Voetbal is de populairste sport in Nederland, een sport die jong en oud verenigt. De KNVB heeft een duidelijk beleid ontwikkeld met als doel goed en sportief gedrag op en rond voetbalvelden te stimuleren en verkeerd gedrag tegen te gaan. Echter, incidenten in en rondom de voetbalstadions blijven een probleem vormen. Dit artikel gaat in op de wijzigingen in het zero tolerance beleid van de KNVB, de achtergrond hiervan, en de maatregelen die genomen worden om wangedrag te voorkomen en te bestraffen.
De Noodzaak van een Zero Tolerance Beleid
Voetbal is een spannende sport die jong en oud aantrekt. Het gevoel van saamhorigheid wanneer men een team aanmoedigt, is onbetaalbaar. Toch wordt dit feest steeds vaker verpest door een klein aantal individuen. De incidenten zijn legio, van spreekkoren tot vuurwerk en zelfs fysiek geweld. Dit zorgt ervoor dat de KNVB en lokale autoriteiten maatregelen moeten nemen. Terecht.
De veiligheid in en rond een stadion is topprioriteit en vereist samenwerking tussen clubs, supporters, gemeenten, OM, politie en kabinet.
Strafmaatregelen KNVB
Sinds 2005 heeft de KNVB de regels voor alle vormen van geweld en wangedrag ernstig verzwaard, in een streven om het geweld op en rond het voetbalveld terug te dringen. Aan een gele kaart is bij de jeugd een directe tijdstraf verbonden. Pupillen (F, E en D) krijgen vijf minuten om over hun zonden na te denken, Junioren (C, B en A) krijgen tien minuten om zich over hun gedrag te beraden. Een tweede gele kaart, dus een tweede tijdstraf is rood en dus uitsluiting voor de rest van de wedstrijd, en speelt je team met een man minder. Een tweede geel is bij het jeugdvoetbal echter geen rode kaart meer die gemeld moeten worden bij de KNVB, hij telt enkel als tweede tijdstraf. We weten ook wel allemaal dat aan een directe rode kaart een schorsing gekoppeld is.
Ook zonder een kaart kan een scheidsrechter een incident aan de KNVB melden. Ook derden kunnen die melding doen. Als er bijvoorbeeld naar aanleiding van gebeurtenissen bij een voetbalwedstrijd een aangifte is gedaan bij de politie, geeft die het weer door aan de KNVB. Maar hoeveel wedstrijden schorsing kan de KNVB nu opleggen, en welke overtredingen zijn nu ernstiger dan een ander? Is spugen erger dan slaan? Is uitschelden hetzelfde als bedreigen? In de kolom schikkingsvoorstel staat onder subkolom A aangegeven de standaardsituatie waarbij door de KNVB een schikkingsvoorstel wordt gedaan. Dat is dan de straf die je standaard krijgt aangeboden en zoals je kunt zien is die lager dan de straf die je kunt krijgen via de tuchtcommissie. Als je tegen je straf in beroep gaat, kun je dus een hogere straf krijgen. De KNVB is rechtlijnig als het gaat om straffen. Een zielig verhaal werkt niet, je hebt het gedaan of je hebt het niet gedaan. Zodra er twee verklaringen en/of aanwijzingen zijn dat je het gedaan hebt, kan zelfs met evenveel andersluidende verklaringen je er niet meer aan ontkomen dat de KNVB je schuldig zal verklaren. het maakt verder niet uit of je jong bent of oud, gehandicapt of superslim of braaf. Sommige overtredingen worden nog zwaarder gestraft, dat heet excessief geweld. Het dreigen met geweld, en dan maakt het echt niet uit of je dat als grapje bedoelde, als het als dreigement overkomt is dat hetzelfde, wordt standaard gestraft met een schorsing van een jaar. Dus als je tegen een scheidsrechter die een kaart wil geven zegt, “je speelt met je leven”, of een opmerking die daarop lijkt, of “wacht maar tot na de wedstrijd”, dan kun je voor een jaar van het veld gezet worden! Wees er dan ook bedacht op dat op het voetbalveld een zero-tolerance beleid geldt.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
De straffen die de KNVB oplegt variëren van schorsingen, geldboetes, het in mindering brengen van wedstrijdpunten, het terugzetten van teams naar een lagere klasse / afdeling tot in het ergste geval het royeren van een vereniging.
Aangescherpte Maatregelen KNVB
Gisteravond hebben we allemaal een schandalig incident gezien waarbij een speler niet veilig was op het veld. Uiteraard hebben we het veroordeeld, want dit en ander wangedrag in de stadions mogen nooit normaal worden gevonden. Daarmee is het voor de KNVB niet klaar. Het veld is heilig. De spelers en alle anderen op het veld moeten te allen tijde veilig hun werk kunnen doen. Daarom voeren wij per direct aangescherpte maatregelen in:
Gooien van voorwerpen
- Als voorwerpen op het veld worden gegooid, dan besluit de scheidsrechter het spel stil te leggen en gaan de teams en scheidsrechters naar de kleedkamers.
- Als zij de wedstrijd hervatten en er worden opnieuw voorwerpen op het veld gegooid, dan besluit de scheidsrechter de wedstrijd definitief te staken.
- Als een speler of scheidsrechter vanuit het publiek met een voorwerp wordt geraakt, dan besluit de scheidsrechter direct de wedstrijd definitief te staken.
Veldbetreding
- Als een ‘supporter’ op het veld op komt, dan besluit de scheidsrechter het spel stil te leggen en gaan de teams en scheidsrechters naar de kleedkamers.
- Als zij de wedstrijd hervatten en er komt opnieuw een ‘supporter’ op het veld, dan besluit de scheidsrechter de wedstrijd definitief te staken.
- Als een ‘supporter’ op het veld komt en een speler of scheidsrechter aanvalt, dan besluit de scheidsrechter direct de wedstrijd definitief te staken.
Door deze stappen halen potentiële daders het hopelijk niet langer in hun hoofd om de hoofdrolspelers op het veld te belagen. Daar zijn we helemaal klaar mee.
Incidenten en Ongeregeldheden in het Voetbal
Ondanks de inspanningen van de KNVB en andere betrokken partijen, blijft voetbalgerelateerd geweld een probleem. Na de coronapandemie lijkt het probleem opnieuw de kop op te steken en zich te manifesteren in verschillende vormen. Er zijn drie terugkerende soorten gedragingen die problemen veroorzaken:
- Geweld tegen personen: Dit omvat agressie van bezoekers tegen andere supporters, maar ook tegen de politie en journalisten.
- Vernielingen: Schade aan eigendommen binnen en buiten de stadions.
- Overlast: Denk hierbij aan het afsteken van vuurwerk, discriminerende spreekkoren en andere vormen van wangedrag.
Deze incidenten worden geregistreerd in CIV-rapporten en geven een beeld van de omvang van het probleem. Het Auditteam Voetbal en Veiligheid, een adviesorgaan van burgemeesters, politie en clubs, heeft geconstateerd dat er een harde kern van supporters is gevormd, voornamelijk met leden jonger dan 25 jaar, die niet meegaat in de mores noch cultuur van de oudere supporters.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
Maatschappelijke Kosten van Voetbalgeweld
Voetbalgeweld heeft niet alleen impact op de betrokkenen, maar ook op de maatschappij als geheel. De kosten voor het handhaven van de openbare orde en het garanderen van de veiligheid zijn hoog. De inzet van de politiemacht wordt beïnvloed door de risicoanalyse en de beschikbare middelen en capaciteit. Het is zorgwekkend dat wedstrijden met regelmaat uit de hand lopen, en dat een gebrek aan handhaving door de clubs de situatie verergert.
De Rol van Verschillende Actoren in de Voetbalketen
De aanpak van voetbalgeweld vereist een gezamenlijke inspanning van verschillende actoren, die samen de "voetbalketen" vormen:
- Clubs (Betaald Voetbal Organisatie, BVO): De clubs zijn verantwoordelijk voor de veiligheid binnen het stadion, van het treffen van veiligheidsvoorbereidingen tot het opleiden van stewards. Ze informeren en begeleiden supporters en werken samen met de KNVB.
- Politie: De politie is buiten de stadions verantwoordelijk voor het handhaven van de orde. De burgemeester heeft de bevoegdheid om noodbevelen af te geven en cameratoezicht in te zetten om voetbalgeweld te voorkomen.
- Openbaar Ministerie (OM): Het OM is verantwoordelijk voor de opsporing en vervolging van strafbare feiten.
Instrumenten voor de Aanpak van Voetbalgeweld
Er zijn verschillende instrumenten beschikbaar om voetbalgeweld aan te pakken, zowel preventief als repressief:
- Stadionverboden: Clubs kunnen stadionverboden opleggen aan supporters die zich misdragen. Het aantal uitgedeelde stadionverboden varieert per seizoen.
- Voetbalwet (Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast): Op grond van de MBVEO kan de burgemeester een bestuurlijke maatregel inzetten. Een van de kerninstrumenten van de wet is het gebiedsverbod, waarmee personen kan worden verboden om bepaalde gebieden te betreden.
- Meldplicht: Supporters met een stadionverbod kunnen verplicht worden zich tijdens wedstrijden te melden bij een politiebureau in een andere gemeente.
Lokaal Zero Tolerance Beleid: Het voorbeeld van Edam-Volendam, Waterland en Purmerend
Vijftien verenigingen in de gemeenten Edam-Volendam, Waterland en Purmerend zijn de hufterigheid die ze soms ervaren op en langs de velden helemaal zat. Daarom geldt er vanaf nu een zerotolerancebeleid bij jeugdwedstrijden. Wie zich misdraagt, wordt aangesproken of bestraft. In eerste instantie door stewards, maar de bedoeling is dat ouders, coaches en spelers onderling elkaar gaan wijzen op hun gedrag.
“We willen dat mensen met elkaar gaan praten en echt gaan beseffen: dit kan zo niet langer’’, zegt Edwin Vreedeveld, voorzitter van SV Ilpendam. Hij is een van de initiatiefnemers van ‘Nu niet, nooit niet’. Zo heet het plan om sportiviteit en respect op en rond de velden in deze regio te bevorderen en wangedrag uit te bannen. Te beginnen bij de jeugd, maar uiteindelijk moet iedereen weer op een positieve manier met elkaar omgaan. “Iedereen zegt hoe erg de verhuftering op het voetbalveld soms is. Maar het wordt tijd om er echt iets aan te gaan doen in plaats van er alleen maar over te praten’’, vindt Vreedeveld.
Lees ook: Scheidsrechter niet aanwezig? Dit zijn de stappen
Focus op Veiligheid en Plezier voor de Jeugd
Hij vond in de veertien buurclubs gelijkgestemden. Samen met drie bestuursleden van andere verenigingen, medewerkers van de KNVB en een procesbegeleider vanuit NOC*NSF vormt hij de werkgroep die de kar trekt. De (fysieke en mentale) veiligheid en het plezier van jeugdvoetballers staat daarbij voorop. “Het probleem ligt niet bij de kinderen, maar bij de volwassenen. Zij vieren hun maatschappelijk ongenoegen bot op de wedstrijd van kinderen. We moeten met zijn allen weer gaan beseffen hoe idioot dat is. We beginnen heel bewust bij de jeugd, want niemand kan er tegen zijn dat kinderen in een veilige en plezierige omgeving kunnen sporten. Bovendien worden de kinderen vanzelf ouder en nemen ze goed aangeleerd gedrag mee naar de senioren. De vijftien verenigingen hebben inmiddels informatieavonden voor trainers en ouders georganiseerd. Daar zijn de regels en consequenties duidelijk uitgelegd. “Het was twee avonden bomvol met 300 trainers en coaches’’, zegt Vincent Gruwèl, voorzitter van RKAV Volendam. “We hebben uitgelegd wat we gaan doen en waarom we dat gaan doen. Natuurlijk waren er mensen die zeiden: eerst zien en dan geloven. Maar de meeste aanwezigen waren heel blij.”
Aanpak en Maatregelen
Alle scheidsrechters hebben een centrale bijscholingsavond gehad. De bedoeling is dat ze voor de wedstrijd spreken met de trainers en ook de toeschouwers toespreken. De boodschap: samen gaan we er een mooie wedstrijd van maken. Ook tijdens de wedstrijd kunnen scheidsrechters toeschouwers aanspreken op hun gedrag. Om de schijn van partijdigheid tegen te gaan, is het de bedoeling dat alle verenigingsscheidsrechters van de clubs een scheidsrechterstenue krijgen.
Daarnaast heeft iedere club een jeugdcoördinator sociale veiligheid en stewards opgeleid. Die lopen herkenbaar rond over de velden en spreken mensen aan op hun gedrag. Gruwèl: “Dat doen we in eerste instantie op een positieve manier. Als iemand zich erg opwindt kun je zeggen: ‘Ik zie dat u erg betrokken bent bij de wedstrijd. Dat is mooi. Maar hier doen we dat op een positieve manier, door aan te moedigen.’ Helpt dat niet, dan vragen de stewards de persoon om te vertrekken. In het uiterste geval kan de scheidsrechter in overleg met de steward de wedstrijd staken.”
Elk keer wordt dezelfde boodschap herhaald. Net zolang tot sportief en respectvol met elkaar omgaan weer normaal wordt en ouders, spelers en coaches elkaar corrigeren.
De initiatiefnemers hopen dat op termijn andere ouders of toeschouwers degene die zich hufterig gedraagt gaan aanspreken. Vreedeveld: “Niemand vindt het leuk om op zijn gedrag te worden aangesproken. En het is al helemaal rot als door jouw schuld de wedstrijd van een groep kinderen wordt gestaakt. Zeker als andere ouders zeggen: ‘Nou Pietje, je wordt bedankt’ en diegene dan de volgende keer zelf aanspreken. We willen dat de sociale controle terugkomt.”
Datzelfde geldt voor coaches die staan te schreeuwen tegen spelers of de scheidsrechter. Ook met hen gaat een steward of scheidsrechter het gesprek aan. Net als met (oudere) kinderen die zich misdragen in het veld. “Elk keer wordt dezelfde boodschap herhaald. Net zolang tot sportief en respectvol met elkaar omgaan weer normaal wordt en ouders, spelers en coaches elkaar corrigeren. Discriminatie, agressie of andere kwetsende verbale of non-verbale uitingen willen we niet op en rond onze velden. We gaan respectvol met elkaar om. De regels zijn bij alle vijftien clubs hetzelfde en de consequenties ook. Dat geeft duidelijkheid aan iedereen’’, zegt Vreedeveld. De ultieme consequentie, opzegging van het lidmaatschap, geldt ook voor alle vijftien verenigingen. Gruwèl: “Als iemand zich blijft misdragen, is die persoon nergens in de omgeving meer welkom op een voetbalclub.”
Gastvrije Ontvangst van Bezoekende Teams
De regels gelden niet alleen voor spelers, coaches en toeschouwers van de thuisclubs. Ook van de bezoekende verenigingen wordt verwacht dat iedereen zich sportief en respectvol gedraagt. Om hen op de hoogte te stellen krijgen bezoekende clubs voorafgaand informatie over regels. Op de wedstrijddag zelf worden teams en ouders gastvrij en persoonlijk ontvangen. Ze krijgen uitleg over het gedrag dat verwacht wordt en flyers mee waarop de regels voor zowel coaches en spelers als ouders staan.
Supporterscollectief Nederland pleit voor 'mengen' van fans
Supporterscollectief Nederland heeft zich woensdag uitgesproken over het supportersbeleid in het Nederlandse betaalde voetbal. Men pleit voor het 'mengen' van fans van een thuis- en uitclub op een wedstrijddag in de Eredivisie en Keuken Kampioen Divisie. In het seizoen 2024/25 bleef in de Eredivisie vijftien keer een vak leeg. In de Keuken Kampioen Divisie was dat twaalf keer. Dat blijkt een recordaantal. 'Soms is dit een straf die is opgelegd door de tuchtcommissie van de KNVB, maar steeds vaker zijn het gemeenten die als straf of zelfs preventief naar dit ultieme middel grijpen. Ajax maakte vorig seizoen mee dat er geen supporters van onder meer NEC waren in het uitvak. De supporters van de Nijmegenaren uitten op die manier hun onvrede over de Amsterdamse politie. Supporterscollectief Nederland ziet een trend van collectief straffen, waarbij een hele groep verantwoordelijk wordt gesteld voor de daden van een individueel persoon. 'Zelfs als er aantoonbaar geen directe relatie is met de dader of daders. Het supporterscollectief roept daarom op tot een andere benadering, zo valt te lezen. 'Waarbij de aanpak zich richt op de overgrote meerderheid goedwillende supporters. Hierbij moet het scheiden van uit- en thuissupporters buiten het stadion geen doel op zich meer zijn. Integendeel.
Supporterscollectief Nederland haalt aan dat in veel andere landen menging al normaal is. Ook in Nederland komen supporters van verschillende clubs elkaar al zonder problemen tegen op bijvoorbeeld OV-stations en rond stadions bij de 'schaarse wedstrijden zonder restricties'. Volgens Supporterscollectief Nederland heeft de Nederlandse aanpak om supporters te scheiden gezorgd voor polarisatie en het vergroten van de verschillen. 'Terwijl het omgekeerde nodig is. Door af te stappen van generieke maatregelen die vooral supporters treffen voor wie de maatregelen niet nodig zijn, kan de aanpak zich richten op risicogroepen. De gemiddelde supporter kan hierdoor op een prettiger manier naar het stadion. Supporterscollectief Nederland weet dat verandering tijd kost. Dat zal in dit geval niet anders zijn. Geschreven wordt dat gemeenten, clubs en ook zeker supporters zullen moeten wennen aan meer vrijheid en verantwoordelijkheid voor stadionbezoekers. 'We zien deze roadmap als een leidraad om zowel op landelijk als lokaal niveau het gesprek aan te gaan met gemeente, clubs, de KNVB en de politie over de behandeling van supporters', schrijft men. 'Alle partijen onderschrijven het streven naar gastvrijheid en normale behandeling van supporters. Het afgelopen seizoen telde een recordaantal lege uitvakken in het betaalde voetbal in Nederland. Verder wordt er gesproken over een onveranderd hoog aantal restricties. Minder dan tien procent van de wedstrijden in de Eredivisie was voor uitsupporters zonder restricties te bezoeken. 'Laten we het seizoen 2025-2026 gebruiken om een eerste stap in de andere richting te zetten', besluit men. De politie en de KNVB reageren voorzichtig positief op het stappenplan van Supporterscollectief Nederland, zo meldt de NOS. Patrick Fluyt reageert namens de politievakbond ACP positief tegenover het initiatief. 'Het is ambitieus, maar wij juichen dit van harte toe. Ook voor de collega's die dan weer eens een vrij weekend hebben. Fluyt benadrukt dat de politie ook graag ziet dat er normalisatie optreedt en dat de cirkel wordt doorbroken. Wel geeft hij aan dat de verantwoordelijkheid voor een groot deel bij de supporters zelf ligt. De KNVB reageert als volgt op de plannen: 'We werken prettig samen met Supporterscollectief Nederland en we kunnen ons helemaal vinden in de stip aan de horizon die zij schetsen: uiteenlopende supporters die gezamenlijk van het voetbal genieten.
Kritiek op Scheidsrechters en het Scheidsrechterstekort
Kritiek op scheidsrechters is van alle tijden, maar de nadruk ligt steeds vaker op beslissingen van de arbitrage. Dat constateert Eredivisie-arbiter Jeroen Manschot, die zich er als landelijk arbitrageplanner terdege bewust van is dat het scheidsrechterstekort in het amateurvoetbal serieus is. Over een fout van een scheidsrechter wordt tegenwoordig zó lang doorgegaan, zegt Manschot, die zich in de Week van de Scheidsrechter hard maakt voor meer begrip voor de arbitrage. Want hij vindt het nog steeds een heel mooi vak. ‘Word scheidsrechter’, dat prijkte afgelopen speelronde in het betaald voetbal op de rug van de scheidsrechters, ook bij Manschot. Het is in de Week van de Scheidsrechter de start van een wervingscampagne.
Het Belang van Scheidsrechters
“De rol van de scheidsrechter wordt regelmatig onderbelicht”, aldus Manschot. Zonder 22 spelers wordt er niet gevoetbald, maar zonder scheidsrechter ook niet.” De leidsman ziet juist dat een dergelijke rol natuurlijk ontstaan is. “Uiteindelijk is de scheidsrechter in het leven geroepen, omdat die 22 spelers het niet eens werden. Wij geven sturing aan een sportief verloop van de wedstrijd en zijn keihard nodig. Als voetballers foutloos zouden blijven, eindigt iedere wedstrijd in 0-0. Dat zegt ook wel genoeg.”
Verandering in de Voetballerij
Manschot ziet dat nieuwe aanwas uitblijft en ziet dat deze trend al even aan de gang is. “Tegenwoordig zie je geen scheidsrechters meer die dit hun hele leven doen, zoals de huidige scheidsrechters in de top die al vijftien tot twintig jaar fluiten.” Ondertussen is de concurrentie op het gebied van vrijetijdsbesteding ook gestegen tijdens de coronapandemie, concludeert de scheidsrechter. “Mensen maken tegenwoordig andere maatschappelijke keuzes en kiezen simpelweg ook voor andere sporten. In de coronapandemie is men andere hobby’s gaan zoeken, kwam er geen aanwas meer en daardoor is het probleem ook groter geworden.” De ontwikkelingen in de maatschappij hebben in zijn ogen ook invloed op de publieke opinie over een scheidsrechter. “Ja, ik zie een verharding in de maatschappij, maar tientallen jaren geleden zag je ook opstootjes en commentaar op de scheidsrechter. Het is nu meer onder de aandacht en het is belangrijk dat we dat een halt toeroepen.”
Strategisch Plan voor Meer Scheidsrechters
“We hebben op dit moment zo’n 35.000 scheidsrechters in het Nederlandse voetbal, van KNVB-officials tot clubscheidsrechters. Het is noodzakelijk dat dat aantal groeit. Daarom is besloten om de doelen en ambities op papier te zetten.” “Ons strategisch plan is om in het komende jaar te werken naar een stijging van 25%, dat is het streven. We willen 1.000 extra KNVB-officials en 4.500 verenigingsofficials werven.” Om te laten zien hoe leuk het is om scheidsrechter te zijn, is de docuserie Achter het Fluitsignaal in het leven geroepen, die in vier delen iedere zaterdag wordt uitgezonden op ESPN.
Verschillen in Aanpak
Manschot fluit al twaalf jaar betaald voetbal. Ook op de Belgische velden was hij actief en onthult een bijzondere gewoonte bij onze zuiderburen. “In België proost je na iedere wedstrijd met de aanvoerders, trainers en arbitrage met een glas champagne in de kleedkamer van de scheidsrechter. Ongeacht wat er gebeurd is. De ervaring die ik heb, is dat de emotie er dan uit is. Ik zeg niet dat we in Nederland ook moeten doen, maar de gemoedelijkheid is daar anders.” De aanpak van kritiek op de arbitrage is in Nederland wel zéér mild, zegt Manschot. “In andere landen wordt dat keihard bestraft. Het belangrijkste is dat we het met elkaar normaal hebben over het voetbal. Een beslissing mag altijd besproken worden, want mensen hoeven het niet altijd eens te zijn met mijn beslissing. Ik ben een mens en ik maak fouten. Voetbal is een spel vol fouten, maar die maakt de arbitrage ook.” Een speler wordt bij een fout ontzien en de scheidsrechter wordt aangepakt, concludeert Manschot. “Het cruciale is dat als de arbitrage een wedstrijdbeslissende fout maakt, er zó lang over wordt doorgegaan. Als we kunnen starten met dat verminderen, denk ik dat het vergrootglas verdwijnt en het fluiten nog leuker wordt dan het al is. Dat zal nooit foutloos worden, terwijl we die intentie wel hebben.”
Communicatie en Acceptatie
Zero tolerance-beleid is volgens Manschot niet de oplossing, maar een zomerse wijziging in de spelregels - alleen de aanvoerder mag in gesprek met de scheidsrechter - is al een stap in de goede richting. “We maken al hele goede stappen met wat we nu doen, één aanspreekpunt in het veld. Dat helpt in de acceptatie van de beslissingen en het vervolg van de wedstrijd.” Er moet wat betreft Manschot altijd communicatie blijven tussen spelers en scheidsrechters. “We moeten niet monddood zijn. Spelers niet en arbitrage ook niet. We moeten met elkaar op een normale manier in gesprek blijven.
tags: #knvb #zero #tolerance #beleid #wijzigingen