Voetbal moet voor iedereen toegankelijk zijn, ongeacht de financiële situatie. Daarom is het cruciaal om te onderzoeken waarom voetballers stoppen, vooral als financiële redenen een rol spelen. Sinds 2013 voert de KNVB onderzoek uit naar de uitstroommotieven van voetballers, met als doel het voetbalaanbod te verbeteren en de uitstroom te minimaliseren. Recente gegevens, verzameld onder voetballers die in 2022, 2023 en 2024 stopten, werpen een nieuw licht op de financiële uitdagingen binnen de Nederlandse voetbalwereld. Dit artikel duikt diep in de bevindingen van dit onderzoek en de bredere financiële context van het Nederlandse betaald voetbal.
Uitstroom door Financiële Redenen: Een Zorgwekkende Tendens
Uit het KNVB-onderzoek blijkt dat 1,8% van de gestopte voetballers financiële redenen als een van de belangrijkste oorzaken noemt. Hoewel dit een relatief klein percentage lijkt, vertegenwoordigt het bijna 700 voetballers die de afgelopen jaren noodgedwongen zijn gestopt vanwege hun financiële situatie. Dit is een zorgwekkend aantal, aangezien de mogelijkheid om te sporten essentieel is voor het fysieke en mentale welzijn, en de voetbalvereniging een belangrijke ontmoetingsplaats is voor sociale interactie en persoonlijke ontwikkeling.
Leeftijdsverschillen in Uitstroom
Het onderzoek toont aan dat de uitstroom door financiële redenen varieert per leeftijdscategorie. Bij jongeren tot 18 jaar is het percentage 1%, terwijl het bij de 19- tot 24-jarigen stijgt naar 2,9%. De hoogste uitstroom is te zien bij de 25- tot 29-jarigen, met 3,9%. Vanaf 30 jaar neemt het percentage weer af, naar 3,4% bij de 30- tot 40-jarigen en 1,4% bij de 40-plussers.
Deze cijfers suggereren dat financiële prioriteiten veranderen naarmate mensen ouder worden. De 25- tot 29-jarigen bevinden zich vaak in een levensfase waarin zij minder vrije tijd hebben, mogelijk een gezin stichten en andere financiële verplichtingen aangaan. Dit betekent niet per se dat zij de sport niet kunnen betalen, maar dat zij andere prioriteiten stellen.
Terugkeerintentie en Andere Sporten
Van de 38.700 gestopte voetballers geeft 21,5% aan (zeer) waarschijnlijk terug te keren op de voetbalvelden. Opvallend is dat dit percentage hoger ligt (33%) bij degenen die stopten vanwege financiële redenen. Dit suggereert dat de wens om te voetballen nog steeds aanwezig is, maar dat financiële obstakels overwonnen moeten worden.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
Daarnaast blijkt dat de helft (50%) van de uitstromers vanwege financiële redenen geen andere sport is gaan beoefenen en dit ook niet van plan is. Dit is een hoger percentage dan bij voetballers die stopten vanwege een gebrek aan plezier (32%), overige redenen (41%), blessures (43%) of zwangerschap (47%). Dit kan te maken hebben met het feit dat voetbal al een van de goedkoopste sporten in Nederland is, waardoor andere sporten financieel minder haalbaar zijn.
Hulp Bieden als Vereniging: Een Essentiële Rol
Het is belangrijk dat voetbalverenigingen een open en vertrouwelijk klimaat creëren waarin leden zich vrij voelen om over financiële problemen te praten. Verenigingen kunnen leden wijzen op de voorzieningenwijzer van 'Niemand Buitenspel' en de regelingen van 'Geldfit'. Idealiter stelt een vereniging een Financieel Contactpersoon aan, waar leden terechtkunnen met vragen en zorgen over voetbalgerelateerde financiële zaken. Zo kan de vereniging een actieve rol spelen in het toegankelijk houden van voetbal voor iedereen, ongeacht de financiële situatie.
'Niemand Buitenspel': Een Programma voor Gelijke Kansen
Om te voorkomen dat kinderen buitenspel komen te staan vanwege armoede, is het programma 'Niemand Buitenspel' in het leven geroepen, in samenwerking met ING. Dit programma helpt ouders om hun kinderen te laten voetballen, ook als er (even) geen financiële ruimte is. Er bestaan diverse lokale regelingen die uitkomst kunnen bieden, waardoor kinderen toch de kans krijgen om te sporten en zich te ontwikkelen.
Financiële Problemen bij Betaaldvoetbalclubs: Een Bredere Context
Naast de financiële uitdagingen op individueel niveau, kampt ook een deel van de Nederlandse betaaldvoetbalclubs met financiële problemen. Een recent onderzoek van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) benadrukt de noodzaak voor strengere monitoring van de financiële situatie van deze clubs.
Kritiek op het Huidige Licentiesysteem
Volgens de onderzoekers Job Gulikers en Willem de Boer functioneert het huidige licentiesysteem van de KNVB als een "nachtclub zonder portier". Clubs zouden ondanks onverantwoord financieel gedrag toch mogen meedoen aan de competitie. De sportieve prestaties krijgen te veel prioriteit, waardoor clubs grote financiële risico's nemen om zo hoog mogelijk te eindigen. Dit leidt ertoe dat veel clubs structureel meer uitgeven dan ze binnenkrijgen, in de hoop op winst uit spelerstransfers.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
Voorbeelden van Financiële Kwetsbaarheid
Het recente verlies van de proflicentie van Vitesse is een duidelijk voorbeeld van de kwetsbaarheid binnen het huidige systeem. Hoewel sommige clubs, zoals Ajax, PSV en Feyenoord, relatief gezond lijken dankzij een positief eigen vermogen, vertonen andere clubs zoals Fortuna Sittard en NEC zorgwekkende financiële tekorten en een afhankelijkheid van rijke investeerders. Fortuna Sittard kampt met een negatief eigen vermogen van 14 miljoen euro en staat onder verscherpt toezicht van de KNVB. NEC is afhankelijk van de steun van miljardair Marcel Boekhoorn, wat risico's met zich meebrengt als deze steun wegvalt.
Noodzaak tot Herziening van het Financieel Ratingsysteem (FRS)
De onderzoekers pleiten voor een herziening van het FRS van de KNVB. Het huidige systeem zou te veel focussen op de korte termijn liquiditeit en onvoldoende kijken naar de structurele financiële gezondheid van clubs. Sancties tegen wanbeleid zouden niet transparant zijn en onvoldoende afschrikkend werken. De KNVB zou strengere, consistentere en duidelijkere handhaving moeten toepassen. Een herverdeling van tv-gelden, waarbij ook investeringen in jeugdopleidingen worden beloond, zou de perverse prikkels kunnen verminderen.
De Perverse Prikkel van Sportieve Prestaties
Het onderzoek is kritisch over de 'perverse prikkel' die clubs in het betaald voetbal krijgen. Sportieve prestaties staan te ver boven het voeren van gezond beleid. Het huidige systeem werkt in de hand dat bijna alle clubs meer uitgeven dan er binnenkomt om zo hoog mogelijk te eindigen. De financiële gaten worden vervolgens gedicht door dure spelers voor meer geld te verkopen, wat niet altijd lukt.
Alternatieve Verdeling van TV-gelden
Het kortetermijndenken en de perverse prikkel kunnen volgens Gulikers al aan kracht verliezen als bijvoorbeeld het tv-geld anders verdeeld wordt. In veel andere landen wordt niet alleen gekeken naar sportieve prestaties. Bij de verdeling van het televisiegeld in Duitsland wordt bijvoorbeeld ook meegenomen hoeveel jeugdspelers er bij een bepaalde club spelen. Verder zouden clubs die hun zaken wel op orde hebben, beter beloond kunnen worden.
Financiële Ranglijst Eredivisie: Een Overzicht van de Sector
De Financiële Ranglijst Eredivisie, opgesteld door het Sports & Economics Research Centre van de HAN University, biedt een gedetailleerd overzicht van de financiële prestaties en positie van de Eredivisieclubs. Het rapport analyseert onder andere omzet, kosten, operationele en nettoresultaten, balansstructuur en kernratio’s.
Lees ook: Scheidsrechter niet aanwezig? Dit zijn de stappen
Omzetstijging, Maar Structurele Zorgen Blijven
Het seizoen 2023/24 liet een gezamenlijke omzetstijging van 8,5 procent zien, tegenover een kostenstijging van 6,4 procent. PSV passeerde Ajax nipt als club met de hoogste omzet, mede dankzij inkomsten uit de Champions League. Desondanks blijven er structurele zorgen over de financiële gezondheid van de sector. Sinds 17/18 stijgen de kosten harder dan de omzet. Veel clubs blijven afhankelijk van spelersverkopen om tekorten te dekken en het eigen vermogen van meerdere clubs is precair of zelfs negatief.
Posities aan de Top
Een van de opvallendste uitkomsten is de verschuiving aan de top: PSV heeft Ajax voor het eerst sinds jaren ingehaald als grootste club qua omzet. Tegelijkertijd blijft het resultaat vóór transfers van de gehele Eredivisie met -€67 miljoen flink negatief, wat de voortdurende afhankelijkheid van incidentele transferopbrengsten onderstreept. Ajax beschikt nog altijd over verreweg het grootste eigen vermogen van de competitie, terwijl AZ en FC Twente eveneens een gezonde vermogenspositie hebben opgebouwd. De meeste clubs bleven onder de door UEFA als gezond aangemerkte personeelskostenratio van 70%, met uitzondering van AZ en Vitesse.
Aanbevelingen voor Verbetering
De onderzoekers geven aan dat voor structurele verbetering van de financiële gezondheid duidelijke stappen nodig zijn door clubs en voetbalbond KNVB. In het rapport staan drie aanbevelingen: strengere regelgeving (zoals toewerken naar een positief eigen vermogen en de introductie van een maximaal toegestaan verlies), strengere handhaving van de licentievoorwaarden en een verbeterde transparantie vanuit de KNVB over procedures, deadlines en de gevolgen van slechte financiële resultaten. Daarbij zou het belonen van duurzaam financieel beleid bij de verdeling van de opbrengst van de televisiegelden kunnen bijdragen aan een gedragsverandering. Ook bevorderen de mogelijke aanpassingen de stabiliteit en continuïteit voor de clubs.
tags: #knvb #onderzoek #financiele #positie #clubs