Het Nederlands vrouwenvoetbal heeft de afgelopen jaren een enorme groei doorgemaakt en een vaste plaats veroverd in de absolute wereldtop. Om deze positie te behouden en verder uit te bouwen, is een continue aanvoer van talent essentieel. De KNVB speelt hierin een cruciale rol met het Jeugdplan Nederland (JPN), dat jonge, talentvolle voetballers een podium biedt om zich verder te ontwikkelen en zich uiteindelijk aan te bevelen voor de nationale teams.
Jeugdplan Nederland: Een Fundament voor Talentontwikkeling
Het Jeugdplan Nederland (JPN) is al geruime tijd een belangrijk onderdeel van de KNVB. Binnen het JPN is Nederland verdeeld in drie opleidingsgebieden: Noord/Oost-Nederland, West-Nederland en Zuid-Nederland. In deze gebieden organiseert de KNVB talentherkenning en -ontwikkeling voor verschillende leeftijdscategorieën, beginnend bij Onder 11 en doorlopend tot Onder 16 voor meisjes.
Een aantal jaren geleden is er binnen de KNVB een specialisatie doorgevoerd, waarbij medewerkers zich nadrukkelijker richten op specifieke terreinen, zoals talentherkenning en -ontwikkeling. De Talent Performance Coaches zijn nu verantwoordelijk voor scouting, talentherkenning en -ontwikkeling in de drie opleidingsgebieden.
Maurice Hagebeuk, verantwoordelijk voor de coördinatie van het Jeugdplan Nederland bij de jongens en de meisjes, benadrukt het belang van deze aanpak: "In het Nederlandse vrouwenvoetbal is de afgelopen tien jaar natuurlijk een prestatie van groot formaat geleverd. Was het in 2009 nog een ongelooflijke sensatie dat Nederland zich onder de beste drie op het EK in Finland wist te scharen, inmiddels mag Oranje zich Europees kampioen noemen. Iedereen die daaraan een bijdrage heeft geleverd, verdient alle mogelijke credits. Maar we mogen niet stilzitten. De top bereiken is nog altijd eenvoudiger dan aan de top blijven. Je merkt dat de status van het Nederlands elftal nu al met zich meebrengt dat teams ons heel anders gaan benaderen. Dat brengt voor het Nederlandse voetbal, het vrouwenvoetbal in het bijzonder, weer allerlei nieuwe uitdagingen met zich mee."
Van Regionale Talenten naar Landelijke Groepen
In elk opleidingsgebied is een fulltime medewerker verantwoordelijk voor talentherkenning en -ontwikkeling. Deze medewerker moet erop toezien dat de beste speelsters in het gebied in beeld komen en uiteindelijk doorstromen naar de Landelijke Groepen. De activiteiten starten bij Onder 11, waar het vooral gaat om het in kaart brengen van het aanwezige potentieel. Bij Onder 12 en Onder 13 zijn er al regionale trainingsgroepen. Vanuit deze drie gebieden worden regelmatig drie teams samengesteld die onderling een toernooi spelen.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
Ook bij Onder 14 spelen de talenten regionaal onderlinge wedstrijden. Dit mondt uit in een landelijk traject waar de besten samenkomen. Afhankelijk van de kwaliteit zijn dit doorgaans tussen de dertig en veertig speelsters. Dit wordt een Landelijke Groep genoemd. Hiervan blijven er uiteindelijk zestien over, met wie internationaal wedstrijden worden gespeeld. Bij Onder 15 en Onder 16 is er eenzelfde beweging, waarna uiteindelijk de nationale teams worden gevormd.
Jos Bolt, samen met collega Roy Waalboer Talent Performance Coach, is verantwoordelijk voor de scouting en talentontwikkeling in respectievelijk Nederland Noord/Oost en Nederland West. Hij legt uit hoe de selectie voor de Landelijke Groep onder 14 in Barneveld tot stand komt: "Aan de Landelijke Groep gaat tweemaal een drieluik vooraf met de teams uit Noord/Oost, West en Zuid. Die spelen wedstrijden tegen elkaar en vandaaruit selecteren we beste spelers om in het landelijke traject deel te nemen. Dit jaar zijn dat er 34, in andere jaren kunnen dat er wat meer of minder zijn. Dat laten we afhangen van de aanwezige kwaliteiten. Wanneer we per leeftijdscategorie, dus vanaf Onder 11, telkens de zestig kinderen met het meeste talent van Nederland in beeld hebben, doen we het goed."
Individuele Ontwikkeling en Begeleiding
De KNVB wil niet alleen talent herkennen en selecteren, maar ook de individuele ontwikkeling van de speelsters stimuleren. Hagebeuk benadrukt dat de KNVB een adviserende rol wil spelen: "extra trainen, op een ander niveau trainen, waar zit voor jou de juiste vereniging, et cetera. Daarmee leggen we de link naar de clubs, maar tegelijkertijd naar de nationale teams. We zijn hier, ook bij Onder 14, om speelsters voor te bereiden om de nationale selecties. Over een jaar speelt een deel van de meiden die hier lopen hun eerste interland spelen. Het is zaak dat de besten in het nationale programma terechtkomen. Het JPN is daarop het voorbereidende traject."
De KNVB wil de meiden individueel helpen om hun ontwikkelingsproces tegen het licht te houden: train je genoeg, train je goed genoeg, kun je het allemaal inpassen met betrekking tot school, zijn er extra trainingen mogelijk waardoor jij je nog beter kunt ontwikkelen?
De Praktijk: Trainingen, Wedstrijden en Internationale Ervaring
Bij de Meisjes onder 14 leeftijd starten de landelijke groepen. Om duidelijkheid en veiligheid te creëren, wordt er gewerkt naar een basisspeelwijze toe. Zowel bij het aanvallen als verdedigen wordt uitgegaan van een aantal principes. Vanuit deze principes worden een aantal opties gegeven. Dit gebeurt eerst met videobeelden vanuit de wedstrijden en trainingen die met deze groep zijn gespeeld. Vervolgens wordt dit op het veld neergezet in een training waarbij de speelsters soms verschillende posities invullen. Op deze manier krijgen ze kennis van hun eigen taken maar ook de taken van de medespeelsters. Daarna wordt er onderling tegen elkaar gespeeld.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
De volgende activiteit worden de beelden weer getoond en zien speelsters hun eigen voetbalgedrag en keuzes terug. Door te kijken en hierover met elkaar te praten pikken de speelsters heel snel de verschillende opties binnen de speelwijze op. Door dit een aantal keren in trainingen, wedstrijden, beelden en gesprekken terug te laten komen gaat het niveau van voetballen snel omhoog. Door ook steeds door te selecteren en met de speelsters aan de slag te blijven die hier het beste mee omgaan, krijgen de speelsters de kans zich maximaal te ontwikkelen.
De toets krijgen de speelsters in de wedstrijden die ze tegen jongens Onder 14-teams op divisieniveau spelen. Hier moeten de speelsters maximaal presteren en worden ze maximaal uitgedaagd. Tijdens het hemelvaartweekend gaan de beste zestien speelsters naar een vijfdaags toernooi in Duitsland. Dit is voor veel speelsters de eerste kennismaking met internationaal voetbal, en overnachten in een hotel zonder ouders. Vijf dagen alleen maar voetballen. Zelf doen, beelden kijken, onderlinge gesprekken.
KNHB Jeugdopleiding Onder 14: Een Regionale Structuur
De structuur van de KNHB Jeugdopleiding voor onder 14 jaar is sinds enkele seizoenen verdeeld in acht regio’s. In iedere regio is er een O14 opleidingsteam (jongens en meisjes) die met een selectie van 16 spelers en 2 keepers traint in die regio. Voor de O15 zijn er vier steunpunten met ieder een eigen trainingslocatie. Eén steunpunt wordt gevormd door twee regio’s. Uit de vier steunpunten wordt er halverwege het seizoen een groep geselecteerd voor Nederland O15 (jongens en meisjes).
De selectieprocedure begint bij de hockeyvereniging. Die kan spelers opgeven voor een U14 opleidingsteam van de regio. Er zijn in totaal 8 regio’s met zowel een U14 opleidingsteam jongens en U14 opleidingsteam meisjes. Per opleidingsteam van de regio maken 16 spelers en 2 keepers deel uit van de selectie. In april van het lopende seizoen krijgen verenigingen een oproep om spelers uit een bepaalde jaargang op te geven voor de selectie. Vervolgens organiseert de KNHB Jeugdopleiding in elke regio 4 selectietrainingen in juni. Hier trainen alle spelers gezamenlijk en spelen ze onderling wedstrijden. Vanaf september trainen de teams op maandagavond.
Kalenderleeftijd, Biologische Leeftijd en Voetballeeftijd
Bij het beoordelen en ontwikkelen van jonge talenten is het belangrijk om rekening te houden met verschillende factoren, waaronder de kalenderleeftijd, biologische leeftijd en voetballeeftijd.
Lees ook: Scheidsrechter niet aanwezig? Dit zijn de stappen
- Kalenderleeftijd: Gebaseerd op de geboortedatum van een speler. De peildatum in het voetbal is 1 januari. Dit betekent dat er tussen een speler geboren begin januari en eind december bijna één heel jaar verschil kan zitten.
- Biologische Leeftijd: Twee spelers kunnen in kalenderleeftijd net zo oud zijn, terwijl de een al veel verder is in zijn fysieke en motorische ontwikkeling dan de ander. De groeispurt start bij ieder kind op een ander moment. Bij meisjes gemiddeld tussen 10- en 14 jaar en jongens tussen de 13 en 16 jaar.
- Voetballeeftijd: Zegt alles wat invloed heeft op de ervaring die de speler heeft met voetballen en de beweging die daarbij hoort. Hoe lang je op voetbal zit, hoe vaak je traint en wedstrijden speelt op de club.
De Weg naar de Oranje Leeuwinnen
Alied Schuiringa (Meiden Onder 14), Maria van Kortenhof (Meiden Onder 15) en Roy Waalboer (Meiden Onder 16) vertellen over het ontwikkeltraject dat vanuit de opleidingsgebieden Noord/Oost, Zuid en West wordt gestart en hoe de eerste nationale selectie wordt voorbereid in haar eerste stappen richting de ultieme droom: interlands spelen voor het Nederlands Elftal.
Het JPN Meiden is erop gericht om een grote groep meiden de kans te geven om zich te ontwikkelen, met als uiteindelijke doel daarvan de beste speelsters een plekje te geven in de nationale jeugdselecties. Die route start al vroeg in de drie verschillende opleidingsgebieden (Noord/Oost, Zuid en West).
Waalboer: ‘We starten alle drie in ons eigen gebied met JPN bij de Onder 11. Dit is voornamelijk een eerste kennismaking, waarna we vanaf de Onder 12 een ontwikkeltraject aanbieden. Dit loopt door in het opleidingsgebied tot en met de Onder 15. Vanaf de Onder 14 komt er ook een landelijk traject. Daar starten we met een brede selectie, die gedurende het seizoen versmalt (zie Tabel 1). Zo werken we toe naar een selectie met de beste meiden van dat moment.’
Schuiringa: ‘Bij de Onder 14 vormen we een landelijke groep, maar nog zonder nationaal karakter. Dat houdt in dat het gericht is op het ontwikkelen van het individu, maar de stip op de horizon, het spelen van interlands, er nog niet is. We laten de meiden in deze fase voor het eerst kennismaken met stagedagen, waarbij we trainen en wedstrijden spelen tegen amateurteams van dezelfde leeftijd. Het is daarmee de eerste kennismaking met een landelijke groep.’
Vanaf de Onder 12 spelen de meiden dus naast de activiteiten bij de eigen clubs ook in de opleidingsgebieden bij JPN.
Van Kortenhof: ‘De onderkant van de JPN-piramide is breed. Hier start het proces van bewustwording van het eigen talent en hoe om te gaan met spelen op een hoger niveau. Naast de trainingen hanteren we verschillende leerlijnen: doelgericht handelen, doelen stellen, reflecteren en voeding. We willen er daarmee voor zorgen dat ze niet alleen trainen, maar ook bewust ervaren wat het is om beter te worden en zich te ontwikkelen. We starten hier in feite met zelfregulatie. Alle leerlijnen worden per leeftijdsgroep uitgebouwd. Bij de Onder 12 en Onder 13 worden voornamelijk kortetermijndoelen gesteld, gericht op spelprincipes. Voor een training stellen we een specifiek doel op met de speelsters op basis van de spelprincipes, bijvoorbeeld gericht op het groot maken van de ruimte.’
Van Kortenhof: ‘Vanaf de Onder 15 start het nationale traject, met als einddoel het spelen van de interlands. We beginnen het traject met een onderling toernooi tussen de verschillende opleidingsgebieden. Dat zijn bij elkaar ongeveer 65 speelsters. Dit doen we twee keer, waarna we de groep verkleinen naar veertig speelsters. Die scouting wordt vooral gebaseerd op voetbal- kwaliteit en wordt samen bepaald met de talentcoaches uit de opleidingsgebieden. Met de overgebleven groep houden we drie stagedagen. Daarna splitsen we de nationale groep en de schaduwgroep.
Trainersstaf Nationale Jeugdelftallen
Nadat Erwin van de Looi werd gepresenteerd als trainer/coach van Jong Oranje, zijn nu ook alle andere vacatures bij de nationale jeugdelftallen voor mannen ingevuld. Bert Konterman is de nieuwe coach van Onder 20, Maarten Stekelenburg blijft aan als coach van Onder 19, terwijl Peter van der Veen de nieuwe coach van Onder 17 wordt. Nieuw zijn Mischa Visser, die Onder 16 en Onder 18 jaar onder zijn hoede neemt, en Martijn Reuser, die verantwoordelijk wordt voor Onder 15. Maurice Hagebeuk blijft coach van Onder 14.
Nico-Jan Hoogma, directeur topvoetbal, en Art Langeler, directeur voetbalontwikkeling, zijn uitermate content met de invulling van de nieuwe trainersstaf. “We denken een goede en veelzijdige trainersstaf samengesteld te hebben met zowel ex-internationals als hoogopgeleide trainers, die naast veel voetbal- en trainingservaring een sociaalpedagogische achtergrond hebben”, aldus Langeler.
Konterman krijgt komend seizoen Onder 20 onder zijn hoede. De twaalfvoudig international was verantwoordelijk voor Onder 18 en schuift nu door naar het team dat geldt als het voorportaal van Jong Oranje. "Ik zie dit opnieuw als een stap vooruit in mijn trainerscarrière. Ik heb er enorm veel zin in om mijn kennis en ervaringen als oud-prof te delen met de Nederlandse toptalenten die net senior zijn geworden. Dat is in veel gevallen een uitdagende stap voor topspelers."
Stekelenburg combineert in het nieuwe seizoen zijn functie als coach van Onder 19 niet meer met zijn werkzaamheden voor de KNVB Academie. “Het is prettig om fulltime met het team bezig te zijn. Er is hierdoor meer tijd voor contact met de clubs en het bezoeken van spelers, ook tijdens duels in het buitenland.”
Het enige volledig nieuwe gezicht in de groep jeugdcoaches is Mischa Visser. De 31-jarige Groninger slaagde dit voorjaar voor de cursus Coach Betaald Voetbal en liep stage bij de eerste selectie van FC Groningen. Daarvoor was hij vier seizoenen hoofdtrainer van Be Quick 1887.
Van der Veen gaat nu als coach van Onder 17 strijden om EK-kwalificatie. "Ik ben erg blij dat ik deze kans krijg. Ik ken de meeste jongens natuurlijk al van Onder 15 en Onder 16. Het is een mooie uitdaging om met hen nu voor EK-kwalificatie te gaan spelen.”
Reuser heeft komend seizoen als hoofdcoach de touwtjes in handen bij Onder 15. "Na vier jaar assistent geweest te zijn van dit team, ben ik er trots op dat ik nu zelf de verantwoordelijkheid krijg. Het is een erg mooie taak om eraan bij te dragen om de Nederlandse jeugd aan de top van Europa te houden", aldus de eenmalig international.
Hagebeuk blijft aan als coach bij Onder 14. “Het is een mooie taak om ook het komende seizoen aan het werk te gaan met de beste talenten van het land. We beginnen met een brede groep van ongeveer 36 man en brengen deze aan het einde van het seizoen terug tot 22 man. Met hen spelen we waarschijnlijk weer één of twee dubbele ontmoetingen met een internationale tegenstander. Dit is waarschijnlijk ook de groep die een seizoen later bij Onder 15 begint.