Elk voetbalseizoen staat in het teken van de ontwikkeling en het plezier van jonge voetballers. De KNVB (Koninklijke Nederlandse Voetbalbond) hanteert een specifieke leeftijdsindeling om ervoor te zorgen dat kinderen en jongeren op een passend niveau kunnen voetballen, rekening houdend met hun fysieke, mentale en sociale ontwikkeling. Deze indeling is gebaseerd op het geboortejaar van de speler/speelster. Dit artikel geeft een overzicht van de KNVB jeugd leeftijden indeling, de factoren die een rol spelen bij teamindelingen, en de ondersteuning die de KNVB biedt aan verenigingen.
Leeftijdsgroepen en Kenmerken
Voor elk seizoen wordt bepaald in welke leeftijdsgroep een speler of speelster hoort, op basis van het geboortejaar. Elke leeftijdscategorie heeft specifieke kenmerken in leren en ontwikkelen. Een kind van 8 jaar leert bijvoorbeeld anders dan een kind van 10 jaar. De KNVB biedt via een speciale link informatie over de kenmerken per leeftijdscategorie, inclusief de kenmerken van spelers in het G-voetbal.
Speeldagen en Seizoen
Voetbalwedstrijden worden in principe op zaterdag gespeeld. Incidenteel kan er op een doordeweekse avond worden gespeeld, bijvoorbeeld bij inhaalwedstrijden of verplaatsingen in overleg met de tegenstander. Het voetbalseizoen (competitie) loopt van september tot en met eind mei/begin juni. De exacte data zijn afhankelijk van de speeldagenkalender, die elk seizoen door de KNVB wordt vastgesteld.
Balmaten en Ontwikkeling
In de jeugd wordt gespeeld met verschillende balmaten, afgestemd op de leeftijd en vaardigheden van de spelers. De ontwikkeling van ieder individu verloopt op zijn of haar eigen en onvoorspelbare wijze. Het is belangrijk om rekening te houden met de verschillen die er binnen dezelfde leeftijden zijn, die groter of kleiner kunnen worden met de tijd. Deze verschillen hebben gevolgen voor de wijze waarop de spelers het spel (kunnen) spelen, beleven en ook hoe ze zich gedragen.
Drie Leeftijden: Kalender-, Biologische- en Voetballeeftijd
Bij de indeling van jeugdspelers wordt niet alleen gekeken naar de kalenderleeftijd, maar ook naar de biologische leeftijd en de voetballeeftijd.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
Kalenderleeftijd
De kalenderleeftijd is gebaseerd op de geboortedatum van een speler. De peildatum in het voetbal is 1 januari. Dit betekent dat er tussen een speler geboren begin januari en eind december bijna één heel jaar verschil kan zitten, terwijl ze wel in hetzelfde team of geboortejaar kunnen voetballen. Dit verschil van bijna twaalf maanden kan voor een speler van 7-8 jaar een achterstand van zo’n 10 tot 15% betekenen ten opzichte van de speler die in januari geboren is.
Biologische Leeftijd
Twee spelers kunnen in kalenderleeftijd even oud zijn, terwijl de één al veel verder is in zijn fysieke en motorische ontwikkeling dan de ander. Dit kan zich uiten in meer lengte, kracht, snelheid, wat van invloed kan zijn op het voetballen op dat moment. De groeispurt start bij ieder kind op een ander moment: gemiddeld tussen 10 en 14 jaar bij meisjes en tussen 13 en 16 jaar bij jongens. De biologische leeftijd geeft aan waar een speler zich precies bevindt in zijn of haar groeiontwikkeling.
Berekening Biologische Leeftijd
De uitkomst van een formule geeft een waarde weer in aantal maanden of jaren verwijderd van de grootste toename in lengte (maturity offset). Via dit getal kan vervolgens de leeftijd bepaald worden wanneer de grootste toename in lengte zal plaatsvinden bij een jeugdspeler (APHV, ‘Age at Peak Height Velocity’). Dit wordt gedaan door de maturity offset af te trekken van de kalenderleeftijd.
Een jeugdspeler wordt als laatmatuur omschreven als de APHV minimaal één jaar later valt dan de gemiddelde APHV, welke 13.85 jaar is voor jongens op basis van wetenschappelijk onderzoek en 11.58 voor meisjes.
De KNVB biedt vanaf het seizoen 2019/’20 een dispensatieregeling aan voor spelers die relatief klein zijn voor hun leeftijd.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
Voetballeeftijd
De voetballeeftijd omvat alles wat invloed heeft op de ervaring die de speler heeft met voetballen en de beweging die daarbij hoort. Dit omvat hoe lang je al voetbalt, hoe vaak je traint en wedstrijden speelt op de club, en hoe vaak je naast het voetbal op de club nog voetbalt op straat, op school of andere plekken. Je voetballeeftijd is ook afhankelijk van je ervaring met bewegen in het algemeen. Sommige kinderen bewegen al veel en gevarieerd van jongs af aan, bijvoorbeeld door te spelen op straat, in bomen te klimmen, rennen, fietsen, etc. Je gevoel voor bewegen is gebaseerd op je ervaring met bewegen en dit heeft ook weer invloed op je bewegen in het voetballen.
Jongens worden in het algemeen eerder en meer gestimuleerd om te bewegen dan meisjes. In aanleg is het echter niet zo dat jongens beter kunnen bewegen en dus beter kunnen voetballen dan meisjes. Het is dus belangrijk om alle meisjes en jongens van jongs af aan te stimuleren om te bewegen. Ook kunnen kinderen verschillen beleven in hoe er vanaf het eerste jaar van de voetbalopleiding met hen wordt omgegaan, bijvoorbeeld als het gaat om selectie en niet-selectie of wel of niet gemengd voetballen.
Teamindeling: Visie, Criteria en Valkuilen
Voor elke vereniging is het van belang om eerst het vertrekpunt helder te hebben voor wat betreft teamindeling. Om tot een beleid op teamindeling te komen die specifiek gemaakt is voor een club, is het van belang een aantal zaken helder te hebben.
Visie van de Vereniging
Elke voetbalvereniging heeft een ander doel voor ogen met haar jeugdopleiding. Bij de ene voetbalvereniging is de hele organisatie afgestemd op de meer getalenteerde jeugdspelers en de doorstroming naar het eerste elftal, bij de andere staat de sportieve ontplooiing van alle jeugdvoetballers centraal, ongeacht leeftijd, motivatie en spelniveau. Het gaat er dus om waar de vereniging voor staat en wat de visie is.
De visie van een vereniging op leren voetballen maakt duidelijk hoe de vereniging vindt dat jeugdspelers moeten leren voetballen, geeft richting aan de jeugdafdeling, inspireert jeugdvoetballers, trainers en ouders en zorgt voor onderscheidend vermogen ten opzichte van de andere verenigingen. Deze visie is een belangrijk vertrekpunt voor het verder vormgeven van het beleid op teamindeling. De eerste stap is dan ook het beantwoorden van de volgende vragen: wat is de visie van de vereniging op het leren voetballen? En hoe vertaalt de vereniging deze visie in teamindelingbeleid?
Lees ook: Scheidsrechter niet aanwezig? Dit zijn de stappen
Criteria voor Indeling
De teamindeling is een middel om spelers op het juiste en dus op hun eigen niveau met elkaar te laten trainen en spelen. Stel criteria vast, zodat iedere betrokkene in de jeugdopleiding op dezelfde wijze jeugdspelers volgt. Zo heeft elk kind recht op voetbalplezier en -ontwikkeling. Ieder individu heeft een niveau nodig waarop keuzes uitdagend zijn en er een balans is tussen lukken en mislukken. Daarnaast is de aanwezigheid van leeftijdsgenoten belangrijk en moet de indeling passen bij de ambities, motivatie en individuele ontwikkeling van het kind. Iedere vereniging maakt de teamindeling specifiek voor haar eigen situatie en passend bij de eigen visie. Hou daarbij altijd in het achterhoofd dat elk kind een eigen benadering nodig heeft. Want: elk kind is uniek.
Bij het in het beeld brengen van een speler maken verenigingen vaak gebruik van dezelfde criteria. Hieronder een aantal criteria die gebruikt kunnen worden:
- Voetballen:
- Voetbalhandelingen in aanvallen
- Voetbalhandelingen in verdedigen
- Voetbalhandelingen in omschakelen
- Leert voetbalhandelingen snel aan
- Laat progressie zien op verbeterpunten binnen voetballen
- Gedrag:
- Trainingsopkomst
- Inzet bij trainingen & wedstrijden
- Staat open voor feedback
- Omgang winst & verlies
- Reactie op beslissingen scheidsrechter en stafleden
- Respect voor de tegenstander
- Leeftijd:
- Kalenderleeftijd (vroeg/laat geboren in het jaar?)
- Biologische leeftijd
- Voetballeeftijd (hoe lang voetbalt hij of zij al?)
- Sociaal:
- Vriendjes/vriendinnetjes
- Bij elkaar in de klas of bij elkaar in de wijk wonend
Valkuilen bij Teamindeling
Bij het volgen van bovenstaande criteria, kunnen een aantal valkuilen je nog anders doen beslissen in de teamindeling. Meest genoemde valkuilen tijdens het in beeld brengen van spelers zijn:
- Vasthouden aan de eerste of eerdere indruk(ken)
- Uiterlijke kenmerken speler
- Eigen beeld van een goede speler
- Categoriseren (in hokjes stoppen van spelers)
- Je kunt enkel het ‘hier en nu zien’. Hou dit goed in je achterhoofd
Betrokkenen bij Teamindeling
Een duidelijk beeld van wie er betrokken zijn bij de selectieprocedure is voor de stafleden, ouder(s), spelers en andere betrokkenen erg zinvol. Als vereniging is het goed om een aantal vragen helder op een rijtje te hebben. Op die manier maak je als vereniging duidelijk wie er betrokken zijn en wie voor welke taak verantwoordelijk is.
- Wie is inhoudelijk eindverantwoordelijk?
- Wie is er verantwoordelijk voor de interne scouting?
- Wie is eindverantwoordelijk qua organisatie en coördinatie?
- Wie zijn er allemaal betrokken bij de interne scouting binnen de vereniging?
- Wie zouden er een goed beeld moeten hebben van de spelers?
- Hoe wordt de ontwikkeling van spelers gemonitord?
- Wie zijn de interne scouts?
- Hoe ziet deze rol eruit?
- Hoe worden deze personen begeleid/opgeleid?
Activiteiten en Middelen om tot Teamindelingen te Komen
Verenigingen kunnen verschillende activiteiten en middelen inzetten om de ontwikkeling van spelers te volgen. Veelgebruikte instrumenten zijn:
- Competitie-, beker- en oefenwedstrijden
- Trainingen
- Toernooien (extern of intern, kleine voetbalvormen)
- Beoordelings-/ ontwikkelingsformulieren
- Spelersvolgsystemen
- (POP-) gesprekken met spelers
Moment van Teamindeling
Voorkom dat spelers en ouders vol spanning uitkijken naar één moment van zogenaamde ‘selectiewedstrijden’. Door deze momenten té belangrijk te maken is het goed mogelijk dat spelers en ouders ander gedrag vertonen. Het proces van teamindeling vindt het hele jaar door plaats en bij voorkeur door meerdere (onafhankelijke) mensen binnen de vereniging. Door hierover goed te communiceren haal je bijvoorbeeld al de druk van de zogenaamde ‘selectiewedstrijden’ af, die als momentopname beschouwd kunnen worden.
Tips om dit goed aan te pakken:
- Bepaal wat je op welk moment gaat communiceren;
- Bepaal de contactpersoon of personen zodat er altijd een duidelijke communicatielijn is;
- Houd je aan de deadlines die je zelf hebt gesteld;
- Zorg dat je altijd daarna persoonlijk mensen te woord kan staan om uitleg te kunnen geven.
- Zorg dat je eenduidig bent naar iedereen over de opstelde criteria.
- Welke communicatiemiddelen zet je in?
- Staat het teamindeling beleid op de site?
Om het proces van teamindeling gedurende het hele seizoen transparant plaats te laten vinden, is het wenselijk om tot een seizoensplanning te komen. Maak hiermee de koppeling met het communicatieplan. Dan is voor iedereen binnen de vereniging helder wie er bij betrokken zijn, hoe het proces eruit ziet en welke keuzes de vereniging maakt.
Verschillende werkwijzen waar de vereniging voor kan kiezen:
- Het gehele jaar volgen en daarop de keuze bepalen
- Einde en halverwege het seizoen op basis van hele jaar volgen van spelers
- Doorschuiven tijdens het seizoen alleen tijdens trainingen
- Mix tijdens trainingen en wedstrijden
- Het gehele seizoen wisselingen in teams
Door de betrokkenen, de activiteiten en middelen en de evaluatiemomenten te bepalen voor elke speler en in elke leeftijdscategorie, wordt het selectiebeleid en de teamindeling een proces dat gebaseerd is op een visie en beleid. Dit geeft verenigingen houvast om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van elke voetballer binnen de vereniging.
Ondersteuning vanuit de KNVB
De KNVB helpt verenigingen graag om een goed selectiebeleid en een goede teamindeling op te zetten. Verenigingen die behoefte hebben aan ondersteuning kunnen hiervoor terecht bij de verschillende adviseurs.
Competities voor Jongens en Meiden
In de Jeugd Onder 13- tot en met Onder 19-competities spelen zowel jongens als meiden. De speelvorm is 11 tegen 11. De leeftijdscategorieën die worden aangeboden per district zijn afhankelijk van het aanbod in teams. In de JO13- t/m JO19- competities categorie B en Hoofdklasse spelen we in drie fases. De divisies spelen in een na- en voorjaarsreeks.
11x11 Voetbal
Het grootste competitieaanbod vind je bij de reguliere voetbalvorm 11x11. Deze vorm speel je vanaf de junioren en is bij elke vereniging bij jou in de buurt mogelijk. Informatie over de spelregels en afspraken bij 11 tegen 11 voetbal voor junioren is beschikbaar. In 2023/'24 is er in de O13 een pilot met vernieuwde spelregels. In de districten West I en Noord wordt er ook in de JO14 getest met de vernieuwde spelregels.
MO13 t/m MO20
Vanaf de junioren-leeftijd zijn er ook specifieke competities waar meiden met en tegen elkaar voetballen. Voor meiden die willen gaan voetballen en op zoek zijn naar een vereniging in de buurt, biedt de KNVB een clubfinder met contactgegevens en het voetbalaanbod van alle verenigingen.
Informatie voor de Omgeving
Plezier in het voetbal is het allerbelangrijkste, zeker bij de pupillen. Bij de pupillen wordt onderscheid gemaakt in verschillende teams: JO6, JO7, JO8 t/m 10, JO11 t/m 12. JO staat in dit geval voor ‘Jeugd Onder’. Bij de pupillen spelen jongens en meisjes samen. Daarnaast spelen ze op kleinere velden en in kleinere teams. Op deze manier komen kinderen vaker aan de bal en gaan ze meer dribbelen, schieten, samenspelen en scoren. Dit alles draagt bij aan het uiteindelijke doel: het vergroten van het spelplezier en de ontwikkeling van deze pupillen.
Het is belangrijk dat de omgeving zo goed mogelijk op de hoogte is van alle spelregels en informatie om zo het plezier en de ontwikkeling van de kinderen te realiseren. Er zijn daarom diverse documenten ontwikkeld zoals spelregels en infographics met informatie over de spelers/speelsters, de teambegeleiders en de ouders. Deze informatie is terug te vinden op de specifieke pagina’s voor de teams.
Rol van de Ouders
Als ouder speel je een grote rol in de sportbeleving van je kind: voor, tijdens en na de wedstrijd én thuis. Als ouder ben je een rolmodel voor je kind; als toeschouwer, supporter en natuurlijk als opvoeder.
Als ouder heb je een grote invloed op het gedrag en de prestaties van je kind. Een positieve houding ten opzichte van alle kinderen, vrijwilligers, scheidsrechters en tegenstanders stimuleert het plezier en de ontwikkeling van kinderen. Het is daarvoor belangrijk op de hoogte te zijn van de spelregels en wedstrijdvormen waarin jouw kind actief is. Daarnaast kun je als ouder actief zijn als vrijwilliger zoals een coach, commissielid of bestuurder. Je bent als ouder een belangrijke factor in een bloeiend verenigingsleven. Een vereniging kan nu eenmaal niet bestaan zonder vrijwilligers.
tags: #knvb #jeugd #leeftijden #indeling