De keeperswissel van Oranje tijdens het WK voetbal van 2014 tegen Costa Rica ging de hele wereld over. Een doelman wisselen aan het einde van een wedstrijd met verlengingen, om zo een voordeel te creëren tijdens een penaltyserie, werd gezien als een geniale zet. Louis van Gaal haalde Jasper Cillessen er op 4 juli 2014 vlak voor het einde uit en verving hem door Tim Krul.
Het Idee Achter de Wissel: Een Terugblik naar 2000
Wat minder bekend is, is dat het idee voor deze tactiek al veertien jaar eerder was geopperd. In juni 2000 suggereerde Gyuri Vergouw, tijdens een uitzending van Barend & Van Dorp op de Nederlandse televisie, dat bondscoach Frank Rijkaard doelman Edwin van der Sar zou moeten vervangen door Sander Westerveld, die bekend stond als een betere penaltykiller. Vergouw baseerde zijn suggestie op data-analyse, waaruit bleek dat Van der Sar destijds minder sterk was in het stoppen van penalty's. Dit was vergelijkbaar met de situatie van Jasper Cillessen in 2014.
In 2014 was een teammedewerker van de KNVB op de hoogte van het idee van een keeperswissel, en deelde dit voorafgaand aan de wedstrijd tegen Costa Rica binnen de staf. Hoewel het idee aanvankelijk weinig weerklank vond, werd het uiteindelijk toch door Van Gaal opgepakt. Van Gaal verdient lof omdat hij het risico van de wissel durfde te nemen. Hij was echter zeker niet de vader van het idee.
De Inspiratiebron: IJshockey en Statistische Analyse
De vraag is dan: waar haalde Vergouw zijn inspiratie vandaan? Het antwoord ligt in de wereld van het ijshockey. Wissels tijdens wedstrijden zijn heel normaal in het ijshockey, waar defensieve en offensieve lijnen voortdurend worden aangepast om tactische en fysieke redenen.
Vergouw herinnert zich een wedstrijd van de Sovjet-Unie, waar coach Viktor Tikhonov vlak voor een shoot-out de beste doelman ter wereld verving door Vladimir Myshkin. Deze wissel was gebaseerd op statistische gegevens. Yuri Korolev, hoofd van het researchteam van het Sovjet-ijshockeyteam, was de man achter deze statistische aanpak. Korolev werkte 28 jaar voor het team, van 1964 tot 1992, een periode waarin de Sovjets zeventien wereldtitels en zeven gouden olympische titels wonnen.
Lees ook: Essentiële keepersuitrusting
Vergouw studeerde in die tijd economie en was geïnteresseerd in statistiek. Toen hij verslaggever Frans Henrichs hoorde zeggen dat de Russen wisten dat Myshkin een betere doelman was in een shoot-out dan Tretiak, bleef dit moment hem altijd bij. Dit kwam later bovendrijven bij het schrijven van zijn boek 'De Strafschop' (2000) en 'Cracking the Penalty Code' (2024).
Het Vervolg: Argentinië en een Gemiste Kans
In de halve finale van het WK 2014 moest Oranje het opnemen tegen Argentinië. Er was wederom een serie strafschoppen nodig om de winnaar te bepalen. Dit keer kon Van Gaal geen keeperswissel toepassen, omdat hij al zijn wissels had gebruikt om Klaas-Jan Huntelaar in te brengen. Dit bleek een misrekening te zijn.
De reacties in Nederland op de eerdere keeperswissel waren overwegend positief, al waren er ook kritische geluiden. Sommigen vonden het emotioneel belastend voor de gewisselde keeper en slecht voor zijn zelfvertrouwen.
Andries Noppert: Een Keeper in Turbulente Tijden
Een andere Nederlandse keeper, Andries Noppert, heeft de afgelopen tijd ook de nodige turbulentie gekend. Na een succesvol WK belandde hij als reservekeeper bij sc Heerenveen. Transfers naar Ajax en Feyenoord gingen niet door en hij miste het vertrouwen van de nieuwe trainer, Robin van Persie.
Noppert gaf aan veel onzin te hebben gehoord over de situatie. Hij zou er veel moeite mee hebben en er erg mee zitten. Dit was volgens hem niet het geval. Hij vond het vervelend dat hij niet speelde, maar dat mensen zelf verhalen bedachten.
Lees ook: Humphrey Mijnals in Oranje
Van Persie wisselde in de voorbereiding op het nieuwe seizoen met de keepers. Later zei hij dat hij iedere wedstrijd opnieuw zou beoordelen wie er zou spelen. Noppert wist niet precies wat de bedoeling was. Hij kreeg een verklaring van Van Persie dat hij tegen Ajax met Mickey van der Hart wilde spelen. Noppert was het hier niet mee eens en vond dat een keeper vertrouwen nodig heeft.
De meningen van Noppert en Van Persie over de rol van de keeper verschillen. Van Persie vindt dat een keeper wat moet kunnen met de bal aan de voet en Noppert vindt dat de keeper er vooral is om ballen tegen te houden.
Ondanks de situatie probeert Noppert het positieve te zien. Hij is blij dat Harmen Kuperus keeperstrainer is geworden. Ook relativeert hij de mislukte transfers naar Ajax en Feyenoord. Hij wil niet weglopen en zich terugknokken.
Noppert voelt dat de vertrouwensband tussen hem en Van Persie beter moet. Hij is nog wat op zoek naar zijn plek en zou het goed vinden als hij wat vaker contact had met de trainer.
Als we Noppert confronteren met de term 'one-day-fly', reageert hij fel. Hij heeft het een heel toernooi laten zien en een heel jaar daarvoor. Dat moet toch ergens vandaan komen? Hij gelooft niet dat hij een one-day-fly is.
Lees ook: De nasleep van het ongeluk: een analyse
Noppert moet erg wennen aan zijn nieuwe status. Hij wil leven zoals iedereen leeft, maar dat is nu niet meer mogelijk.
Het Belang van Gespecialiseerde Keeperstraining
Jens Abrams, een ervaren keeperstrainer, benadrukt het belang van gespecialiseerde keeperstraining. De keeper vervult een sleutelpositie binnen het voetbal en er wordt steeds meer van een keeper gevraagd. De keeper is tegenwoordig de eerste spelmaker van het veld en moet ook tactisch geschoold zijn. De specifieke lichamelijke eisen vereisen een specialistische en doelgerichte voorbereiding.
Abrams traint keepers in kleine groepen om de individuele trainingsbehoeften centraal te stellen. Een trainingseenheid bestaat uit drie pijlers: warming-up, hoofdcomponent en afsluiting. De oefeningen dienen qua coördinatie complex te zijn, maar ook op techniek gericht. Abrams hecht extra waarde aan rompstabiliteitsoefeningen en haalt inspiratie uit andere sporten.
Naast de technische en fysieke aspecten is ook de mentale voorbereiding van groot belang. Elke keeper moet zijn eigen wedstrijdvoorbereiding kunnen doorlopen. Ook tijdens de wedstrijd moet een keeper het hoofd koel houden en leren omgaan met fouten.
Abrams benadrukt dat keeperstraining niet als een kwelling moet worden gezien, maar de keeper op een motiverende manier verder moet brengen.
De Visie van Robin van Persie op Keepers
Robin van Persie heeft een duidelijke visie op de rol van de keeper. Hij gelooft niet in een eerste of tweede doelman en wil per wedstrijd bekijken wie het beste bij de speelwijze past. Hij beoordeelt keepers op drie onderdelen: ballen tegenhouden, de ruimte voor het doel bespelen en de rol in de opbouw.