Sinds het seizoen 2016/’17 heeft het Nederlandse topvoetbal zijn huidige vorm gekregen, waarbij de competities van het amateur- en betaald voetbal weer met elkaar verbonden zijn. De Nederlandse voetbalpiramide is een complex systeem dat bestaat uit verschillende divisies, elk met zijn eigen kenmerken en regels. Van de Eredivisie tot de Hoofdklasse, elke divisie speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van het Nederlandse voetbal.
De Structuur van het Betaald Voetbal
Het betaald voetbal in Nederland omvat de Eredivisie en de Eerste Divisie, ook wel bekend als de Keuken Kampioen Divisie.
Eredivisie
De Eredivisie is het hoogste niveau van het Nederlandse voetbal. In deze competitie strijden achttien teams om de landstitel en tickets voor Europees voetbal. De nummers één en twee plaatsen zich voor de voorrondes van de Champions League, terwijl de nummer drie zich kwalificeert voor de voorrondes van de Europa League. De vier hoogst geëindigde teams die zich niet rechtstreeks voor Europees voetbal hebben geplaatst, spelen play-offs om het laatste ticket voor de voorrondes van de Europa League. Met ingang van het seizoen 2019/'20 degraderen er twee teams rechtstreeks naar de Eerste Divisie. De nummer zestien speelt met de vier periodekampioenen uit de Eerste Divisie en de twee hoogst geëindigde teams die niet rechtstreeks gepromoveerd zijn om de laatste plek in de Eredivisie.
Eerste Divisie (Keuken Kampioen Divisie)
De Keuken Kampioen Divisie bestaat uit twintig teams, waaronder vier beloftenteams. De kampioen en de nummer twee promoveren rechtstreeks naar de Eredivisie.
De Overgang naar het Amateurvoetbal
Sinds 2016/’17 is er een Tweede Divisie, die de overgang tussen het betaald voetbal en amateurvoetbal moet vereenvoudigen. Voorafgaand aan het seizoen 2016/'17 hadden betaaldvoetbalclubs de keuze om zich in te schrijven voor de voetbalpiramide of onderdeel uit te blijven maken van de beloftencompetities. Vanaf het seizoen 2019/'20 is er een promotie-/degradatieregeling voor beloftenteams tussen de Derde Divisie en beloftencompetitie.
Lees ook: Hoeveel calorieën verbrand je met korfbal?
Tweede Divisie
De Tweede Divisie bestaat uit achttien teams, waaronder twee beloftenteams. Elke club kan voorafgaand aan het seizoen een voorkeur uitspreken voor het spelen van zijn thuiswedstrijden op zaterdag of zondag. Zaterdagclubs spelen tegen andere zaterdagclubs op zaterdag, en zondagclubs spelen tegen andere zondagclubs op zondag. Zaterdagclubs spelen tegen zondagclubs op zaterdag om 18.00 uur, tenzij anders overeengekomen.
Derde Divisie
De Derde Divisie vormt een belangrijke opstap naar de Tweede Divisie en mogelijk hoger. De competities bestaan in het seizoen 2019/'20 elk uit zeventien teams, waaronder één beloftenteam. De competities blijven op zondag en zaterdag bestaan, waardoor clubs hun voorkeur voor een speeldag kunnen aangeven. De nummers vijftien en zestien van de Tweede Divisie degraderen rechtstreeks naar de Derde Divisie zaterdag of zondag. De kampioenen in de Derde Divisie promoveren rechtstreeks naar de Tweede Divisie. Vanaf het seizoen 2019/'20 is er een promotie-/degradatieregeling voor beloftenteams tussen de Derde Divisie en beloftencompetitie.
Hoofdklasse
Sinds het seizoen 2016/’17 zijn er in de Hoofdklasse twee poules van zestien teams op zaterdag en op zondag. In het seizoen 2018/'19 spelen er in de Hoofdklasse twee zondag in beide poules één beloftenteam. Na het seizoen 2018/'19 zijn er geen beloftenteams meer in de Hoofdklasse en zal er onder de Derde Divisie een beloftencompetitie worden gespeeld. De nummers vijftien en zestien van beide Derde Divisies degraderen rechtstreeks naar de Hoofdklasse. De kampioenen van de Hoofdklassen A en B promoveren rechtstreeks naar de Derde Divisie (zaterdag/zondag). De nummers dertien en veertien van beide Derde Divisies en de zes periodekampioenen van de Hoofdklasse A en B spelen om één plaats in de Derde Divisie.
Beloftencompetities
Betaaldvoetbalclubs hadden voorafgaand aan het seizoen 2016/'17 de keuze om zich in te schrijven voor de voetbalpiramide of onderdeel uit te blijven maken van de beloftencompetities. Vanaf het seizoen 2019/'20 is er een promotie-/degradatieregeling voor beloftenteams tussen de Derde Divisie en beloftencompetitie.
Licentievoorwaarden
Een belangrijk onderdeel van het optimaliseren van de Nederlandse voetbalpiramide is het invoeren van licentievoorwaarden voor de vier hoogste competities: Eredivisie, Eerste Divisie, Tweede Divisie en de Derde Divisies.
Lees ook: Wat verdient een derde keeper?
Historische Ontwikkeling van de Competitiestructuur
Vanaf 1888 wordt in Nederland in competitieverband gespeeld. In die bijna 130 jaar is de competitiestructuur vrijwel voortdurend veranderd. Van kleine wijzigingen of uitbreidingen tot grote hervormingen. In grote lijnen zijn zeven verschillende periodes te onderscheiden.
1888-1913: De Basis van de Piramide
In de eerste twee seizoenen van het (min of meer) georganiseerde voetbal is er precies één competitie, een eerste klasse met clubs uit Haarlem, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. In 1890 wordt voor het eerst een 2e klasse ingesteld, nog steeds met enkel westelijke clubs, plus Go Ahead uit Wageningen. In 1893 start de eerste competitie in Oost Nederland, met deelname van drie clubs. Die competitie krijgt de status van 2e klasse. In het westen gaat de groei verder en is er inmiddels ook een 3e klasse. Vanaf 1894 krijgt ook het noorden een eigen competitie, ook deze wordt ingeschaald als 2e klasse. In 1896 is er ook in het zuiden voor het eerst een competitie. In 1900 wordt een 3e klasse Zuid aan de piramide toegevoegd. Tussen 1902 en 1904 wordt de hoogste klasse in het westen opgesplitst in een 1e klasse A en B. Vanaf 1913 komt er langzaam maar zeker eindelijk een landelijke dekking van 1e klassen.
1918-1939: Groei en Verzuiling
Na de eerste wereldoorlog groeit voetbal pas echt uit tot een grote, brede volkssport. Dat betekent ook dat de piramide wordt uitgebreid. Met name aan de onderkant groeit het aantal afdelingen, zodat er juist in deze periode de pramidevorm ook steeds meer gestalte krijgt. Daarnaast heeft de verzuiling steeds meer invloed op het voetballandschap. Na veel bestuurlijk gekonkel komt er in 1917 een tweede westelijke 1e klasse. De structuur van de KNVB-competities blijft vanaf 1926 geruime tijd grotendeels ongewijzigd.
1940-1953: Fusie en Reorganisatie
Gedwongen door de oorlogsomstandigheden vindt er in de zomer van 1940 een fusie plaats tussen de KNVB en de bonden van de verschillende zuilen (RKF, CNVB, NASB en NVF). Na een jaar zonder competitie, wordt in het najaar van 1945 de competitie weer opgepakt. Het aantal districten wordt opgetrokken naar zes, ook Zuid is nu gesplitst in twee delen. Na vijf seizoenen met zes 1e klassen te hebben gespeeld, wordt de hoogste afdeling vanaf 1950 weer teruggebracht, eerst naar vijf en vanaf 1951 naar vier afdelingen.
1954-1970: De Intrede van het Profvoetbal
Rijkelijk laat stapt Nederland in 1954 over op het profvoetbal. Na een korte periode waarin naast betalingen in de 1e klasse van de KNVB ook profclubs actief zijn in een wilde profbond (NBVB) wordt in november 1954, als de strijdbijl tussen de partijen is begraven, gestart met vier 1e klassen die het betaalde voetbal vormen. In 1956 wordt ook voor het eerst gespeeld om het amateurkampioenschap. In het seizoen 1960-1961 neemt het aantal profafdelingen voor het eerst af. De scheiding tussen prof- en amateurvoetbal wordt ondertussen steeds scherper.
Lees ook: Hoeveel vlakken heeft een voetbal?
1971-1995: Formalisering van de Scheiding
De scheiding tussen profs en amateurs die vanaf begin jaren zestig feitelijk al bestond wordt in 1971 geformaliseerd. Door een forse sanering wordt het aantal profclubs verder teruggebracht en de Tweede Divisie verdwijnt. De amateurkampioen heeft niet meer automatisch het recht om te promoveren. Bovendien wordt de poort tussen de Eerste Divisie en de top van de amateurs op slot gezet. De voetbalpiramide lijkt haar vorm te hebben gevonden.
1996-2009: Integratie van Afdelingsbonden
In 1996 gaan alle regionale afdelingsbonden op in de KNVB. Daardoor komen er niveaulagen bij onder de 4e klasse. Het aantal districten neemt aanvankelijk ook toe tot negen. Bij de samenvoeging van de KNVB en de afdelingsbonden wordt ook het inmiddels achterhaalde papieren niveauverschil tussen zaterdag- en zondagvoetbal geschrapt. De piramide moet opnieuw vorm krijgen. De oude structuur met zes districten keert terug.
2010-heden: Topklasse en Verdere Hervormingen
Na jarenlange discussies wordt in 2010 de Topklasse ingevoerd, een landelijke afdeling op zowel zaterdag als zondag. Eén van de doelen is sportieve promotie en degradatie op gang te brengen. Een splijtzwam in het topvoetbal is de toetreding van beloftenteams in de Eerste Divisie. Boven de Topklasse wordt de Tweede Divisie (her)ingevoerd met clubs uit het zaterdag- en zondagvoetbal. Het is de eerste gemengde afdeling. De topklassen worden hernoemd tot Derde Divisie en het aantal hoofdklassen wordt ingekrompen tot twee per speeldag. Tegelijkertijd worden ook in deze divisies beloftenteams van profclubs toegelaten.