Handbal Spelregels: Een Complete Gids

Handbal is een dynamische en snelle sport die wereldwijd wordt gespeeld. Het vereist vaardigheid, strategie en een goed begrip van de regels. Hoewel handbal vooral een zaalsport is, wint beach handbal ook aan populariteit. Dit artikel biedt een gedetailleerd overzicht van de handbalregels, inclusief recente wijzigingen, spelregels omtrent gelijkspel en specifieke regels voor de jeugd.

Wat is Handbal?

Handbal is een dynamische en snelle sport die zowel fysieke kracht als tactisch inzicht vereist. Twee teams strijden om de bal in het doel van de tegenstander te werpen. Het spel combineert elementen van basketbal, voetbal en hockey, wat resulteert in een unieke en boeiende sport. Om succesvol te handballen, is het essentieel om de spelregels te begrijpen.

Geschiedenis van Handbal

We weten niet helemaal zeker hoe handbal nu eigenlijk is ontstaan, maar het lijkt erop dat de sport is ontstaan in Duitsland. De Duitser Max Heiser was in ieder geval de eerste persoon die de sport spelregels gaf. Deze regels werden in 1917 officieel vastgelegd door de turnbond onder de officiële naam: ‘Bestimmungen für die Abhaltung des Handbalspieles für die Damenabteilungen des Berliner Turnrathes’. Dit betekent eigenlijk dat handbal alleen bedoeld is voor meisjes. Aan het begin van de 20ste eeuw was het doel om de sporttak gymnastiek uit te gaan breiden. Voetbal was toendertijd nog een echte mannensport en tennis was eigenlijk alleen bestemd voor de elite. Handbal was daarentegen juist erg geschikt voor vrouwen. Daarom was de sport in eerste instantie vooral voor meiden bedoeld, maar later gingen mannen de sport ook beoefenen. De Duitse manier van handbal spelen is nog steeds de basis voor de internationale sport. De spelregels begonnen als een combinatie van de regels van basketbal, korfbal en voetbal. Handbal kwam in Nederland terecht toen er een uitwisseling plaatsvond tussen Hamburgse en Berlijnse turnverenigingen. In Groningen werd de basis gelegd voor het Nederlandse handbal. In eerste instantie werd de balsport op een aangepast voetbalveld gespeeld. Ook bestonden de teams uit 11 spelers, net als bij voetbal. Het eerste landskampioenschap in Nederland vond plaats in 1930 en in 1935 werd de eerste interland tegen Duitsland gespeeld in de stad Den Haag. In dit jaar kreeg handbal ook een eigen bond: het Nederlands Handbal Verbond.

Algemene Spelregels

Om een goed begrip van handbal te krijgen, zijn hier de basisregels:

Team Samenstelling

Een team bestaat uit maximaal 14 spelers. Tijdens de wedstrijd staan er zeven spelers op het veld: zes veldspelers en een doelverdediger. De overige zeven spelers zijn wisselspelers.

Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen

Wissels

Wissels tussen veld- en wisselspelers zijn continu mogelijk via de wissellijn. Deze lijn bevindt zich aan de zijkant van het speelveld, 4,5 meter links en rechts van de middellijn. Een speler die de wissellijn onreglementair overschrijdt, begaat een wisselfout, wat resulteert in een vrije worp voor de tegenpartij en een tijdelijke verwijdering van de overtredende speler. Bij de hogere wedstrijden in het handbal wordt de doelverdediger wel eens gewisseld voor een extra veldspeler, zodat een team met 7 spelers in de aanval kan gaan. Mocht de ploeg dan de bal verliezen, dan wordt de zevende speler weer gewisseld voor een doelverdediger. Je ziet dit vaak gebeuren bij landelijke competitiewedstrijden, met name als de stand richting het einde van de wedstrijd nog gelijk is.

Speeltijd

Een handbalwedstrijd bestaat doorgaans uit twee helften van 30 minuten. Voor de jeugd kunnen kortere speeltijden gelden. Bij wedstrijden waar een winnaar vereist is en de stand na de reguliere speeltijd gelijk is, volgen er twee verlengingen van elk 5 minuten. Als er dan nog geen winnaar is, worden er 7-meterworpen genomen. Uitgesloten of gediskwalificeerde spelers mogen hieraan niet deelnemen. Elk team wijst vijf spelers aan die om de beurt een 7-meterworp uitvoeren.

Speelveld

Handbal wordt gespeeld op een veld van 40 x 20 meter en er lopen een hoop lijnen overheen die verschillende grenzen aanduiden. De zijlijnen en achterlijnen omsluiten het veld en geven dus het einde van het veld aan. De middellijn loopt precies door het midden van het veld, zoals de naam al aangeeft. Het doelgebied wordt aangegeven met een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter. Daarnaast ligt de gestippelde lijn voor de vrije worpen op 9 meter van het doel en tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn loopt de 7-meterlijn. Ten slotte ligt aan een van de zijlijnen de wissellijn die vanaf de middellijn steeds 4,5 meter naar rechts en naar links loopt. Daarachter heb je nog de wisselzone met de wisselbanken waar de overige spelers zitten tijdens de wedstrijd. Het speelveld is 40 meter lang en 20 meter breed. Het veld is gemarkeerd met verschillende lijnen:

• Zijlijnen en achterlijnen: Begrenzen het speelveld.
• Middenlijn: Verdeelt het veld in twee gelijke helften.
• Doelgebied: Een halve cirkel met een straal van 6 meter voor elk doel. Alleen de doelverdediger mag dit gebied betreden.
• Vrijeworplijn: Een gestippelde lijn op 9 meter afstand van het doel.
• 7-meterlijn: Een lijn op 7 meter afstand van het doel, vanwaar strafworpen worden genomen.
• Wissellijn: Een lijn aan de zijkant van het veld, 4,5 meter aan weerszijden van de middenlijn, voor het wisselen van spelers.

De Handbal

De handbal is gemaakt van leer of kunststof. De grootte varieert afhankelijk van het geslacht en de leeftijd van de spelers. Een herenhandbal is iets kleiner dan een voetbal, maar weegt ongeveer hetzelfde, waardoor spelers hem makkelijker kunnen vasthouden en harder kunnen gooien. Vaak wordt hars gebruikt om de grip te verbeteren. De diameter van de bal varieert al naargelang geslacht en leeftijd van de teams. Een handbal voor herenteams heeft een omvang die ongeveer 10 cm kleiner is dan een voetbal, maar hetzelfde weegt. Daardoor kunnen handballers hem beter grijpen en harder gooien dan een voetbal.

Spelregels met de Bal

• Balbezit: Een speler mag de bal maximaal drie seconden vasthouden en slechts drie stappen zetten met de bal in de hand.
• Toegestane Acties: De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden geworpen, gevangen, gestopt en geslagen. Het gebruik van onderbenen en voeten is niet toegestaan.
• Stappen: Wanneer een speler de bal krijgt, mag hij deze slechts drie seconden vasthouden als hij stilstaat. Je mag met de bal lopen, maar wel maar maximaal drie stappen. Na iedere derde stap moet de bal een keer op de vloer stuiten, dan mogen spelers ermee rond blijven lopen.
• Aanval: Wat je allemaal mag doen met de bal, is een stuk minder streng dan bij voetbal. De bal mag met de handen, armen, hoofd, bovenbeen, romp of knie worden geworpen, opgevangen of gestopt worden door de spelers en hij mag met de hand of vuist worden geslagen. Contact met de onderbenen en voeten is dan juist weer niet toegestaan. De spelers kunnen de bal overpakken van de tegenpartij als het hen lukt om de bal met open hand af te pakken. De bal uit de hand van een tegenspeler slaan is niet toegestaan en wordt gezien als fout.
• Stuiten en tippen: Wanneer je de bal vangt, mag je hierna onbeperkt tippen. Pak je de bal na het tippen weer met één of twee handen vast, dan ben je hierna verplicht hem te spelen. Wanneer je de bal hebt, is het toegestaan om drie passen te zetten. In principe is dit een duidelijke regel, maar in de praktijk kan hij nog wel eens lastig zijn. Door je snelheid of het gebruiken van bijzondere technieken, lijkt het al snel alsof je meer passen maakt dan toegestaan. Het tellen van de passen begint pas als je de bal vangt en op de grond staat. Mocht je de bal vangen in een sprong, dan heb je volgens de regels nog geen pas gemaakt. Daarnaast is er een 3-secondenregel bij handbal. Deze regel houdt in dat je de bal 3 seconden vast mag houden, daarna moet je hem spelen, een stuit maken of de bal tippen.

Fouls en Sancties

• Fouls: Het vasthouden, omklemmen, duwen of hinderen van een speler wordt beschouwd als een overtreding en bestraft met een vrije worp. Als een speler er door vastgrijpen, omklemmen, stoten en vasthouden op een onsportieve manier aan wordt gehinderd de bal te werpen, wordt dit gezien als een foul en wordt doorgaans bestraft met een vrije worp.
• Gele Kaart: Een gele kaart dient als waarschuwing. Een tweede overtreding resulteert in een 2-minuten uitsluiting, waarbij het team tijdelijk met een speler minder speelt.
• 2-Minuten Uitsluiting: Een tweede overtreding resulteert in een 2-minuten uitsluiting, waarbij het team tijdelijk met een speler minder speelt.
• Rode Kaart: Een derde 2-minuten uitsluiting leidt tot een diskwalificatie met een rode kaart, waarbij de speler niet meer mag deelnemen aan de wedstrijd. Die speler mag dan ook niet gewisseld worden. In sommige gevallen kunnen spelers bij handbal na 1 overtreding al een rode kaart krijgen, bijvoorbeeld bij agressief of ernstig onsportief gedrag.
• Persoonlijke straf: Een persoonlijke straf krijgt een speler wanneer hij of zij tijdens de wedstrijd een overtreding maakt die op het lichaam van een tegenstander is gericht. Er bestaan vier soorten persoonlijke straffen, namelijk een waarschuwing met een gele kaart, een uitsluiting van 2 minuten, een diskwalificatie na een rode kaart zonder schriftelijk rapport of een diskwalificatie na een rode kaart met schriftelijk rapport.
• Passief spel: Passief spel is een overtreding waarvoor je geen persoonlijke straf krijgt. Voorbeelden van passief spel zijn dat een team de laatste minuten van de wedstrijd vertraagd omdat ze een kleine voorsprong hebben, dat een team de wedstrijd vertraagd omdat één van hun spelers een 2-minuten uitsluiting heeft waardoor ze met 6 spelers op het veld staan, dat het aanvallende team niet goed kan aanvallen omdat de verdediging van de tegenpartij erg sterk is, dat de spelers op het midden van het veld wachten tot ze hebben gewisseld, of dat een speler de uitvoer van een inworp, uitworp, vrije worp of een beginworp vertraagd of de bal opzettelijk terugspeelt naar de keeper van zijn of haar eigen team. Als de scheidsrechter ziet dat er sprake is van passief spel, moet hij een waarschuwingssignaal geven. Dit betekent dat het aanvallende team actie moet ondernemen, bijvoorbeeld door het tempo te versnellen of een schot op het doel van de tegenstander te doen. Doen ze dit niet, dan krijgen ze een vrije worp tegen.

Worpen

• Beginworp: De beginworp wordt uitgevoerd vanaf het midden van het speelveld na het beginsignaal van de scheidsrechter. Tegenstanders moeten minstens 3 meter afstand houden.
• Vrije Worp: Een vrije worp wordt toegekend na overtredingen, bijvoorbeeld wanneer een speler van de aanvallende partij in het doelgebied komt. De worp wordt genomen op de plek waar de overtreding plaatsvond. Als de overtreding binnen 9 meter van het doel plaatsvindt, wordt de vrije worp uitgevoerd vanaf de vrijeworplijn. De vrije worp wordt uitgevoerd als gevolg van overtredingen, bijvoorbeeld als een speler van de aanvallende ploeg binnen de doelcirkel komt. De vrije worp wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding werd begaan. Overtredingen die met een vrije worp worden bestraft op een afstand van minder dan 9 meter van het doel van de tegenpartij worden genomen aan de vrijeworplijn.
• Inworp: Als de bal buiten het speelveld gaat, wordt een inworp toegekend. Als de bal buiten het speelveld komt, wordt de inworp uitgevoerd.
• Uitworp: De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger wanneer de bal over de doellijn gaat en voor het laatst is aangeraakt door een speler van de aanvallende partij, de doelverdediger zelf, of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger en vindt plaats als de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst werd aangeraakt door de aanvallende ploeg of de doelverdediger van de verdedigende ploeg of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. Anders dan bij voetbal, waarbij de keeper bij de doellijn moet blijven, mag de keeper bij handbal maximaal 4 meter voor zijn doel staan.
• 7-Meter Worp: Een 7-meter worp wordt toegekend als een duidelijke scoringskans wordt verhinderd door een overtreding of het betreden van het doelgebied. De speler neemt de worp vanaf de 7-meterlijn en moet proberen te scoren zonder de lijn te raken of overschrijden. Als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een foul of door het betreden van het doelgebied, wordt de gelijkheid van kansen weer hersteld door een 7-meter worp. De werpende speler gaat voor de 7-meter staan en probeert na het fluitsignaal een doelpunt te scoren. Zo lang de speler de bal vasthoudt, mag hij de 7-meter lijn niet aanraken of overschrijden.

Time-out

Een time-out is bij handbal in een aantal situaties verplicht: een tijdelijke uitsluiting van 2 minuten, een diskwalificatie na een rode kaart, een fluitsignaal door de tijdwaarnemer of andere waarnemer, overleg tussen scheidsrechters bij een verschil in mening, een wisselfout of wanneer er een speler te veel op het veld is. Daarnaast kan een scheidsrechter er in bepaalde situaties voor kiezen om een time-out te geven: bij invloeden van buitenaf, een geblesseerde speler, een bal die het plafond raakt, het vertragen van de uitvoering van een worp, of wanneer een speler de bal weggooit of hem niet afgeeft.

Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten

Wisselen

Een team bij handbal bestaat uit maximaal 14 spelers, waarvan er 7 op het veld staan en de andere 7 op de bank zitten als wisselspelers. Over het algemeen komen alle spelers altijd op het veld in een wedstrijd. Tussen de veldspelers en de wisselspelers mag een vliegende wissel plaatsvinden. Dit mag alleen worden uitgevoerd via de wissellijn op het speelveld. De speler die het veld in gaat, wacht in de wisselzone. Het komt in hogere wedstrijd wel eens voor dat een team ervoor kiest om tijdelijk hun doelverdediger te wisselen voor een extra veldspeler, zodat ze actiever kunnen aanvallen.

Wat gebeurt er als een handbalwedstrijd gelijk eindigt?

De regels hiervoor zijn specifiek en ontworpen om een eerlijke beslissing te forceren.

Verlenging

Wanneer een wedstrijd een winnaar moet opleveren (zoals bij bekerwedstrijden) en de stand na de reguliere speeltijd gelijk is, volgt een verlenging. Deze bestaat uit twee periodes van elk 5 minuten. Er is een korte pauze tussen de reguliere speeltijd en de verlenging, evenals tussen de twee verlengingsperiodes.

7-Meter Worpen

Als de verlenging geen winnaar oplevert, wordt de wedstrijd beslist door 7-meter worpen. Elk team wijst vijf spelers aan die om de beurt een 7-meter worp uitvoeren. Belangrijke regels voor 7-meter worpen:

• Uitgesloten, gediskwalificeerde spelers en spelers die van het veld zijn gestuurd, mogen niet deelnemen aan de 7-meter worpen.
• De aangewezen spelers voeren de worpen om de beurt uit.

Verdere Beslissing bij Gelijkspel na 7-Meter Worpen

Als de stand na de eerste reeks van vijf 7-meter worpen nog steeds gelijk is, gaan de teams door met het om de beurt nemen van 7-meter worpen, totdat een team een doelpunt scoort en de andere niet. Dit staat bekend als een "sudden death" situatie. Dezelfde spelers hoeven niet opnieuw te werpen; het team kan andere spelers aanwijzen, zolang alle beschikbare spelers (die niet zijn uitgesloten) een kans hebben gehad.

Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer

Recente Spelregelwijzigingen (2022)

De Internationale Handbal Federatie (IHF) heeft per 1 juli 2022 enkele spelregelwijzigingen doorgevoerd. Deze wijzigingen zijn ook in het Nederlandse Spelregelboekje verwerkt:

• Beginworp Gebied: Er is een beginworp gebied met een doorsnede van 4 meter ingevoerd. Echter, de Nederlandse Handbal Verbond (NHV) heeft besloten deze regel in eerste instantie alleen in de BENE-League en de HandbalNL League toe te passen.
• Passief Spel: Het maximum aantal passes nadat de scheidsrechters een waarschuwing voor passief spel hebben gegeven, is teruggebracht van zes naar vier.
• Bescherming van de Keeper: Vanaf het seizoen 2022-2023 volgt er een 2-minuten tijdstraf wanneer het hoofd van de keeper wordt geraakt bij een vrije schotkans.
• Toernooien worden afgesloten met een shootout.

Specifieke Jeugdregels

E-Jeugd (9-10 jaar)

Spelen op een groot veld met een doelverkleiner en een harde bal (maat 0). Focus op vrijlopen en balverovering in een 1-op-1 situatie op de eigen helft.

D-Jeugd (11-12 jaar)

Spelen op een groot veld met een groot doel en een harde bal (maat 1). Het is toegestaan om over het hele veld 1-op-1 de bal te veroveren. Verdedigen met alle spelers op de cirkel is niet toegestaan.

Shoot-outs na de wedstrijd

Na afloop van de wedstrijd (ook in de zaal) zijn er shoot-outs: elk kind mag vanaf de middellijn richting cirkel tippen en op doel gooien. Per wedstrijd wordt de score bijgehouden. Uitslagen worden alleen gebruikt om de sterkte van de teams te bepalen. Coaches mogen eventueel ook in het speelveld lopen om het spel te begeleiden. Uiteraard wel volgens de regels van Fairplay. Geef de kinderen hierbij de kans om het spel zelf te ontdekken.

Spelregelbewijs

Wanneer spelers de leeftijd bereiken waarin zij overgaan naar de A-jeugdcategorie, zijn ze verplicht het Spelregelbewijs te hebben behaald voor de start van de competitie op 1 september.

Overige jeugdregels

• Verdedigen mag niet meer met zijn allen op de cirkel.
• Op de eigen speelhelft wordt er offensief verdedigd. Als een team niet offensief verdedigt en met alle kinderen aan de cirkel staat, volgt na een time-out een waarschuwing aan de coach. Die krijgt de kans de verdediging om te zetten.

Rolstoelhandbal

Rolstoelhandbal is een aangepaste versie van handbal voor mensen met een lichamelijke beperking. Hier zijn enkele specifieke regels:

• Teams spelen 6 tegen 6, inclusief de keeper. (Het Nationaal rolstoel team speelt officieel 4 tegen 4).
• De bal mag niet met de rolstoel verdedigd worden.
• Inrijden op een andere speler is niet toegestaan.
• 3x pushen binnen 3 seconden, dan binnen 3 sec vervolgen met dribbelen.
• Dribbelen mag tot schouderhoogte, dus je mag de bal niet voor je uit opgooien om snelheid te maken.
• Als je de bal vastpakt, moet je binnen 3 seconden overspelen of op doel gooien.
• Deze acties mogen ook uitgevoerd worden door eerst te dribbelen en dan 3x pushen binnen 3 sec.
• Na laatste wielcontact start de 3-secondenregel om over te spelen of op doel te gooien.

Verdedigingstactieken

Naast de regels rondom gelijkspel, zijn er verschillende verdedigingstactieken die teams kunnen gebruiken om een voordeel te behalen. Er zijn drie hoofdtypen verdedigingstactieken:

Man-to-Man Verdediging

Bij deze tactiek dekt elke speler direct de dichtstbijzijnde tegenstander zodra er balverlies is. Het voordeel is dat de aanval van de tegenpartij snel wordt verstoord. Een nadeel is dat een zwakkere verdediger een sterke aanvaller kan moeten dekken.

Zone Verdediging

Hierbij gaan de spelers na balverlies direct naar hun aangewezen verdedigingspositie. Dit verdedigt het doel optimaal.

Combinatie Verdediging

Dit is een combinatie van man-to-man en zone verdediging. Sommige spelers verdedigen man-to-man, terwijl anderen in de zone verdedigen. Meestal is er één speler die man-to-man verdedigt.

Tactische Overwegingen

Naast de verdedigingstactieken kunnen teams ook tactische beslissingen nemen om hun kansen op een overwinning te vergroten. Een bekende tactiek is het vervangen van de doelverdediger door een extra veldspeler tijdens de aanval, waardoor er tijdelijk met zeven veldspelers wordt gespeeld. Dit wordt vaak gedaan aan het einde van de wedstrijd als de stand gelijk is en er een groter aanvallend overwicht nodig is. Het risico is echter dat bij balverlies het doel onverdedigd is.

Handbal Wereldwijd

Handbal is niet overal ter wereld even populair. Dit komt voornamelijk doordat het een zaalsport is en afhankelijk is van de beschikbaarheid van sporthallen. Handbal is in Nederland een populaire sport, mede dankzij de successen van de Nederlandse vrouwen op internationaal niveau. Wereldwijd gezien is handbal niet overal even verbreid. Dat komt vooral door het feit dat handbal hoofdzakelijk een zaalsport is en dus de beschikbaarheid van sporthallen vereist. Bovendien is handbal een betrekkelijk jong sport die zich, anders dan de oudere sporten, zoals voetbal, niet over een langere tijd een positie kon veroveren. Elk jaar spelen de nationale teams kwalificatiewedstrijden om zich te kwalificeren voor een Europees kampioen- schap (EK handbal) of voor het wereldkampioenschap (WK handbal). Er vindt afwisselend een EK en dan een WK plaats.

Handbalvormen

Er bestaan een aantal vormen van handbal: zaal- en veldhandbal, beachhandbal, straathandbal, mini-handbal, studentenhandbal en recreantenhandbal. Iedere vorm heeft zijn eigen regels.

Zaalhandbal

Zaalhandbal en veldhandbal zijn de meest gespeelde vormen van de sport. Zaalhandbal wordt in een sporthal gespeeld in plaats van op een veld. De basisregels van handbal gelden allemaal bij deze vorm van handbal. De teams bestaan uit 7 spelers, met 7 wisselspelers op de bank. Het speelveld bestaat uit twee helften die beiden een eigen doel hebben. De duur van een wedstrijd bij zaalhandbal is 2 x 30 minuten.

Veldhandbal

Veldhandbal wordt vaak gespeeld op asfalt of op kunstgras.

Beach Handball

In de zomermaanden wordt steeds vaker Beach Handball gespeeld. Voor deze stoere handbalvorm zijn aparte regels opgesteld.

tags: #handbal #spelregels #helften