Handbal is een dynamische en snelle teamsport die zowel fysieke kracht als tactisch inzicht vereist. Het is een sport die elementen van basketbal, voetbal en hockey combineert, wat resulteert in een unieke en boeiende ervaring voor zowel spelers als toeschouwers. In Nederland is handbal een populaire sport, mede dankzij de successen van de Nederlandse vrouwen op internationaal niveau.
Wat is Handbal?
Handbal is een teamsport waarbij twee teams van elk zeven spelers (zes veldspelers en een keeper) proberen de bal in het doel van de tegenstander te werpen om zo punten te scoren. Het team dat aan het einde van de wedstrijd de meeste doelpunten heeft gemaakt, wint.
Algemene Spelregels
Om handbal te begrijpen, is het essentieel om de basisregels te kennen. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste spelregels:
Team Samenstelling
Een handbalteam bestaat uit maximaal 14 spelers. Tijdens de wedstrijd staan er zeven spelers op het veld: zes veldspelers en één keeper. De overige zeven spelers zijn wisselspelers.
Wissels
Wissels tussen veld- en wisselspelers zijn continu mogelijk via de wissellijn. Deze lijn bevindt zich aan de zijkant van het speelveld, 4,5 meter links en rechts van de middellijn. Een speler die de wissellijn onreglementair overschrijdt, begaat een wisselfout, wat resulteert in een vrije worp voor de tegenpartij en een tijdelijke verwijdering van de overtredende speler.
Lees ook: Moderne doelman zweef uitleg
Speeltijd
Een handbalwedstrijd bestaat doorgaans uit twee helften van 30 minuten, met een pauze van 10 tot 15 minuten ertussen. Voor de jeugd kunnen kortere speeltijden gelden. Bij wedstrijden waar een winnaar vereist is en de stand na de reguliere speeltijd gelijk is, volgen er twee verlengingen van elk 5 minuten. Als er dan nog geen winnaar is, worden er 7-meterworpen genomen. Uitgesloten of gediskwalificeerde spelers mogen hieraan niet deelnemen. Elk team wijst vijf spelers aan die om de beurt een 7-meterworp uitvoeren.
Het Speelveld
Het speelveld is 40 meter lang en 20 meter breed en wordt begrensd door zijlijnen en achterlijnen. Het is verdeeld in twee gelijke helften door de middenlijn. Aan weerszijden van het veld bevindt zich een doel, dat is afgeschermd door een halve cirkel met een straal van 6 meter, het zogenaamde doelgebied. Alleen de keeper mag in dit gebied komen.
Belangrijke lijnen op het speelveld:
- Zijlijnen en achterlijnen: Begrenzen het speelveld.
- Middenlijn: Verdeelt het veld in twee gelijke helften.
- Doelgebied: Een halve cirkel met een straal van 6 meter voor elk doel. Alleen de doelverdediger mag dit gebied betreden.
- Vrijeworplijn: Een gestippelde lijn op 9 meter afstand van het doel.
- 7-meterlijn: Een lijn op 7 meter afstand van het doel, vanwaar strafworpen worden genomen.
- Wissellijn: Een lijn aan de zijkant van het veld, 4,5 meter aan weerszijden van de middenlijn, voor het wisselen van spelers.
De Handbal
De handbal is gemaakt van leer of kunststof. De grootte varieert afhankelijk van het geslacht en de leeftijd van de spelers. Een herenhandbal is iets kleiner dan een voetbal, maar weegt ongeveer hetzelfde, waardoor spelers hem makkelijker kunnen vasthouden en harder kunnen gooien. Vaak wordt hars gebruikt om de grip te verbeteren.
Balbezit
Een speler mag de bal maximaal drie seconden vasthouden en slechts drie stappen zetten met de bal in de hand. Na het vangen van de bal mag de speler onbeperkt tippen (dribbelen).
Toegestane Acties
De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden geworpen, gevangen, gestopt en geslagen. Het gebruik van onderbenen en voeten is niet toegestaan.
Lees ook: Het beste resultaat bij voetbalshirt bedrukken
Fouls en Sancties
Het vasthouden, omklemmen, duwen of hinderen van een speler wordt beschouwd als een overtreding en bestraft met een vrije worp. Een gele kaart dient als waarschuwing. Een tweede overtreding resulteert in een 2-minuten uitsluiting, waarbij het team tijdelijk met een speler minder speelt. Een derde 2-minuten uitsluiting leidt tot een diskwalificatie met een rode kaart, waarbij de speler niet meer mag deelnemen aan de wedstrijd.
Beginworp
De beginworp wordt uitgevoerd vanaf het midden van het speelveld na het beginsignaal van de scheidsrechter. Tegenstanders moeten minstens 3 meter afstand houden. De speler die de beginworp neemt, moet met één voet de middenlijn aanraken en met de andere voet op de eigen helft blijven staan. Het is toegestaan de beginworp 1,50 meter links en 1,50 meter rechts van het midden te nemen.
Vrije Worp
Een vrije worp wordt toegekend na overtredingen, bijvoorbeeld wanneer een speler van de aanvallende partij in het doelgebied komt. De worp wordt genomen op de plek waar de overtreding plaatsvond. Als de overtreding binnen 9 meter van het doel plaatsvindt, wordt de vrije worp uitgevoerd vanaf de vrijeworplijn. Bij een vrije worp moet de tegenstander op minimaal drie meter afstand staan.
Inworp
Als de bal buiten het speelveld gaat, wordt een inworp toegekend aan de tegenpartij van de speler die de bal het laatst heeft aangeraakt.
Uitworp
De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger wanneer de bal over de doellijn gaat en voor het laatst is aangeraakt door een speler van de aanvallende partij, de doelverdediger zelf, of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. De uitworp kan genomen worden zonder dat de scheidsrechter heeft aangefloten.
Lees ook: Basketbal personaliseren
7-Meter Worp
Een 7-meter worp wordt toegekend als een duidelijke scoringskans wordt verhinderd door een overtreding of het betreden van het doelgebied. De speler neemt de worp vanaf de 7-meterlijn en moet proberen te scoren zonder de lijn te raken of overschrijden. Alle spelers van de tegenstander moeten op 3 meter afstand zijn.
Passief Spel
Het is niet toegestaan de bal in het team te houden zonder een duidelijke poging om aan te vallen of om een doelpunt te maken. Als de scheidsrechter oordeelt dat er sprake is van passief spel, geeft hij een waarschuwingsteken. Het aanvallende team moet dan actie ondernemen. Sinds 2022 is het maximum aantal passes na een waarschuwing voor passief spel teruggebracht van zes naar vier.
Onsportief Gedrag
Overtredingen met een gering lichaamscontact kunnen ernstige gevolgen hebben en tot blessures leiden, vooral als een speler in een sprong is of aan het lopen. Dit geldt ook als een keeper uit zijn doelgebied komt om een bal te onderscheppen. De verantwoordelijkheid voor een botsing ligt bij de keeper.
Gelijkspel en Strafworpen
Soms kan het voorkomen dat een wedstrijd gelijk eindigt, bijvoorbeeld bij een kampioenswedstrijd of finalewedstrijd. In dat geval nemen de teams om en om 5 strafworpen. Als er daarna nog geen winnaar is, nemen de teams weer om en om strafworpen totdat er een beslissing valt.
Recente Spelregelwijzigingen (2022)
De Internationale Handbal Federatie (IHF) heeft per 1 juli 2022 enkele spelregelwijzigingen doorgevoerd. Deze wijzigingen zijn ook in het Nederlandse Spelregelboekje verwerkt:
- Beginworp Gebied: Er is een beginworp gebied met een doorsnede van 4 meter ingevoerd. Echter, de Nederlandse Handbal Verbond (NHV) heeft besloten deze regel in eerste instantie alleen in de BENE-League en de HandbalNL League toe te passen.
- Passief Spel: Het maximum aantal passes nadat de scheidsrechters een waarschuwing voor passief spel hebben gegeven, is teruggebracht van zes naar vier.
- Bescherming van de Keeper: Vanaf het seizoen 2022-2023 volgt er een 2-minuten tijdstraf wanneer het hoofd van de keeper wordt geraakt bij een vrije schotkans.
Spelregels voor de Jeugd
Voor de jeugd gelden aangepaste spelregels om het spel aantrekkelijker en leerzamer te maken. Hieronder een overzicht van de regels per leeftijdscategorie:
F-Jeugd (Mini's, 7-8 jaar)
- Spelen met teams van 5 spelers op een klein veld met minidoelen en een zachte bal.
- Verdedigen op de eigen speelhelft (allemaal storen).
- De keeper mag meedoen in de aanval.
- Alle spelers mogen tijdens de wedstrijd op doel staan.
- Na elke wedstrijd volgen shoot-outs.
E-Jeugd (9-10 jaar)
- Spelen op een groot veld met een doelverkleiner en een harde bal (maat 0).
- Focus op vrijlopen en balverovering in een 1-op-1 situatie op de eigen helft.
- Na afloop van de wedstrijd (ook in de zaal) zijn er shoot-outs: elk kind mag vanaf de middellijn richting cirkel tippen en op doel gooien.
- Uitslagen worden alleen gebruikt om de sterkte van de teams te bepalen.
D-Jeugd (11-12 jaar)
- Spelen op een groot veld met een groot doel en een harde bal (maat 1).
- Het is toegestaan om over het hele veld 1-op-1 de bal te veroveren.
- Verdedigen met alle spelers op de cirkel is niet toegestaan.
- Na afloop van de wedstrijd (ook in de zaal) zijn er shoot-outs: elk kind mag vanaf de middellijn richting cirkel tippen en op doel gooien.
- Uitslagen worden alleen gebruikt om de sterkte van de teams te bepalen.
Specifieke Jeugdregels
- Verdedigen mag niet meer met zijn allen op de cirkel.
- Op de eigen speelhelft wordt er offensief verdedigd. Als een team niet offensief verdedigt en met alle kinderen aan de cirkel staat, volgt na een time-out een waarschuwing aan de coach. Die krijgt de kans de verdediging om te zetten.
Spelregelbewijs
Wanneer spelers de leeftijd bereiken waarin zij overgaan naar de A-jeugdcategorie, zijn ze verplicht het Spelregelbewijs te hebben behaald voor de start van de competitie op 1 september.
Rolstoelhandbal
Rolstoelhandbal is een aangepaste versie van handbal voor mensen met een lichamelijke beperking. Hier zijn enkele specifieke regels:
- Teams spelen 6 tegen 6, inclusief de keeper. (Het Nationaal rolstoel team speelt officieel 4 tegen 4).
- De bal mag niet met de rolstoel verdedigd worden.
- Inrijden op een andere speler is niet toegestaan.
- 3x pushen binnen 3 seconden, dan binnen 3 sec vervolgen met dribbelen.
- Dribbelen mag tot schouderhoogte, dus je mag de bal niet voor je uit opgooien om snelheid te maken.
- Als je de bal vastpakt, moet je binnen 3 seconden overspelen of op doel gooien.
- Deze acties mogen ook uitgevoerd worden door eerst te dribbelen en dan 3x pushen binnen 3 sec.
- Na laatste wielcontact start de 3-secondenregel om over te spelen of op doel te gooien.
Handbal Wereldwijd
Handbal is niet overal ter wereld even populair. Het is voornamelijk een zaalsport, wat de beschikbaarheid van sporthallen vereist. Het handbalreglement is complex en bevat vele ‘als …, dan’ relaties. Wereldwijd gezien is handbal niet overal even verbreid. Dat komt vooral door het feit dat handbal hoofdzakelijk een zaalsport is en dus de beschikbaarheid van sporthallen vereist. Bovendien is handbal een betrekkelijk jong sport die zich, anders dan de oudere sporten, zoals voetbal, niet over een langere tijd een positie kon veroveren.
De Rol van de Keeper
De keeper speelt een cruciale rol in het handbal. Behalve een snelle reactie moet een keeper ook veel spelinzicht hebben. De keeper ziet vaak van tevoren waar de volgende bal vandaan gaat komen. Een keeper stopt zeker veertig tot vijftig procent van de ballen!
Historie van Handbal
Volgens de Nederlandse overlevering komt handbal oorspronkelijk uit Duitsland. Het was de Duitser Max Heiser die handbal voor het eerst spelregels gaf. In het begin van de 20ste eeuw wilde men de sporttak gymnastiek verbreden door ook balspelen aan het scenario toe te voegen. Aangezien voetbal een mannensport was en tennis alleen voor de elite, was handbal uitermate geschikt voor de meisjes. Later voegden de heren zich ook toe. De Duitse speelwijze is uiteindelijk de basis geworden voor het internationale handbal. De spelregels waren een combinatie van basket-, korf- en voetbalregels. Via een uitwisseling tussen Hamburgse- en Berlijnse turnverenigingen kwam handbal in Groningen terecht waar de basis werd gelegd voor het Nederlandse handbal. In die tijd werd handbal nog op aangepaste voetbalvelden gespeeld en (ook opvallend) met elf spelers. De eerste competities werden in de jaren ‘20 gespeeld. Het doelgebied was vierkant (afgeleid van het voetbal) en er mocht vanaf 5 meter geschoten worden. Ballen waren voor de keeper vrijwel niet te houden. In 1930 vond de eerste strijd om het landskampioenschap plaats en in 1935 werd in Den Haag de eerste interland tegen Duitsland gespeeld. Er werd kansloos verloren met 15-2. In 1935 kreeg handbal zijn eigen bond, het Nederlands Handbal Verbond. Momenteel heeft de bond ruim 50.000 leden. Om praktische redenen werd handbal met zijn elfen afgeschaft en vervangen door het huidige handbal, met zijn zevenen. Ook het gras was verleden tijd en werd vervangen door ons eigen veldhandbal. Later deed eindelijk ook het zaalhandbal zijn intrede in Nederland. Op 17 juli 1947 werd in de Houtrusthallen in Den Haag de eerste demonstratie gegeven door de heren. In de zomermaanden wordt steeds vaker Beach Handball gespeeld. Voor deze stoere handbalvorm zijn aparte regels opgesteld. Elk jaar spelen de nationale teams kwalificatiewedstrijden om zich te kwalificeren voor een Europees kampioenschap (EK handbal) of voor het wereldkampioenschap (WK handbal). Er vindt afwisselend een EK en dan een WK plaats.