Bitjes, ook wel mondbeschermers genoemd, zijn tegenwoordig een essentieel onderdeel van de uitrusting bij veel sporten. Ze worden gebruikt bij onder andere hockey, rugby, voetbal, boksen en diverse vechtsporten. Hoewel sommige sporters het dragen van een bitje als oncomfortabel ervaren, is het van groot belang om de risico's van hockeyen zonder bitje te overwegen.
Het belang van een bitje
Een gebitsbeschermer is een hoes van zachte kunststof die over de tanden van de bovenkaak wordt geplaatst. De kunststof is enkele millimeters dik, sterk en verkrijgbaar in bijna elke kleur. Een goede bitje biedt voldoende bescherming, heeft een hoog draagcomfort en is elastisch, scheurbestendig, reuk- en smaakloos. Een bitje vangt de klap op die op de tanden kan worden uitgeoefend tijdens het sporten. Het verdeelt de kracht gelijkmatig over alle tanden. Doordat de kracht wordt verdeeld, is de kans op letsel kleiner.
Soorten bitjes
Er zijn verschillende soorten bitjes op de markt, elk met hun eigen voor- en nadelen:
- Prefab bitjes: Deze kant-en-klare bitjes zijn verkrijgbaar in sportwinkels in verschillende modellen en maten. Ze zijn vervaardigd van kunststof en kunnen direct uit de verpakking in de mond gedragen worden. Ze zijn vaak (te) groot en hebben nauwelijks houvast. Omdat de standaardmaten niet op maat zijn gemaakt, is het draagcomfort laag. De enige manier om deze bitjes op hun plaats te houden is door er hard op te bijten. Hierdoor is het moeilijk om tijdens het sporten voldoende adem te halen. Bovendien kan het bitje tijdens een botsing in de keel schieten, wat gevaarlijk kan zijn.
- Boil and bite mondbeschermers: Dit zijn prefab mondbeschermers gemaakt van thermoplastisch materiaal. De naam geeft eigenlijk al aan wat het proces inhoudt: een prefab mondbeschermer wordt eerst gekookt, zodat deze aanpasbaar wordt. Vervolgens wordt de mondbeschermer gevormd door erin te bijten en het zelf aan te passen. Het zelf aanpassen van het bitje zorgt ervoor dat de pasvorm beter wordt en het draagcomfort verbetert, maar een nadeel is dat het materiaal op sommige plaatsen te dun kan worden door het aanduwen, wat de beschermende werking van het bitje kan verminderen. Bovendien is het thermoplastische materiaal maar voor een korte tijd vervormbaar, meestal slechts enkele tientallen seconden, en dit is eigenlijk het grote probleem.
- Op maat gemaakte mondbeschermers: Deze individueel op maat gemaakte mondbeschermers worden vervaardigd in een tandtechnisch laboratorium. Naast het hogere draagcomfort ten opzichte van prefab bitjes biedt de op maat gemaakte mondbeschermer een betere bescherming. Een nadeel is de relatief hoge prijs en het feit dat deze door een professional gemaakt moet worden. De professional bespreekt samen met de drager de specifieke eisen die aan het bitje gesteld moeten worden, zoals de sport, leeftijd van de sporter, soort en dikte van de gebruikte materialen en individuele omstandigheden van het gebit. Hierdoor wordt optimale bescherming en draagcomfort gecombineerd.
De risico's van hockeyen zonder bitje
Hockey kan zonder de juiste bescherming gezien worden als een gevaarlijke sport. Een hockeybal is erg hard en gaat heel erg hard. Je wilt deze daarom ook absoluut niet tegen je aan krijgen. Een bal in je gezicht terwijl je geen bitje aan hebt, resulteert in meerdere tanden eruit. Een stick of bal in je gezicht krijgen terwijl je een bitje in hebt, betekent niet per se dat je geen schade oploopt. De kans is namelijk groot dat er tanden los en of uit je mond zullen worden geslagen als de klap aanzienlijk groot is.
Eens in de zoveel tijd, als het letterlijk weer raak is op het hockeyveld, ontbrandt weer de discussie rond het nut van het dragen van een gebitsbeschermer tijdens een hockeywedstrijd. Ditmaal naar aanleiding van de poeierd die hockeyer Seve van Ass recent vol in het gezicht trof en waarbij hij tien tanden verloor en zijn kaak brak. Hij droeg geen gebitsbeschermer. Ongeveer de helft van alle hoofdklassespelers draagt een bitje, de nadere helft (dus) niet…
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
Argumenten tegen het dragen van een bitje
Er zijn verschillende argumenten te bedenken waarom sommige hockeyers ervoor kiezen geen bitje te dragen:
- Comfort: Comfort is een van de redenen waarom sommige mensen ervoor kiezen om geen bitje te dragen tijdens het sporten, maar het comfort van een bitje zou niet de doorslaggevende factor moeten zijn.
- Ademhaling en communicatie: Seve van Ass denkt dat de communicatie met tegenspelers minder goed is wanneer je tijdens het spel een bitje draagt en dat zoân bescherming je ademhaling kan belemmeren. Maar hij zegt ook dat aan alles valt te wennen.
- Twijfel over de effectiviteit: Van Ass, vader van het slachtoffer en tevens bondscoach, beweert in NRC Handelsblad dat het dragen van een hockeybitje voor Seve weinig uitgemaakt zou hebben. Sterker nog, indien hij wel een bitje had gedragen, was de schade waarschijnlijk nog groter geweest, beweert pa Van Ass.
Argumenten voor het dragen van een bitje
Ondanks de genoemde argumenten tegen het dragen van een bitje, zijn er sterke argumenten om dit wel te doen:
- Bescherming tegen tandletsel: Een bitje beschermd een belangrijk onderdeel van je lichaam je gebit. Een harde klap van bijvoorbeeld een hockeybal of een stick kunnen met gemak een tand verbrijzelen. De gebitsbeschermer verdeelt de kracht van de klap over alle tanden en kiezen. Samen kunnen ze daar veel beter tegen.
- Voorkomen van ernstige blessures: Sportarts en voorzitter van de vereniging Rhijn Visser gaat zelfs nog verder. Wat hem betreft zouden hockeyers ook moeten nadenken over het dragen van een helm. Volgens Visser lopen veel spelers een hoofdtrauma op dat voorkomen kan worden. Natuurlijk, zegt Visser, zullen spelers altijd blessures oplopen. Maar blessures kun je beperken, zonder dat de sport er onder lijdt.
- Advies van experts: De NMT vindt het onverstandig om zonder (door de tandarts aangemeten) gebitsbeschermer te sporten. Ook de Vereniging van Sportgeneeskunde propageert zowel een hockeybitje als -helm om hoofdtrauma's te voorkomen; beide niet dwingend, wel dringend. Ron Diercks is hoogleraar klinische sportgeneeskunde aan de Universiteit van Groningen en vindt het onbegrijpelijk dat het dragen van een bitje voor hockeyers nog niet is verplicht.
Onderzoek en statistieken
Per jaar vinden tijdens hockeywedstrijden nog steeds zo'n 1800 ongelukken met schade aan het gebit plaats. 55 procent wordt veroorzaakt door een klap met een hockeystick, 35 procent door de bal en 105 ongelukken door botsing met andere spelers. Uit onderzoek blijkt ook dat ruim 85 % van de respondenten al een gebitsbeschermer draagt en bijna 70 % vindt dat een gebitsbeschermer bij hockey verplicht zou moeten zijn. Uit de enquête blijkt verder dat degenen die gebitbescherming droegen significant minder ernstig letsel hadden dan degenen die letsel hadden zonder gebitsbeschermer.
Onderhoud van een bitje
Het is normaal gesproken voldoende om het bitje na gebruik af te spoelen onder de koude kraan en te laten drogen in het daarvoor bestemde doosje. Mocht er toch aanslag op het bitje zitten, dan kan deze met een tandenborstel gereinigd worden. Bij kinderen wordt geadviseerd het bitje bij elk bezoek aan de tandarts in Zoetermeer mee te nemen, zodat deze, waar nodig, kan worden aangepast.
Alternatieve beschermingsmiddelen bij hockey
Gelukkig hebben we tegenwoordig veel en de juiste bescherming, wat ervoor heeft gezorgd dat er niet heel veel ongelukken gebeuren. Het is daarom ook heel belangrijk dat wanneer je gaat hockeyen je weet welke bescherming je nodig hebt.
Lees ook: De evolutie van hockey: een gedetailleerde analyse
- Scheenbeschermers: Hockeyen zonder scheenbeschermers is niet fijn! Het gebeurt vaak dat er een bal of stick tegen je schenen komt. Je enkel wordt ook beschermd door je scheenbeschermers en dat is ook wel nodig. Een bal of stick tegen je enkel bot krijgen is erg pijnlijk en dit alles samen maakt dat je echt niet wilt gaan hockeyen zonder scheenbeschermers.
- Hockey masker: Een hockey masker wordt gebruikt bij de strafcorner en mag je daarnaast ook niet dragen. Het masker bedekt je gezicht, zodat er een bal tegen zou kunnen komen en je naast een beetje hoofdpijn geen schade hebt.
- Hockey handschoen: Een handschoen bij hockey is niet verplicht en wordt ook niet door iedereen gedragen. Er zijn wel spelers die geen wedstrijd zonder spelen. De handschoen beschermt je hand tegen verschillende dingen.
- Strafcorner tock: De hogere niveaus in Nederland en andere landen maken bij een strafcorner gebruik van een tock.
- Kniebescherming strafcorner: Er wordt namelijk ook gebruik gemaakt van kniebescherming op het de hoogste niveaus. Het werkt in principe hetzelfde als een scheenbeschermer, maar dan voor je knie. Een hockeybal tegen je knie gaat namelijk veel pijn en eventuele blessures opleveren. De extra bescherming kan daarom ook goed gebruikt worden.
- Hockeyschoenen: Hockeyschoenen hebben niet als enige functie het beschermen van je voeten, maar je bent wel blij dat de bescherming er is. Een hockeybal of stick tegen je voet is niet fijn. Het is ook niet bijzonder als iemand zijn of haar voet breekt, wanneer er vol een hockeybal tegen komt.
Lees ook: Een overzicht van de carrière van Chloe Hockey en haar bijdrage aan het Nederlandse hockey.