Hockey, een sport die wereldwijd geliefd is, kent een lange en boeiende geschiedenis. Hoewel de wortels van het spel teruggaan tot de oudheid, heeft het moderne hockey zich in de loop der eeuwen ontwikkeld, met Nederland als een belangrijk centrum voor de sport. Dit artikel duikt diep in de geschiedenis van hockey in Nederland, van de eerste introductie tot de huidige populariteit.
Oorsprong en vroege vormen van hockey
De oorsprong van hockey kan worden herleid tot duizenden jaren geleden. Al in de tijd van de oude Grieken en in India werden spellen gespeeld die op hockey leken. Zo tikten de oude Grieken al met een stok een bal heen en weer. In India werd al heel lang een hockey-achtig spel gespeeld. Met lange stokken en paarden reden de spelers achter een bal aan, een spel dat veel leek op het huidige polo.
Omdat niet iedereen een paard bezat, ontwikkelden minder rijke mensen een variant met korte stokken, die op de grond werd gespeeld. Ook in een marmeren reliëf uit ca. 510 tot 500 voor Christus zijn twee hockeyspelers te herkennen. Het reliëf werd gevonden op een begraafplaats in het centrum van het oude Athene, de Kerameikos.
De Romeinen brachten de balsport vermoedelijk naar de Britse eilanden, waar het spel zich verder ontwikkelde. In Ierland werd het Hurling genoemd, in Engeland Kappan en in Schotland Shinty. Deze vroege vormen van hockey werden vaak gespeeld op ijs of op het strand. De naam veranderde aanvankelijk naar Bandy on Ice en later naar Hockey on Ice.
De introductie van hockey in Nederland
Het moderne hockey, zoals we dat nu kennen, begon vorm te krijgen in de Middeleeuwen. De Britten speelden een spel genaamd Bandy-on-ice. Omdat zij op voornamelijk harde ondergronden als ijs en hard zand speelden, maakten ze de onderkant van hun stick krommer. De naam van het spel veranderde dan in Hockey-on-ice, waarbij hockey vermoedelijk verwijst naar de kromming (hook) van de stick.
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
Hockey werd in Nederland pas geïntroduceerd in 1891 door Pim Mulier. Het waren ook hier de ijshockeyers (die toen bandyspelers heetten) die in Haarlem in de zomermaanden op gras gingen spelen. De eerste wedstrijd werd gespeeld in Haarlem. In 1895 werd voor het eerst het Nederlands Kampioenschap gespeeld.
C.A. Dudok de Wit en Antoon Abspoel speelden een hoofdrol bij het officiële begin van hockey in Nederland met de oprichtingsvergadering van de AH&BC op 28 januari 1892.
De oprichting van de Nederlandsche Hockey en Bandy Bond
In 1898 werd de Nederlandsche Hockey en Bandy Bond (NHBB) opgericht. Op zaterdag 8 oktober 1898 werd de Nederlandsche Hockey- en Bandybond (verder N.H.B.B.) opgericht in hotel Krasnapolski te Amsterdam. Aanwezig waren afgevaardigden van de Amsterdamsche, Haagsche en Haarlemsche Hockey- en Bandyclub, de Velzer Hockeyclub en de Zwolsche Athletische Club en vier vertegenwoordigers van de Leidse en Delftse studenten “benevens verscheidene belangstellenden”. Vlak na de oprichting verlieten de bandyspelers de bond en gingen ze hun eigen weg.
In 1935 wijzigde de N.H.B.B. de naam in Nederlandsche Hockey Bond als gevolg van de oprichting van de Nederlandsche IJshockey Bond. De N.H.B.B. kreeg door de trage groei van het aantal clubs pas in een later stadium onderbonden in vergelijking tot voetbal en korfbal.
Vrouwenhockey in de beginjaren
Hockey was aanvankelijk nog een exclusieve herenaangelegenheid. Dames moesten wachten tot 1910 voordat ze lid konden worden van een hockeyclub. Maar wel onder de strikte voorwaarde dat ze “alleen Dinsdag en Donderdag-middag en Zondag’s tot 12 uur spelgelegenheid kregen”.
Lees ook: De evolutie van hockey: een gedetailleerde analyse
Vrouwen werden bijna vanaf het begin toegelaten. Op de oprichtingsvergadering van de Amersfoortse hockeyclub Quickstep in 1896 bijvoorbeeld waren de voorzitter en de penningmeester ‘twee jonge dames’, zo schreef Het Algemeen Dagblad. Twee jaar later volgde De Haarlemsche Dames Hockey en Bandy Club en op 25 februari 1899 was er in Amsterdam een dameshockeywedstrijd.
Op 16 oktober 1911 werd de Nederlandsche Dames Hockeybond (N.D.H.B.) opgericht op initiatief van mevrouw H.A. Tromp, die tevens de eerste presidente van de bond werd.
De ontwikkeling van de spelregels
Begin 20e eeuw waren de Nederlandse hockeyers nogal eigenzinnig in hun spel. Zo speelden ze met een zachte bal (veel te gevaarlijk zo’n harde bal), waren de teams vaak gemengd en had de stick twee platte kanten. In 1913 werd de oranje bal verplicht gesteld en was de strafcirkel afgeschaft.
Bij de oprichting van de Hockeybond in 1898 was er nog niets aan de hand, want in die tijd golden hier nog de internationale regels. Tien jaar later werd het wat ingewikkelder met zowel Nederlandse als internationale regels, waardoor er twéé varianten naast elkaar bestonden. Geen internationale regels meer op Nederlandse hockeyvelden. Het gevolg was dat het Nederlandse hockey in een internationaal isolement terecht kwam.
De Olympische Spelen van 1928
Dat verandert met de Olympische Spelen van 1928. Om mee te kunnen doen aan de Spelen in eigen land, werden de regels aangepast naar de internationale standaarden. Voor het oog van 35.000 toeschouwers wordt Nederland tweede achter India. Hockey is in één klap populair in Nederland.
Lees ook: Een overzicht van de carrière van Chloe Hockey en haar bijdrage aan het Nederlandse hockey.
In aanloop naar de Spelen van 1928 in Amsterdam groeide het verzet tegen die idiote regels en het bijhorende isolement, want onder die omstandigheden kon Nederland niet eens meedoen aan het eigen olympische hockeytoernooi. De Hockeybond experimenteerde op 14 april 1925 in het Amsterdamse Stadion daarom met de internationale regels in een wedstrijd tussen Amsterdam en Nottingham.
De groei en populariteit van hockey na 1928
Na de Olympische Spelen van 1928 groeide de populariteit van hockey in Nederland aanzienlijk. Dit succes bracht meer meer belangstelling voor het hockey in den lande, waardoor de N.H.B.B.en de N.D.H.B. in de volgende jaren meer clubs en meer leden wonnen.
Hockey kwam echter nooit in de ban van de verzuiling. Er kwamen geen christelijke clubs, terwijl de enige socialistische club, Blauw Wit uit Rotterdam, gewoon in de Zuid-Hollandsche Hockeybond meespeelde. Alleen onder de katholieken kwamen er meerdere zelfstandige hockeyclubs of hockey-afdelingen van bestaande sportclubs.
Belangrijke momenten in de Nederlandse hockeygeschiedenis
- 23 januari 1926: De allereerste interland werd gespeeld door een Nederlands hockeyelftal. In Antwerpen versloegen de Oranje Heren het nationale team van België met 2-1.
- 2 september 1973: De Nederlandse hockeymannen werden wereldkampioen. De finale tegen India was de eerste hockeywedstrijd, die live werd uitgezonden op de Nederlandse tv.
- 9 mei 1948: In het Wagener Stadion was de start van het eerste wereldkampioenschap hockey voor vrouwen.
Het Wagener Stadion
Het Wagener Stadion is gebouwd in 1938. Sinds 1980 is het stadion eigendom van de KNHB en is Amsterdamsche H. & B.C., naast de nationale teams, de vaste bespeler van het stadionveld. Het hockeystadion kent een rijke historie.
De KNHB en haar archief
De KNHB kent een rijke historie. Sinds de oprichting van de hockeybond in 1898 is de geschiedenis van de KNHB op verschillende manieren vastgelegd en beschreven. Zo is er een beeldbank met ruim 80.000 foto’s en een archief van bladen en magazines uitgegeven door de KNHB. De KNHB beschikt over een zeer uitgebreide beeldbank en stelt deze beschikbaar voor alle hockeyliefhebbers. De oudste hockeyafbeelding uit de collectie dateert uit het jaar 1897 en de meest recente foto’s zijn van het huidige seizoen.
De KNHB gaf door de jaren heen verschillende bladen en magazines uit. Om deze uitgaven te bewaren en tegelijkertijd beschikbaar te stellen voor iedereen, is al het materiaal gedigitaliseerd en gepubliceerd in een online tool. De oudste uitgave werd gepubliceerd in 1928, de meest recente uitgave kwam uit in juni 2008. Met behulp van de magazinetool is het mogelijk te zoeken in specifieke uitgaven of op zoekterm. Sinds 2015 werkt de KNHB alleen nog met een digitaal platform, hockey.nl.
IJshockey in Nederland
In feite is ijshockey in Nederland ontstaan. Een vroege versie van kolven, een kruising tussen golf en hockey, werd in de zestiende eeuw gespeeld op bevroren kanalen en vijvers, nadat de Nederlanders de metalen schaats hadden geperfectioneerd. In de moderne tijd heeft ijshockey zich verder ontwikkeld in Nederland en blijft het een populaire sport, zij het met minder zichtbaarheid dan voetbal of schaatsen.
Het Nederlandse ijshockey wordt nu beheerd door de Nederlandse IJshockey Bond (NIJB), die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling en promotie van de sport. Met de opkomst van online gokken in Nederland, hebben ijshockeyweddenschappen een niche gevonden binnen de online gokindustrie.
Huidige status van hockey in Nederland
Vandaag de dag is hockey een van de meest populaire sporten in Nederland, met een sterke competitieve structuur en een grote aanhang. De Nederlandse hockeyteams, zowel mannen als vrouwen, behoren tot de wereldtop en hebben talloze internationale successen behaald.
tags: #hockey #geschiedenis #Nederland