Handbal is een dynamische en snelle teamsport die wereldwijd wordt gespeeld, hoewel de populariteit varieert per regio. Het is voornamelijk een zaalsport, wat betekent dat de beschikbaarheid van sporthallen een belangrijke factor is voor de verspreiding ervan. In Nederland is handbal een groeiende sport, mede dankzij de successen van de Nederlandse vrouwen op internationaal niveau.
Het Speelveld
Het speelveld is een rechthoek van 40 meter lang en 20 meter breed, inclusief het speelveld en twee doelgebieden. De lange zijden worden zijlijnen genoemd, de korte zijden zijn de achterlijnen, en de lijnen tussen de doelpalen zijn de doellijnen. Er is een veiligheidszone nodig van minstens 1 meter langs de zijlijnen en 2 meter achter de achterlijnen.
Belangrijke lijnen op het speelveld:
- Zijlijnen en achterlijnen: Begrenzen het speelveld.
- Middenlijn: Loopt door het midden van het speelveld.
- Doelgebied: Een halve cirkel met een straal van 6 meter voor elk doel, alleen toegankelijk voor de doelverdediger.
- Vrijeworplijn (9-meterlijn): Een gestippelde lijn op 3 meter afstand van de doelgebiedlijn.
- 7-meterlijn: Een korte lijn van 1 meter voor het doel.
- Doelverdedigersgrenslijn (4-meterlijn): Een korte lijn van 15 cm voor het doel.
- Wissellijn: Een lijn van 4,5 meter aan weerszijden van de middenlijn aan één zijde van het veld, waar spelers gewisseld worden.
De doelen zijn vast verankerd aan de grond of muur en hebben een opening van 2 meter hoog en 3 meter breed. De doelpalen zijn verbonden door een dwarslat. De achterkant van de palen valt samen met de achterkant van de doellijn. Doelpalen en dwarslatten zijn vierkant (8 cm) en geverfd in twee contrasterende kleuren aan de vanuit het speelveld zichtbare zijden. Elk doel heeft een net. Alle lijnen op het speelveld maken integraal deel uit van het vlak dat ze begrenzen. De doellijnen tussen de doelpalen zijn 8 cm breed, alle andere lijnen zijn 5 cm breed.
Spelers en Uitrusting
Een handbalteam bestaat uit maximaal 14 spelers. Tijdens de wedstrijd mogen er maximaal 7 spelers tegelijk op het speelveld staan, bestaande uit 6 veldspelers en 1 doelverdediger. De overige spelers zijn wisselspelers.
Belangrijke regels met betrekking tot spelers:
- Alle veldspelers moeten dezelfde speelkleding dragen. De kleuren moeten duidelijk verschillen van die van het andere team.
- De doelverdediger moet een shirt dragen in een kleur die duidelijk afwijkt van beide teams en de doelverdediger van de tegenpartij.
- Wisselen mag op elk moment en zo vaak als gewenst, zonder melding aan de secretaris/tijdwaarnemer, mits de te vervangen speler het speelveld heeft verlaten via de eigen wissellijn.
De bal is gemaakt van leer of kunststof en moet rond zijn. Het buitenmateriaal mag niet glanzend of glad zijn. De grootte van de bal varieert afhankelijk van geslacht en leeftijd. Vaak wordt de bal behandeld met hars om de grip te verbeteren, hoewel dit niet altijd is toegestaan in alle sporthallen.
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
Speelduur en Verlenging
De normale speeltijd voor teams met spelers van 16 jaar en ouder is 2 x 30 minuten, met een pauze van 10 tot 15 minuten. De speeltijd start met het fluitsignaal van de scheidsrechter voor de beginworp en eindigt met het automatische eindsignaal van de klok of het eindsignaal van de tijdwaarnemer. Voor de jeugd worden vaak kortere speeltijden gehanteerd.
Verlenging:
In wedstrijden waar een winnaar vereist is (bijvoorbeeld bekerwedstrijden), en de stand na de reguliere speeltijd gelijk is, volgen er twee verlengingen van elk 5 minuten. Als er na de tweede verlenging nog steeds geen winnaar is, wordt de wedstrijd beslist door 7-meterworpen. Uitgesloten of gediskwalificeerde spelers mogen hieraan niet deelnemen. Elk team wijst 5 spelers aan die om de beurt een 7-meterworp uitvoeren. Is de stand na deze 10 worpen nog steeds gelijk, dan gaan de teams door met het nemen van 7-meterworpen, met steeds andere spelers, totdat een beslissing is gevallen.
Basisregels en Spelverloop
Het doel van handbal is om meer doelpunten te scoren dan de tegenstander door de bal in het doel van de tegenstander te werpen.
Begin van het spel:
De wedstrijd begint met een beginworp in het midden van het veld. De speler die de beginworp uitvoert, moet met één voet de middenlijn aanraken en met de andere voet op de eigen helft staan. Spelers van de tegenpartij moeten op 3 meter afstand blijven.
Spelverloop:
Spelers mogen de bal passen, vangen, dribbelen en schieten om doelpunten te maken. Ze mogen de bal maximaal drie seconden vasthouden en maximaal drie stappen zetten zonder te dribbelen. De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden gespeeld, maar niet met de onderbenen of voeten.
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
Doelpunt:
Een doelpunt wordt gescoord wanneer de bal de gehele doellijn in volle omvang is gepasseerd, mits er geen overtredingen zijn gemaakt door de werper, een medespeler of een teamofficial voor of tijdens de worp. Als de bal het doel ingaat ondanks een overtreding van een speler van het verdedigende team, wordt het doelpunt toegekend.
Verdediging:
Verdedigers proberen de bal te onderscheppen, schoten te blokkeren en te voorkomen dat aanvallers in een goede positie komen. Het is niet toegestaan om een speler op een onsportieve manier te hinderen door vastgrijpen, omklemmen, stoten of vasthouden. Dit wordt gezien als een overtreding en bestraft met een vrije worp.
Worpen en Overtredingen
Vrije worp:
Een vrije worp wordt toegekend na een overtreding. De worp wordt genomen op de plek waar de overtreding plaatsvond. Als de overtreding binnen 9 meter van het doel plaatsvindt, wordt de vrije worp uitgevoerd vanaf de vrijeworplijn (9-meterlijn).
Inworp:
Een inworp wordt toegekend wanneer de bal buiten het speelveld komt.
Uitworp:
De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger wanneer de bal over de doellijn gaat en voor het laatst is aangeraakt door een speler van de aanvallende ploeg, de doelverdediger zelf, of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen.
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer
7-meterworp:
Een 7-meterworp wordt toegekend wanneer een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een overtreding of door het betreden van het doelgebied. De speler neemt de worp vanaf de 7-meterlijn en mag de lijn niet aanraken of overschrijden zolang de bal in zijn bezit is.
Persoonlijke straffen:
- Gele kaart: Een waarschuwing voor een overtreding.
- 2-minuten uitsluiting: Een speler moet het veld voor 2 minuten verlaten, waardoor het team tijdelijk met een speler minder speelt.
- Rode kaart: Een diskwalificatie voor de rest van de wedstrijd. De speler mag niet meer worden ingewisseld. Een rode kaart kan worden gegeven voor ernstige of herhaalde overtredingen.
Passief spel:
Passief spel is een overtreding waarbij een team de aanval vertraagt zonder een serieuze poging te doen om een doelpunt te scoren. De scheidsrechter geeft een waarschuwingssignaal. Als het team dan nog steeds geen actie onderneemt, krijgt de tegenpartij een vrije worp.
Handbal voor de Jeugd
Voor de jeugd gelden aangepaste regels en speeltijden, afhankelijk van de leeftijdscategorie. Ook de grootte en het gewicht van de bal zijn aangepast.
| Categorie | Leeftijd | Speeltijd | Gewicht bal | Omtrek bal | Maat |
|---|---|---|---|---|---|
| F-jeugd (mini's) | 7-8 jaar | 2 × 15 minuten | max. 300 g | 46-48 cm | 0 |
| E-jeugd | 9-10 jaar | 2 × 20 minuten | 290-330 g | 50-52 cm | 1 |
| D-jeugd | 11-12 jaar | 2 × 20 minuten | 290-330 g | 50-52 cm | 1 |
| C-jeugd | 13-14 jaar | 2 x 25 minuten | 325-375 g | 54-56 cm | 2 |
| B-jeugd | 15-16 jaar | 2 x 25 minuten | 325-375 g | 54-56 cm | 2 |
| A-jeugd | 17-18 jaar | 2 × 30 minuten | 325-475 g | 54-60 cm | 2/3 |
Handbalvarianten
Naast het traditionele zaalhandbal zijn er verschillende varianten van de sport, waaronder:
- Veldhandbal: Een minder gebruikelijke variant die buiten op een groter veld wordt gespeeld.
- Beachhandbal: Een variant die op het strand wordt gespeeld, met aangepaste regels en een focus op spectaculaire acties.
- Straathandbal: Een informele variant die op straat of pleinen wordt gespeeld.
- Mini-handbal: Een vereenvoudigde versie voor jonge kinderen.
- Studentenhandbal
- Recreantenhandbal
- Rolstoelhandbal: Een aangepaste variant voor mensen in een rolstoel.