Handbal is een dynamische en snelle sport die teamwerk vereist. Het doel is simpel: meer doelpunten scoren dan de tegenstander. Lichamelijk contact is toegestaan, wat de sport intens maakt. Er zijn verschillende varianten, waaronder zaal-, veld-, beach-, straat-, mini-, studenten- en recreantenhandbal, elk met eigen regels.
De Geschiedenis van Handbal
Handbal ontstond vermoedelijk in Duitsland. Max Heiser stelde de eerste spelregels op, die in 1917 officieel werden vastgelegd door de turnbond onder de naam 'Bestimmungen für die Abhaltung des Handbalspieles für die Damenabteilungen des Berliner Turnrathes'. Aanvankelijk was handbal bedoeld voor vrouwen, als een uitbreiding van gymnastiek. Later gingen ook mannen de sport beoefenen. De Duitse manier van handbal spelen vormt de basis voor de internationale sport. De spelregels waren een combinatie van basketbal, korfbal en voetbal. Handbal kwam naar Nederland via een uitwisseling tussen Hamburgse en Berlijnse turnverenigingen. De basis voor het Nederlandse handbal werd in Groningen gelegd. In eerste instantie werd handbal op een aangepast voetbalveld gespeeld, met teams van 11 spelers. In 1930 vond het eerste landskampioenschap plaats en in 1935 de eerste interland tegen Duitsland in Den Haag. In dat jaar kreeg handbal ook een eigen bond: het Nederlands Handbal Verbond.
Spelers, Speeltijd en Speelveld
Spelers
Een handbalteam bestaat uit maximaal 14 spelers, waarvan er zeven op het veld staan (zes veldspelers en één doelverdediger) en zeven wisselspelers. Bijna alle spelers komen tijdens een wedstrijd wel in actie. Een vliegende wissel is toegestaan, mits uitgevoerd aan de wissellijn. Een ongeoorloofde wissel wordt bestraft met een vrije worp voor de tegenpartij en een tijdstraf voor de overtredende speler. In hogere divisies wordt de doelverdediger soms gewisseld voor een extra veldspeler in de aanval, maar bij balverlies wordt de doelverdediger weer ingebracht.
Speeltijd
Een normale handbalwedstrijd bestaat uit twee helften van 30 minuten. Voor de jeugd worden soms kortere speeltijden gehanteerd. Bij wedstrijden waar een winnaar vereist is, volgen bij een gelijkspel twee verlengingen van vijf minuten. Is er dan nog geen winnaar, dan volgen 7-meterworpen. Gediskwalificeerde spelers mogen hieraan niet deelnemen. Beide teams wijzen vijf spelers aan die om de beurt een worp nemen.
Speelveld
Het handbalveld is 40 x 20 meter en is gemarkeerd met verschillende lijnen:
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
- Zij- en achterlijnen: Begrenzen het veld.
- Middenlijn: Loopt door het midden van het veld.
- Doelgebied: Een halve cirkel met een straal van 6 meter rond het doel, alleen toegankelijk voor de doelverdediger.
- Vrijeworplijn: Een gestippelde lijn op 9 meter van het doel.
- 7-meterlijn: Tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn.
- Wissellijn: Aan de zijlijn, 4,5 meter links en rechts van de middenlijn.
Bal
De handbal is gemaakt van kunststof of leer. De grootte varieert afhankelijk van de leeftijd en het geslacht van de spelers. Een herenhandbal is kleiner dan een voetbal, maar weegt hetzelfde. Vaak wordt hars gebruikt om de grip te verbeteren.
Spelregels en Acties
Stappen en Vasthouden
Een speler mag de bal maximaal drie seconden vasthouden als hij stilstaat en mag maximaal drie stappen zetten met de bal in de hand. Na elke derde stap moet de bal stuiteren.
Toegestane Acties
De bal mag met de handen, armen, hoofd, bovenbeen, romp of knie worden geworpen, opgevangen of gestopt. De bal mag ook met de hand of vuist worden geslagen. Contact met de onderbenen en voeten is niet toegestaan. Een speler kan de bal van de tegenstander afpakken met een open hand.
Fouls en Bestraffingen
Een speler die op een onsportieve manier wordt gehinderd (vastgrijpen, omklemmen, stoten, vasthouden) begaat een foul. Dit wordt meestal bestraft met een vrije worp. De scheidsrechter kan een gele kaart geven als waarschuwing. Een tweede overtreding leidt tot een uitsluiting van 2 minuten. Een derde uitsluiting resulteert in een rode kaart en diskwalificatie. Bij agressief of ernstig onsportief gedrag kan direct een rode kaart worden gegeven.
Worpen en Time-outs
- Beginworp: De eerste worp van de wedstrijd, genomen vanaf het midden van het veld.
- Vrije worp: Toegekend na een overtreding.
- Inworp: Wanneer de bal buiten het speelveld gaat.
- Uitworp: Uitgevoerd door de doelverdediger wanneer de bal over de doellijn gaat.
- 7-meterworp: Een directe scoringskans vanaf 7 meter na een overtreding die een duidelijke doelkans verhindert.
- Time-out: Verplicht bij een tijdstraf, rode kaart, fluitsignaal van de tijdwaarnemer, overleg tussen scheidsrechters, een wisselfout of te veel spelers op het veld. Een scheidsrechter kan ook een time-out geven bij invloeden van buitenaf, een blessure, een bal die het plafond raakt, het vertragen van het spel of het weggooien van de bal.
Wisselen
Een team mag tijdens de wedstrijd wisselen. Een vliegende wissel is toegestaan, maar moet plaatsvinden binnen de wisselzone.
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
Stuiten en Tippen
Na het vangen van de bal mag een speler onbeperkt tippen (stuiteren). Na het vangen van de bal na het tippen, is de speler verplicht de bal te spelen binnen drie seconden of drie stappen.
Persoonlijke Straf
Een persoonlijke straf wordt gegeven bij een overtreding gericht op het lichaam van een tegenstander. Er zijn vier soorten: een waarschuwing (gele kaart), een uitsluiting van 2 minuten, een diskwalificatie (rode kaart) zonder rapport, of een diskwalificatie met rapport.
Passief Spel
Passief spel is het vertragen van het spel zonder duidelijke poging tot aanvallen of scoren. De scheidsrechter geeft een waarschuwingsteken, waarna het aanvallende team actie moet ondernemen. Zo niet, dan krijgt de tegenpartij een vrije worp.
Handbal Vormen en Jeugdcategorieën
Handbalvormen
Zaalhandbal en veldhandbal zijn de meest voorkomende vormen. Zaalhandbal wordt in een sporthal gespeeld. De basisregels zijn gelijk, maar de ondergrond en omgeving zijn anders.
Verdedigingstactieken
Er zijn verschillende verdedigingstactieken. Na balverlies dekt elke speler de dichtstbijzijnde tegenstander. Een andere tactiek is dat spelers na balverlies direct hun aangewezen verdedigingspositie innemen. Een combinatie van man-to-man en zoneverdediging is ook mogelijk.
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer
Jeugdcategorieën
De grootte van de bal en de speeltijd variëren per leeftijdscategorie:
| Categorie | Leeftijd | Speeltijd | Gewicht bal | Omtrek bal | Maat |
|---|---|---|---|---|---|
| Senioren Heren | 19+ | 2 x 30 minuten | 425-475 gr | 58-60 cm | 3 |
| Senioren Dames | 19+ | 2 x 30 minuten | 325-375 gr | 54-56 cm | 2 |
| A-jeugd Heren | 17-18 | 2 x 30 minuten | 425-475 gr | 58-60 cm | 3 |
| A-jeugd Dames | 17-18 | 2 x 30 minuten | 325-375 gr | 54-56 cm | 2 |
| B-jeugd Heren | 15-16 | 2 x 25 minuten | 325-375 gr | 54-56 cm | 2 |
| B-jeugd Dames | 15-16 | 2 x 25 minuten | 325-375 gr | 54-56 cm | 2 |
| C-jeugd Heren | 13-14 | 2 x 25 minuten | 325-375 gr | 54-56 cm | 2 |
| C-jeugd Dames | 13-14 | 2 x 25 minuten | 325-375 gr | 54-56 cm | 2 |
| D-jeugd | 11-12 | 2 x 20 minuten | 290-330 gr | 50-52 cm | 1 |
| E-jeugd | 9-10 | 2 x 20 minuten | 290-330 gr | 50-52 cm | 1 |
| F-jeugd (mini’s) | 7-8 | 2 x 15 minuten | max. 300 gr | 46-48 cm | 0 |
| H-jeugd | <7 | - | - | - | - |
| Recreanten | - | 2 x 25 minuten | - | - | - |
Bij de F-jeugd wordt gespeeld met teams van 5 op een klein veld met mini-doelen en een zachte bal. De keeper mag meedoen in de aanval, en alle spelers mogen keepen. Na afloop van de wedstrijd zijn er shoot-outs. Bij de E-jeugd wordt gespeeld met kleinere teams van 6 spelers, zonder cirkelspeler. Ook hier volgen shoot-outs na de wedstrijd. De D-jeugd speelt offensief, met als doel de bal te veroveren.
Het Belang van de Rol van de Spelleider
Om dit nieuwe handballen mogelijk te maken, is de rol van spelleider daarbij belangrijk.