De KNVB Beker, officieel de Eurojackpot KNVB Beker, is een jaarlijks terugkerend voetbaltoernooi in Nederland dat bol staat van traditie, verrassingen en memorabele momenten. Van de eerste, moeizaam opgezette edities tot de moderne voetbalfeesten in een uitverkochte Kuip, de beker heeft een rijke geschiedenis en is een belangrijke prijs voor zowel prof- als amateurclubs. Elk seizoen biedt het toernooi de mogelijkheid voor clubs van alle niveaus om te schitteren, nieuw talent te ontdekken, en een ticket voor Europees voetbal te bemachtigen.
De Vroege Jaren en de Zoektocht naar Vorm (1889-1960)
De KNVB, opgericht als de Nederlandschen Voetbal- en Athletischen Bond (NVAB) op 8 december 1889 door Pim Mulier, heeft een lange weg afgelegd. Na een naamswijziging in 1895 naar Nederlandse Voetbalbond (NVB) en de toekenning van het predicaat 'Koninklijk' in 1929, werd de KNVB een begrip in de Nederlandse sportwereld.
Ondanks de rijke historie van de KNVB, kende de bekercompetitie een moeizame start. Een eerste poging in 1893 om een bekercompetitie op te zetten strandde door een gebrek aan deelnemers. De Amsterdamse ondernemer gaf echter niet op en in 1898 werd een nieuwe poging ondernomen, ditmaal met succes. Op 7 mei 1899 versloeg RAP Amsterdam het Haagse H.V.V. na verlenging met 1-0, waarmee het zich de eerste bekerwinnaar van Nederland mocht noemen.
In de jaren die volgden werd er weliswaar regelmatig om de beker gespeeld, maar het toernooi werd, in tegenstelling tot bijvoorbeeld in Engeland en Duitsland, nauwelijks serieus genomen. Het feit dat in de bekerfinale van 16 mei 1910 de tweede elftallen van Quick (H) en H.V.V. tegenover elkaar stonden, droeg hier niet aan bij. Tussen 1899 en 1960 ontbrak de bekerfinale maar liefst twintig keer op de agenda, soms vanwege uitzonderlijke omstandigheden (zoals de Tweede Wereldoorlog), maar vaker simpelweg door desinteresse.
In 1946 werd de Holdert-beker vervangen door een nieuwe beker, aangeboden door de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen. Deze zilveren beker kreeg vanwege zijn karakteristieke vorm al snel de bijnaam 'De dennenappel'.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
Professionalisering en Europees Perspectief (1960-1989)
Een belangrijke ontwikkeling voor het bekertoernooi was de introductie van de Europa Cup II in 1960, een Europees toernooi voor nationale bekerwinnaars. Vanaf dat moment nam de animo voor deelname aan het vaderlandse bekertoernooi toe en kende ieder voetbalseizoen een apotheose in de vorm van de bekerfinale. De intrede van het betaald voetbal in Nederland was ook een belangrijke ontwikkeling. In de naoorlogse periode hield de KNVB aanvankelijk nog de boot af, waardoor Nederlandse topspelers steeds vaker kozen voor een lucratief avontuur in een buitenlandse competitie waar wel betaald werd.
Traditie en de Weg naar De Kuip (1970-1989)
Zowel de vorm van het bekertoernooi als de locatie voor de finale bezorgden de KNVB in de jaren zeventig en tachtig veel hoofdbrekens. Het ene jaar deden amateurclubs wel mee aan het bekertoernooi en het andere jaar weer niet, verder wist men geen keuze te maken tussen een knock-outsysteem en een poulesysteem.
De locatie van de finale was eveneens een pijnpunt. Nadat De Kuip tussen 1972 en 1976 tot ieders tevredenheid gastheer was geweest voor de bekerfinale, werd op aandringen van de finalisten FC Twente en PEC Zwolle in 1977 uitgeweken naar Nijmegen. In de jaren daarna volgden ook andere plaatsen en gedurende enkele seizoenen werd de bekerfinale zelfs uitgesmeerd over een uit- en thuiswedstrijd.
Uiteindelijk viel in 1989 de beslissing om de bekerfinale exclusief te spelen in De Kuip, een besluit waar niet meer van wordt afgeweken. Samen met de - tegenwoordig - vaste deelname van de amateurclubs en het knock-outsysteem, kreeg het bekertoernooi eindelijk allure.
Voetbalfeesten in De Kuip (1990-heden)
De (her)start in Rotterdam was uitstekend: Feyenoord kwalificeerde zich tussen 1991 en 1995 vier keer voor de bekerfinale, waarmee een uitverkocht stadion gegarandeerd was. In de seizoenen die volgden bleek De Kuip ook vol te lopen bij finales waar de Rotterdamse club niet aan deelnam.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
De eerste memorabele eindstrijd is wat dat betreft het duel tussen Ajax en sc Heerenveen in 1993. De Friezen gingen met 6-2 ten onder, maar het beeld van de rijen bussen onderweg van Heerenveen naar Rotterdam en de fantastische sfeer in en om het stadion, markeerden het begin van de ‘bekerfeesten’. Inmiddels zijn dat bekende beelden. De Eurojackpot KNVB Bekerfinale is een jaarlijks hoogtepunt op de voetbalkalender.
Regels en Prijzengeld
De KNVB Beker kent een knock-out systeem, waarbij de winnaar van een wedstrijd doorgaat naar de volgende ronde. Wanneer een wedstrijd na negentig minuten in een gelijkspel eindigt, volgt er een verlenging van twee keer vijftien minuten. Indien er dan nog geen winnaar is, worden er strafschoppen genomen. Dit geldt voor zowel de halve finale als de finale.
De winnaar van de KNVB Beker ontvangt niet alleen de beker, maar plaatst zich ook direct voor de UEFA Europa League. Daarnaast speelt het team in de strijd om de Johan Cruijff Schaal tegen de landskampioen. Aan de winst van de KNVB Beker is ook een aanzienlijk prijzengeld verbonden. De winnaar ontvangt 350 duizend euro, terwijl de verliezer 200 duizend euro ontvangt. Ook in eerdere rondes van het toernooi ontvangen de deelnemende clubs premies. De finale van de KNVB Beker 2024/25 wordt op maandag 21 april 2025 afgewerkt in De Kuip.
Stunts en Memorabele Momenten
Door de jaren heen heeft de KNVB Beker tal van verrassingen en memorabele momenten opgeleverd. Zo wist Swift in Amsterdam in 2017 te winnen van eredivisionist Vitesse, die het seizoen daarvoor de beker nog had gewonnen. In 1977 werd PSV, dat later dat seizoen de UEFA-beker won, in eigen huis vernederd met 1-6 door eerstedivisionist FC Wageningen. In 1975 bereikten de amateurs van IJsselmeervogels de kwartfinale, waarin ze na strafschoppen wonnen van AZ '67. In het seizoen 1992/1993 wist SC Heerenveen, destijds spelend in de Eerste Divisie, door te dringen tot de finale.
Een ander opmerkelijk moment was de finale tussen Ajax en Feyenoord in het seizoen 2009/2010, die over twee wedstrijden werd gespeeld omdat er geen supporters van de bezoekende club aanwezig mochten zijn. Hoewel Ajax de meeste bekerfinales heeft gewonnen, werd het in het seizoen 2013/2014 met 5-1 verslagen door PEC Zwolle. In 2016 bereikte amateurvoetbalclub VVSB de halve finale van het KNVB Bekertoernooi.
Lees ook: Scheidsrechter niet aanwezig? Dit zijn de stappen
De Johan Cruijff Schaal
Elk seizoen is de Johan Cruijff Schaal de eerste prijs die te winnen is. Vlak voor de aftrap van de nieuwe competitie nemen de winnaar van de Eurojackpot KNVB Beker en de kampioen van de Eredivisie het tegen elkaar op in het stadion van de regerend landskampioen. Als de bekerwinnaar tevens de landstitel verovert, dan neemt de nummer twee van de Eredivisie de plaats in van de landskampioen. Dit gebeurde bijvoorbeeld in 1998 en 2002 toen Ajax ‘de dubbel’ won en in 2005 toen PSV beide prijzen pakte. En - meest recent - ook in 2021, toen Ajax zich zowel tot landskampioen als bekerwinnaar kroonde.
De reeks ontmoetingen tussen de beker- en de landskampioen is in 1991 van start gegaan. De teams streden aanvankelijk om de PTT Telecom Cup, een naam die drie jaar later werd veranderd in Super Cup. Sinds 1996 staat de prijs bekend als de Johan Cruijff Schaal. Vanaf dat jaar was de Johan Cruijff ArenA 21 jaar lang de plaats van handeling. Met ingang van 2017 vormt het stadion van de regerend landskampioen het podium waar de wedstrijd wordt gespeeld.
De wedstrijd om de Johan Cruijff Schaal staat bekend om het sociale karakter: van elk verkocht kaartje gaat één euro naar de Johan Cruyff Foundation. Hiermee kan de Cruyff Foundation sportactiviteiten ontwikkelen voor kinderen voor wie sport niet vanzelfsprekend is.
Records en Statistieken
Met 20 gewonnen bekerfinales is Ajax recordhouder, gevolgd door Feyenoord met 14 zeges en PSV met 11 gewonnen bekerfinales. De Amsterdammers hebben ook de meeste finales gespeeld: 30. PSV en Feyenoord stonden 19 keer in de finale. De meest doelpuntrijke finale was die van 11 juni 1944: Willem II versloeg toen in Eindhoven tegenstander Groene Ster met 9-2. Het snelste doelpunt in de bekerfinale staat op naam van Romário de Souza Faria. De Braziliaan van PSV had op 25 mei 1989 tegen FC Groningen slechts twee minuten nodig om raak te schieten. Sinds de invoering van het betaalde voetbal is het slechts drie amateurclubs gelukt de halve finale te bereiken: IJsselmeervogels in het seizoen 1974/’75, VVSB in het seizoen 2015/’16 en Spakenburg in het seizoen 2022/'23.
tags: #knvb #beker #geschiedenis #en #regels