Basketbal in Nederland heeft een rijke geschiedenis, waarin Europese competities een belangrijke rol spelen. Van de pioniersjaren tot de recente successen van teams als Zorg en Zekerheid Leiden en Donar Groningen, Nederlandse clubs hebben meermaals hun visitekaartje afgegeven op het Europese toneel. Dit artikel duikt in de geschiedenis van Nederlandse basketbalteams in Europese bekertoernooien, met speciale aandacht voor de prestaties van Zorg en Zekerheid Leiden en andere prominente clubs.
De Opkomst van Basketbal in Nederland
Het basketbal in Nederland kent zijn oorsprong in de inspanningen van pioniers zoals Willem Peter en Henk Rooswinkel. Willem Peter introduceerde begin 20ste eeuw basketbal in Nederland tijdens nascholingscursussen voor militairen, nadat hij in Amerika had gestudeerd aan het International YMCA College. Henk Rooswinkel haalde in 1928 sportleraar Lew Lake naar Nederland om basketbal en volleybal te demonstreren in het AMVJ-gebouw.
Na de Tweede Wereldoorlog zette Jan Janbroers zich in voor de ontwikkeling van het basketbal, onder andere door de oprichting van The Blue Stars vanuit de Amsterdamse voetbalclub Blauw Wit. Hij was van 1960 tot 1968 bondscoach van het Nederlandse mannenteam en pleitte voor de invoering van een landelijke eredivisie, wat de aanzet gaf tot de professionalisering van het Nederlandse basketbal.
De Gouden Jaren van Leiden
Van een bescheiden provinciaalse ploeg groeide BS Leiden, gesponsord door Mercasol, uit tot een topteam in Nederland. Met de komst van Parker als sponsor in het seizoen 1977/1978 werden direct de play-offs ingevoerd en de titel binnengehaald. Hoewel Den Bosch destijds de nummer 1 van Nederland was, versloeg Parker in de halve finales Punch Delft en vervolgens in drie duels.
In 1980 bereikte Parker Leiden zelfs de halve finale van de Europa Cup III. De Vijf Meihal was vaak te klein voor de vele toeschouwers, waardoor er uitgeweken werd naar de Groenoordhallen, waar in april 1979 bijna 11.000 toeschouwers de wedstrijd tussen Parker en Nashua Den Bosch bijwoonden. Na Parker volgden Elmex en Luba als sponsoren, maar na het seizoen 1985-86 moest BS Leiden de eredivisie verlaten.
Lees ook: Europese tickets en de KNVB regels
Zorg en Zekerheid Leiden: Terugkeer aan de Top
Zorg en Zekerheid Leiden speelt sinds 2006 in de Dutch Basketball League, de hoogste competitie in Nederland. Sinds 2021 is er sprake van de BNXT League, een gecombineerde competitie met de Belgische topteams. Tot op heden heeft Zorg en Zekerheid Leiden zes landskampioenschappen veroverd (1978, 2011, 2013, 2021, 2023 en 2024), vier keer de Basketball Cup gewonnen (2010, 2012, 2019 en 2023) en vijf keer de nationale SuperCup (2011, 2012, 2021, 2023 en 2024). Het streven van Zorg en Zekerheid Leiden is om structureel tot de top-4 van Nederland te behoren en mee te strijden om de drie prijzen die Nederland telt. Daarnaast wil Zorg en Zekerheid Leiden ook structureel meedoen aan Europese competities.
In het seizoen 2018/2019 bereikte de Leidse ploeg de laatste zestien van de FIBA Europe Cup. Dat werd in het seizoen 2021/2022 ruimschoots overtroffen. Nu al is het Europese seizoen van de basketballers van Zorg en Zekerheid Leiden historisch te noemen. Na een aanloop van liefst zeventien Europese duels speelt de club woensdagavond voor het eerst in de geschiedenis een halve finale in de FIBA Europe Cup. Leiden wil na Den Bosch in 1979 de tweede Nederlandse club worden die zich voor een Europese finale plaatst.
Donar Groningen: Succes in de Europe Cup
De basketballers van Donar hebben in 2018 geschiedenis geschreven door zich voor het eerst in de clubgeschiedenis te plaatsen voor de knock-outfase van een Europees toernooi, in dit geval de Europe Cup. Ze versloegen het Belgische Mons-Hainaut in een uitverkochte MartiniPlaza met 96-72. Donar speelde veel meer als ploeg dan de Montenegrijnen. Alle negen Groningers scoorden en maar liefst zeven van hen pakten ook minimaal vier rebounds.
In de achtste finale werd de loting verricht voor de achtste finale die op 7 en 14 maart gespeeld zal worden (uit- en thuisduel). De Groningers liepen gestaag uit en leidden bij rust comfortabel (52-34). Die marge werd vlot uitgebreid naar 61-34, waarna Mornar nog wel even tegensputterde. In het laatste kwart kwamen de bezoekers terug tot vijftien punten, maar in de slotfase werden ze weer compleet zoek gespeeld door Donar, dat met een reeks driepunters voorkwam dat het nog spannend werd.
Het is de eerste keer dat Donar de halve finales in de Europe Cup bereikt en voor het eerst sinds 2001 (toen Amsterdam zover kwam in de EuroChallenge) dat er weer een Nederlandse club bij de laatste vier in een Europees toernooi zit.
Lees ook: Analyse van de Europese hockeytitel
Andere Nederlandse Clubs in Europa
Naast Leiden en Donar hebben ook andere Nederlandse clubs hun sporen verdiend in Europese competities. EBBC Den Bosch bereikte in 1979 de finale van een Europees toernooi, en Amsterdam haalde in 2001 de laatste vier van de EuroChallenge. Carla de Liefde bereikte met B.O.B. de halve finale van de Europese beker, een prestatie die nooit meer geëvenaard werd.
De EuroLeague
De EuroLeague is een basketbalcompetitie die georganiseerd wordt door ULEB (FIBA organiseert de Euro Cup). De Euroleague wordt sinds 1957 georganiseerd in Europa. Teams werken thuis- en uitwedstrijden af in hun respectievelijke arena’s, de halve finales en finale vinden meestal plaats op eenzelfde locatie. In totaal hebben 22 verschillende clubs de EuroLeague gewonnen, 15 wonnen meerdere titels.
3x3 Basketbal
Nederland heeft ook succes geboekt in het 3x3 basketbal, met name bij de vrouwen. De Nederlandse 3x3 mannen gaan in een unieke line up naar het EK in Kopenhagen. Daar spelen Nesta Agasi, Dimeo van der Horst, Jan Driessen en Bryan Alberts in een samenstelling die we nog nooit eerder zagen.
Belangrijke Figuren in het Nederlandse Basketbal
Verschillende personen hebben een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van het basketbal in Nederland. Jan Janbroers, bondscoach en auteur van het boek ‘Modern Basketball’, wordt beschouwd als een universele sportcoach die zijn tijd ver vooruit was. Ron, die zowel als bondscoach bij de mannen als clubcoach succesvol was. Rob is van grote betekenis geweest voor de ontwikkeling van het rolstoelbasketbal in Nederland en was van 1972 t/m 2002 liefst 25 jaar langs bondscoach van de Nederlandse mannen waarmee hij in 1992 Paralympisch goud veroverde.
Lees ook: Voetbalscorebord Europa
tags: #Europese #bekers #basketbal #geschiedenis