Rugby is een wereldwijd bekende veldsport die zijn oorsprong vindt in de Rugby School in Engeland. Volgens de legende nam een jongeheer tijdens een schoolwedstrijd football de bal, destijds een opgeblazen varkensblaas omhuld door leer, met zijn handen en rende ermee richting het doel van de tegenstander. Deze speler, William Webb Ellis, wordt nog steeds gezien als de grondlegger en uitvinder van de sport. Oorspronkelijk werd rugby in Engeland aangeduid als Rugby Football. Door de jaren heen zijn de regels aanzienlijk veranderd en ze worden nog vrijwel elk jaar aangepast om de sport vooral veilig en aantrekkelijk te houden.
De Basisprincipes van Rugby Union
Een rugbywedstrijd wordt gespeeld door twee teams van 15 personen en duurt 2 maal 40 minuten. Tijdens de wedstrijd proberen de spelers een ovale bal over de zogenaamde tryline van de tegenstander te drukken of tussen de palen te schoppen om zo punten te scoren. Spelers mogen de bal dragen of schoppen. Het doel is om meer punten te scoren dan de tegenstander door de bal te dragen, passen, trappen en te drukken. Een try heeft de meeste waarde. Deze wordt gescoord door een bal op de grond te drukken in het doelgebied van de tegenstander. Dit is vijf punten waard en geeft het team de kans om een conversie kick te doen.
De Geschiedenis en Organisatie van Rugby
In 1886 werd de International Rugby Football Board (IRFB) opgericht, die in 1997 werd hernoemd tot International Rugby Board (IRB). De organisatie is gevestigd in Dublin. De IRB bepaalt de spelregels (in de rugbywereld ‘laws’ genoemd) en organiseert wereldkampioenschappen (sinds 1987). Sinds 1995 is de sport professioneel. Daarvoor was van betaling geen enkele sprake. De spelers moesten zelf hun kopje koffie na afloop van de wedstrijd betalen, bier was wel gratis. Door deze houding van de bonden behoren de rugbybonden tot de rijkste sportbonden ter wereld.
Rugby Union versus Rugby League
Naast Rugby Union bestaat er ook de variant Rugby League. Rugby League is lang geleden in 1895 afgesplitst van Rugby Union. Het was destijds de professionele rugbyvariant, met 13 in plaats van 15 spelers. Tegenwoordig worden beide varianten professioneel gespeeld. Bij Rugby League verlopen met name de tackles geheel anders, omdat het gevecht om de bal stopt nadat een speler met de bal is getackeld. Daardoor ontstaat een ander spelpatroon.
Het Speelveld: Lijnen en Gebieden
De palen staan op de doellijn. Achter de doellijn ligt de achterlijn. Het gebied tussen deze twee lijnen is het doelgebied. In het doelgebied kan een try kan worden gedrukt. Voor de doellijn ligt het verdedigingsvak tot aan de 22-meterlijn. In dat verdedigingsvak staat op 5 meter van de achterlijn een onderbroken lijn. Spelhervattingen mogen niet tussen deze lijn en de doellijn plaatsvinden. Ze worden naar deze 5-meterlijn terug geplaatst. Tussen de 22-meterlijn en de middellijn ligt de onderbroken 10-meterlijn. Deze ligt op 10 meter van de middellijn. Deze 10-meterlijn moet worden gepasseerd bij de aftrap. Verder lopen er ook nog lijnen in de lengterichting van het veld. Te beginnen de zijlijn. Op 5 meter daarnaast staan er onderbroken lijnen en op 15 meter van de zijlijn nog een.
Lees ook: Opkomst van rugby in Papoea-Nieuw-Guinea
De Ovale Bal: Een Kenmerkend Element
Bij rugby wordt gebruikgemaakt van een ovale bal. Dat is een andere bal dan de bal van American football. De bal van American football is iets korter en puntiger, traditioneel bruin en heeft de kenmerkende witte, iets uitstekende veters.
Tackelen en de Regels Daaromheen
Een speler in bezit van de bal (de baldrager) mag worden getackeld door een tegenstander. Andere spelers dan de baldrager mogen niet worden gehinderd (obstruction). Een tackel bestaat uit het naar de grond brengen van de tegenstander gebruikmakend van armen (en handen). Daarbij mogen hoofd of nek niet worden geraakt (high tackle). Een speler geldt als getackeld als een knie of hoger lichaamsdeel de grond raakt. De baldrager moet dan onmiddellijk aanstalten maken om de bal af te geven. Niet op tijd afgeven kan worden bestraft (holding the ball). De tackelaar moet onmiddellijk aanstalten maken de getackelde speler de ruimte te geven de bal af te staan. Na een tackel ontstaan er 2 buitenspellijnen. Aan de uiterste lichaamsgrens aan de zijde van de tegenstander en aan de uiterste lichaamsgrens aan de eigen zijde. De spelers moeten zich gaan opstellen aan hun eigen zijde aan weerszijde van deze lijnen. De enige weg die open staat naar de zijde van de tegenstander is over de getackelde speler heen vanaf de eigen zijde. De begrenzing van deze doorgang wordt gevormd door de lichaamsgrenzen van de spelers betrokken bij de tackel. Een baldrager heeft het recht na een tackel nog één beweging te maken alvorens de bal af te geven.
Rucks en Mauls: De Strijd om de Bal
Na de tackel gaat de strijd om de bal gewoon verder. Boven de spelers op de grond vormt zich gewoonlijk een ruck. De beste vertaling hiervan is wellicht “de meute”. De meute die de tackel volgt. Van beide zijden komt een meute (staande) spelers die elkaar de ruimte betwisten. Het is echter niet de bedoeling om op de getackelde spelers te duiken. Wat ontstaat doet denken aan een scrum. Het wordt ook wel eens een loose scrum genoemd. Spelers betwisten elkaar de positie boven de bal door tegen elkaar aan te duwen. Doordat de getackelde speler nog één beweging heeft, brengt deze de bal gewoonlijk naar zijn eigen zijde. Daardoor is het meestal makkelijker voor zijn medestanders om de bal te beschermen. In de meeste gevallen komt de bal aan de zijde van de baldrager uit de ruck. Alle spelers die bij een ruck zijn betrokken, moeten zich binden aan de ruck. Dat binden bestaat gewoon uit fysiek contact maken. De buitenspellijnen van de tackel worden door de ruck nog verder uitgebreid. Ook hier geldt: de fysieke grenzen van eenieder die betrokken is bij de ruck bepalen de lijnen, voor en achter, links en rechts. Iedereen die niet gebonden is aan de ruck, moet zich dus achter de laatste voet van zijn medespeler in de ruck opstellen. Niet gebonden spelers moeten de buitenspellijn in acht nemen. In een ruck mag geen van de spelers in de ruck de bal met de hand aanraken (hands in ruck). Men mag wel de bal met de voeten terugbrengen, zodat de tegenpartij er niet meer bij kan. Dit wordt rucking the ball genoemd. De bal wordt zo naar de achterkant van de ruck gebracht. Daar kan de bal worden opgeraapt door een vrije speler, meestal de scrum half.
Als een baldrager wordt aangevallen, maar alle medestanders die fysiek contact maken met de baldrager worden niet naar de grond gebracht, dan ontstaat een maul. Net als bij een tackel ontstaan er buitenspellijnen vóór en achter en links en rechts van de maul. Medestanders moeten met elkaar gebonden blijven om bij de maul te horen. Spelers mogen alleen vanaf hun eigen zijde duwen. Het team in balbezit probeert de bal gewoonlijk naar de achterste teamgenoot in de maul te brengen. Als een maul tot stilstand komt en de bal er niet snel genoeg uitkomt, wordt het spel hervat met een scrum.
Scrums: Een Geordende Hervatting
Een scrum (kort voor scrummage) is een spelhervatting die vaak voorkomt tijdens een wedstrijd. De scrum mag worden gezien als een geordende ruck. In een scrum stellen acht spelers van ieder team zich in een vaste formatie tegenover elkaar op en proberen door duwen in balbezit te komen. De bal wordt in de scrum gebracht door de scrum half. De spelers mogen slechts duwen met de schouders boven de heupen. Het is niet toegestaan een scrum naar de grond te drukken. Dit wordt gezien als een overtreding (collapsing the scrum). Nadat de bal in de scrum is ingebracht zal de hooker proberen de bal met de hak van zijn schoen naar achteren te werken. De inworp moet loodrecht op de scrum worden uitgevoerd. Het is niet toegestaan de bal schuin de scrum in te gooien naar de eigen partij (feeding). Het doel van de scrum is om het spel (na een kleine overtreding of oponthoud) snel, veilig en eerlijk te herstarten. Een scrum wordt gevormd in het speelveld met acht spelers van elk team, gebonden met elkaar in drie rijen. Omdat ze zo dichtbij de tegenstander komen, schuiven de hoofden van de eerste rij onderling in elkaar.
Lees ook: Complete Gids Rugby Jeugd
Line-outs: De Bal Terug in het Spel na een Uitbal
Een line-out wordt gegeven als de bal over de zijlijn is gegaan. In de eerste plaats is de bal uit, of beter in touch als de bal de grond raakt, hetzij direct, hetzij via een speler. Een springende speler buiten de lijnen, mag de bal dus weer in het veld gooien zolang hij daarbij de grond maar niet raakt met de bal in handen. Verder is het niet zomaar mogelijk om terreinwinst te boeken door buiten het eigen 22-meter-gebied direct over de zijlijn te kicken. Een kick direct over de zijlijn vanuit het eigen 22-meter-gebied leidt gewoon tot een line-out op de plaats waar de bal over de zijlijn ging. Wordt de bal echter indirect over de zijlijn gekickt, dan geldt gewoon de plaats van het passeren van de zijlijn als de plaats van de line-out. Bij een line-out stellen spelers van beide teams zich op in twee rijen dwars op de zijlijn met 1 m onderlinge afstand. Elk team is vrij om te bepalen hoeveel spelers in de line-out gaan staan. Een speler (meestal de hooker) gooit de bal tussen de 2 rijen door dwars op de zijlijn in. Spelers in de rij mogen worden opgetild om de bal te vangen of naar een teamgenoot door te spelen. belangrijk is dat dit veilig gebeurt. Het doel van een lineout is om -nadat de bal uit is gegaan- het spel snel, veilig en eerlijk met een inworp tussen twee rijen van spelers te herstarten.
Puntentelling in Rugby: Trys, Conversies, Penalty Kicks en Drop Goals
Er zijn verschillende manieren om punten te scoren in rugby:
- Try: De bal over de tryline van de tegenstander drukken (een ’try’). Deze score levert 5 punten op.
- Conversie Kick: Na het scoren van een try mag een speler trachten een extra score toe te voegen door het nemen van een zogenaamde conversie kick. De conversie kick mag worden genomen ergens in een rechte lijn langs de lengte van het veld ten opzichte van de plaats van de try. De bal tussen de verticale palen en boven de dwarslat in het verdedigingsgebied van de tegenstander trappen levert nog eens 2 extra punten op.
- Penalty Kick: Het trappen van de bal tussen de verticale palen en boven de dwarslat in het verdedigingsgebied van de tegenstander. Dit mag als de scheidsrechter een penalty heeft toegekend na een overtreding. Deze levert 3 punten op. Bij een penalty moet de tegenstander 10 meter achteruit. Maar als je in de buurt van de palen bent, mag je ook op de palen schieten.
- Drop Goal: Het trappen van de bal tussen de verticale palen en boven de dwarslat in het verdedigingsgebied van de tegenstander vanuit een open-spelsituatie. De kick moet dan echter genomen zijn als drop-kick. Dit levert 3 punten op. Wanneer een drop-kick wordt gebruikt om een doelpunt te scoren. Als een speler een bal op de grond door de doelpalen schopt.
De Spelers: Voorwaartsen en Driekwarters
De vijftien spelers van een rugbyteam zijn in twee categorieën in te delen. De spelers met rugnummer 1 t/m 8 zijn de voorwaartsen, ofwel het ‘Pack’, de spelers met rugnummer 9 t/m 15 zijn de driekwarters, ook wel de ‘backs’ genoemd. Tevens kennen we een verder onderverdeling van het pack en de backs. Zo worden in het pack, de eerste rij, twee props met in het midden een hooker, te samen met de tweede rij, waar de twee locks staan, de front five genoemd. De nummers 6 t/m 8 van het pack vormen te samen de ‘back row’, ofwel derde rij.
- Voorwaartsen: De voorwaartsen zijn belangrijk in de spelonderdelen waarvoor geproportioneerde kracht en techniek nodig is, bijvoorbeeld in de scrums, de rucks en de mauls. Deze spelers in de eerste rij zijn vaak zwaarder en sterker dan de backs. De meeste eerste rijers, met name de props boeten hierdoor aan snelheid in, maar er zijn hookers die qua snelheid en behendigheid met de bal in de hand niet voor de driekwarters onder doen. Tweede rijers, de locks, zorgen voor het balbezit vanuit de line-outs en voor het ‘op slot zetten’ van de scrum. Meestal zijn deze spelers langer dan 1,95 m en buiten zij hun lengte gepaard met de benodigde sprongkracht uit om boven hun tegenstanders uit te komen.
- Driekwarters: De bijdrage van de backs is snelheid en techniek. Zij worden geacht met snelle combinaties de verdediging van de tegenstander uit positie te spelen. Tevens vormen zij het eerste verdedigingsblok, stoppen aanvallende spelers van de tegenpartij af tot het moment dat de derde rijers zich ermee kunnen bemoeien om balbezit veilig te stellen.
Internationale Toernooien en Competities
Het belangrijkste internationale toernooi is het wereldkampioenschap rugby, dat iedere vier jaar wordt georganiseerd. De huidige wereldkampioen is Nieuw-Zeeland, dat in 2011 de Webb Ellis Cup wist te veroveren door Frankrijk in de finale te verslaan. In grootte en publieke belangstelling doet het toernooi maar voor weinig evenementen onder, maar het doet wel onder voor de Olympische Spelen en het WK voetbal. Het Nederlands rugbyteam doet sinds 1989 mee aan de kwalificatie toernooien voor dit evenement. Ternauwernood werden de eindronden van 1991 en 1995 gemist. De Nederlandse selecties in die jaren konden zich meten met de Europese subtop, zoals Roemenië en Italië. Ook werden regelmatig topteams uit Frankrijk, Engeland en Wales door het Nederlands Vijftiental verrast.
Op het Noordelijk halfrond bestaat al sinds de jaren tachtig van de negentiende eeuw een jaarlijkse competitie tussen de sterkste rugbylanden van Europa. Ooit begonnen als vierlandentoernooi, tussen Engeland, Ierland, Wales en Schotland, werd in het begin van de twintigste eeuw Frankrijk toegelaten en was er vanaf 1910 sprake van een vijflandentoernooi. Echter vanaf 1931 werd Frankrijk uitgesloten van deelname omdat de organisatie in Engeland vermoedde dat er in Frankrijk spelers betaald werden. In 1939 werd de ruzie bijgelegd en mocht Frankrijk wederom aan dit toernooi deelnemen. In het jaar 2000 wordt Italië toegelaten tot het prestigieuze toernooi en wordt nu ieder jaar het zeslandentoernooi gehouden. De deelnemende teams zijn Engeland, Wales, Frankrijk, Italië, Ierland en Schotland. Opvallend hierbij is dat Ierland internationaal uitkomt als combinatie van Ierland en Noord-Ierland (Verenigd Koninkrijk). Op het Zuidelijk halfrond heet de tegenhanger van het Europese Zeslandentoernooi Tri Nations Series. De deelnemers zijn Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika.
Lees ook: Van rugby naar media: JayJay Boske
De Erecode en Respect in Rugby
Hoewel het er op het veld soms hard aan toegaat, hebben rugbyers een onderlinge erecode die is gebaseerd op respect. Na een wedstrijd bedanken de teams elkaar door voor de tegenstander een erepoortje te vormen. Daarna volgt altijd de ‘derde helft’, waarin de sfeer kameraadschappelijk te noemen is. Tijdens een wedstrijd wordt het als onwenselijk gezien dat de beslissingen van de scheidsrechter worden bekritiseerd door spelers. De enige van wie het wordt gedoogd is de teamcaptain. Bij rugby mogen de scheidsrechters bij openlijke kritiek een penalty geven door de overtredende partij de bal te ontnemen en tien meter terug te laten gaan op het eigen terrein.
Rugby in Nederland: Studenten versus Burgers
In Nederland heeft het rugby altijd een officieuze scheiding gekend tussen de studentensport en de burgersport. Dit verschil bestond in eerste instantie uit het internationale karakter van de rugbysport waardoor de studenten door internationale medestudenten in eerdere fase in aanraking kwamen met de internationale sport. Het is dan ook niet toevallig dat de Eindhovense, Groningse en Leidse studenten aan de basis stonden van de rugbysport in Nederland. Door deze internationale invloeden heeft de sport haar basis in Nederland kunnen vinden.
Basisregels en Tactieken
Rugby lijkt een eenvoudig spel: je mag de bal in je hand nemen en de bedoeling is dat je de bal achter de trylijn van de tegenstander tegen de grond drukt. Het lijkt echt makkelijker dan het is, je mag de bal naar een medespeler gooien maar een van de belangrijkste regels in rugby is: de bal moet altijd naar achteren gespeeld worden. Deze en meerdere regels in rugby maken een goede samenwerking en sterke discipline noodzakelijk. De spelers mogen rennen met de bal in de handen. De bal mag alleen naar achteren worden gegooid. De speler met de bal mag getackeld worden. Lichte overtredingen zoals het laten vallen van de bal of een pass naar voren worden bestraft met een SCRUM. Zware overtredingen zoals het praten tegen de scheidsrechter of buitenspel worden bestraft met een penalty (strafschop). Bij een penalty moet de tegenstander 10 meter achteruit. Maar als je in de buurt van de palen bent, mag je ook op de palen schieten. Niet alleen bij de tackel maak je contact; ook bij een MAUL maak je contact. Je botst tegen een speler en draait je lichaam in. Je wacht op hulp van een maatje als de tegenstander je vastpakt. Soms krijg je een kluwen spelers die duwen en trekken om de bal te krijgen. Je mag de bal schoppen. Soms is dat handig als je in de verdediging staat.
Engelse Rugbytermen: Een Kleine Woordenlijst
Het rugbyspel werd 200 jaar geleden uitgevonden in een stad genaamd Rugby en is een van de beste sportexportproducten van Engeland. Maar een spel waarbij je moet rennen met een ovaalvormige bal die je alleen zijwaarts of achterwaarts kunt gooien en waarbij je veel tegen andere spelers aanloopt, kan in het begin best moeilijk te begrijpen zijn. Van technisch jargon tot rugger slang, hier is een kleine lijst met Engelse rugbytermen die je moet kennen:
- Union of League? Er zijn twee verschillende versies van rugby: union en league. Het meest voor de hand liggende verschil is dat rugby union teams 15 spelers hebben en rugby league teams 13 spelers.
- Rugger: Informele straattaal voor rugby. "Laten we 'rugger' spelen!"
- Goal: Om een rugbywedstrijd te winnen, moet een team meer punten scoren dan hun tegenstanders. Goals worden gescoord als de bal boven de lat en door de doelpalen van de tegenstander wordt getrapt. Als dit halverwege de wedstrijd of uit een strafschop gebeurt, is een doelpunt drie punten waard.
- Try: Voor meer punten kunnen spelers een try scoren door de bal in het doelgebied van het andere team te krijgen (achter de doelpalen) en de bal op de grond te raken. In rugby union wedstrijden worden vijf punten toegekend. In rugby league wedstrijden is een try vier punten waard.
- Conversion: Na het scoren van een try hebben teams de kans om nog meer punten te winnen. Een speler kan proberen om de bal door de doelpalen te schoppen. Dit 'converteert' de try en er worden twee extra punten toegekend.
- Hoof it: De bal hard en ver trappen. "He hoofed it and the ball flew for miles!"
- Drop kick: Een speler laat de bal op de grond vallen en schopt hem dan als hij terugstuitert in de lucht.
- Drop goal: Wanneer een drop-kick wordt gebruikt om een doelpunt te scoren. Deze zijn drie punten waard in rugby union, maar slechts één punt in rugby league.
- Flying kick (field goal): Als een speler een bal op de grond door de doelpalen schopt.
- Tackle: In rugby mag je de baldrager tegen de grond slaan door zijn heupen of benen vast te pakken met je armen. Tackles worden gebruikt om balbezit te krijgen, of om de speler te stoppen als hij richting je doellijn beweegt.
- Ankle tap: Een tackel waarbij je iemand laat struikelen door zijn voeten of enkels vast te pakken.
- Goosestep: Snelle, mooie voetbewegingen om te voorkomen dat je getackeld wordt.
- Blood replacement: Als een geblesseerde speler bloedt, mag hij maximaal 15 minuten vervangen worden door een teamgenoot terwijl hij eerste hulp krijgt.
- Cauliflower ear: Over blessures gesproken: bloemkooloor komt vaak voor bij rugby. Het kraakbeen en de huid in de oren kunnen beschadigd raken door herhaaldelijke klappen en oren worden dik en bobbelig.
- Scrum: Voor rugby newbies ziet een scrum er wild uit. Spelers van beide teams stellen zich op in drie rijen tegenover elkaar, doen hun hoofd naar beneden en gebruiken hun schouders om tegen het andere team te duwen om balbezit te krijgen.
- Ruck: Rucking gebeurt in rugby league. Eenmaal getackeld en op de grond, laat een speler de bal los. Nu mag niemand de bal aanraken, maar spelers van beide teams kunnen over de bal op de grond gaan staan om een ruck te vormen. Ze strijden om de bal door te proberen het andere team achteruit en weg van de bal te duwen. Als de bal bloot ligt, kunnen andere spelers de bal oprapen en verder spelen.
- Maul: Mauls zijn een andere manier om een bal terug te krijgen van een speler die is getackeld. Een maul lijkt een beetje op een ruck, maar de bal ligt niet op de grond. De maul eindigt als de bal op de grond valt, of als één speler zich losmaakt van de anderen en de bal heeft.
- Mauled: Een uitdrukking in de volksmond. Je zou kunnen zeggen "He's been absolutely mauled!" als iemand ernstig gewond is.
- Six Nations: De Six Nations Championship is een rugbycompetitie voor mannen tussen Engeland, Frankrijk, Ierland, Italië, Schotland en Wales.
- On the trot: Opeenvolgend, of achter elkaar.
tags: #rugby #puntentelling #try