Het FIFA Wereldkampioenschap voetbal, een evenement dat eens in de vier jaar plaatsvindt, is uitgegroeid tot een wereldwijd fenomeen dat miljarden mensen verenigt in hun passie voor de sport. Echter, de wortels van dit prestigieuze toernooi zijn te herleiden naar een tijdperk waarin voetbal nog in de kinderschoenen stond. Dit artikel duikt in de geschiedenis van het WK voetbal en belicht in het bijzonder de rol van Uruguay als de eerste wereldkampioen.
Het Ontstaan van de FIFA en de Noodzaak voor een Wereldkampioenschap
Voetbal, zoals we dat vandaag de dag kennen, ontstond aan het einde van de 19e eeuw in Engeland en verspreidde zich gestaag over Europa en de rest van de wereld. In de beginjaren werd het Olympisch voetbaltoernooi beschouwd als het belangrijkste internationale voetbalpodium. Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) erkende de sport en integreerde het in de Zomerspelen van Parijs (1900) en St. Louis (1904).
Echter, met de groeiende populariteit van het voetbal ontstond de behoefte aan een overkoepelende organisatie die de sport internationaal kon reguleren. Op 21 mei 1904 werd de Fédération Internationale de Football Association (FIFA) opgericht door zeven Europese landen: Frankrijk, Denemarken, Nederland, België, Spanje, Zweden en Zwitserland. De FIFA had als doel om de toekomst en ontwikkeling van het voetbal te waarborgen. De FIFA deed een poging om in 1906 een internationaal voetbaltoernooi te organiseren waaraan de beste clubteams uit de wereld konden meedoen.
De Olympische Spelen waren traditioneel bedoeld voor amateursporters, en de FIFA zag de noodzaak voor een toernooi waar professionele teams konden strijden om de titel van wereldkampioen. Daarom werden er vanaf 1908 steeds meer voetbaltoernooien georganiseerd door liefhebbers van de sport waarbij professionele teams streden om de winst. Een van de eerste voorbeelden hiervan was de Torneo Internazionale Stampa Sportiva, gehouden in 1908 in Turijn. Niet veel later organiseerde de Schotse zakenman Thomas Lipton in 1909 en 1911 de beroemde Sir Thomas Lipton Trophy, ook in Turijn. De Engelse voetbalbond kwam in 1908 ook met een nieuwe competitie voor landenteams, iets wat er nog niet eerder was geweest. Hetzelfde jaar nog werd tijdens de Spelen van London het eerste voetbaltoernooi voor landenteams gehouden waar 8 landen aan deelnamen. In 1914 erkende de FIFA het toernooi dan ook als het Wereldkampioenschap voetbal voor amateurs. Ook tijdens de Zomerspelen die volgden werd het toernooi gehouden.
In de late jaren 20 werd besloten dat voetbal geen deel zou uitmaken van de Olympische Zomerspelen van 1932 in Los Angeles. Dit kwam deels door de lage populariteit van de sport in de Verenigde Staten en door meningsverschillen tussen de FIFA en het IOC over de status van amateurspelers. Als reactie hierop stelde de FIFA voor om een eigen internationaal toernooi te organiseren. In 1928 kwam de voorzitter van de FIFA, Jules Rimet, met een voorstel om een eigen internationaal toernooi te organiseren. De deelnemende landen zouden dan strijden voor de titel World Champion.
Lees ook: Humphrey Mijnals in Oranje
Uruguay 1930: Het Eerste WK Voetbal
Op 28 mei 1928 besloot de FIFA dat de eerste editie van het Wereldkampioenschap voetbal in 1930 zou plaatsvinden. De keuze voor Uruguay was geen toeval. Uruguay kreeg het eerste WK toegewezen om te vieren dat het land honderd jaar bestond en omdat Uruguay in 1924 en 1928 goud gewonnen had op de Olympische Spelen en dus één van de betere voetballanden was. Het land vierde in 1930 zijn honderdjarig bestaan en had in 1924 en 1928 Olympisch goud gewonnen met voetbal. Dit maakte Uruguay tot een van de meest succesvolle voetballanden van die tijd. De FIFA nodigde 13 landen uit om deel te nemen aan het eerste WK. Bij dit eerste WK hoefden teams zich niet te kwalificeren; ze werden rechtstreeks door de FIFA uitgenodigd om deel te nemen.
Vanwege de lange reisduur en de hoge reiskosten was er onder de Europese landen weinig animo om deel te nemen aan dit kampioenschap: op 28 februari 1930, de einddatum van inschrijving, had zich nog geen enkel land aangemeld. Tot een paar maanden voor de start had geen enkel land uit Europa bevestigd. De FIFA ging aan de slag en op verschillende manieren lukte het om een aantal landen te overtuigen. Uiteindelijk wist Jules Rimet, met hulp van de regering van Uruguay, vier landen zo ver te krijgen om de oversteek te maken. Dit waren België, Roemenië, Joegoslavië en Frankrijk. Deze landen zouden elkaar treffen op dezelfde boot die de Atlantische Oceaan zou gaan oversteken. Egypte moest afhaken. Zij konden vanwege een storm niet op tijd bij het schip komen. Na een paar dagen op zee kwam men aan in Rio de Janeiro, waar de Brazilianen aan boord gingen. Japan en Thailand zagen uiteindelijk af van deelname, en trokken zich terug. Met de aankomst van de deelnemende landen kon het WK bijna van start gaan.
Het eerste WK voetbal, of de FIFA Wereldbeker, ging van start op 13 juli 1930 en duurde tot 30 juli. Alle duels werden gespeeld in de hoofdstad Montevideo, dat drie stadions ter beschikking had: Estadio Parque Central, Estadio Pocitas en Estadio Centenario. Het toernooi duurde van zondag 13 tot en met woensdag 30 juli 1930. Het allereerste WK-duel in de geschiedenis was Frankrijk - Mexico. De wedstrijd eindigde in 4-1 en Lucien Laurent scoorde de allereerste goal op een WK.
De Deelnemende Landen en de Groepsfase
De 13 deelnemende landen werden verdeeld over vier groepen:
- Groep A: Argentinië, Chili, Frankrijk, Mexico
- Groep B: Brazilië, Bolivia, Joegoslavië
- Groep C: Uruguay, Roemenië, Peru
- Groep D: Verenigde Staten, Paraguay, België
Knock-outfase en de Finale
Na de groepsfase stroomden de winnaars van elke groep door naar de halve finales. Argentinië wordt gekoppeld aan de Verenigde Staten. Uruguay treft Joegoslavië. Argentinië versloeg de Verenigde Staten met 6-1, terwijl Uruguay met dezelfde cijfers te sterk was voor Joegoslavië. Joegoslavië moet de Europese eer hooghouden, maar slaagt daar niet in tegen het thuisland. Het wordt 6-1 voor Uruguay, dat daarmee overtuigend de finale bereikt. De Argentijnen doen hetzelfde door de VS met 6-1 te verslaan. De finale van 1930 wordt een Zuid-Amerikaans onderonsje. Daarmee is het de enige keer in de geschiedenis van het WK. De andere 'finale' van een WK waarin twee Zuid-Amerikaanse landen elkaar treffen is die van 1950. Die partij tussen Brazilië en Uruguay wordt gezien als een finale, maar is dat niet. Het was wel het beslissende duel van het toernooi.
Lees ook: Complete Gids voor Waterpolo Regels
De finale vond plaats op 30 juli in het Estadio Centenario in Montevideo. Uruguay en Argentinië stonden tegenover elkaar in een beladen wedstrijd. De spanning was te snijden, en de Belgische scheidsrechter John Langenus eiste veiligheidsgaranties voordat hij de wedstrijd wilde fluiten. Uruguay maakt de rol van favoriet waar met een 4-2 overwinning op Argentinië. Na een 4-2 overwinning kroonde Uruguay zich tot de eerste wereldkampioen voetbal. Het land mag zich de eerste winnaar van een WK noemen. Het claimde daarmee ook de felbegeerde Jules Rimet-beker. Vier jaar later besluit het land om niet de titel te gaan verdedigen in Italië. Het is de enige keer dat een regerend kampioen niet deelneemt aan het WK. Hiermee protesteert het land tegen de manier waarop met name Europese landen omgingen met de uitnodiging van de FIFA in 1930. Het laat zien dat de uitdaging van de FIFA er nog lang niet op zit.
De Opmerkelijke Feiten van WK 1930
Opvallend was het ontbreken van Europese teams in het toernooi. De reiskosten en afstanden naar Zuid-Amerika waren destijds te hoog voor de meeste Europese landen. Dat resulteerde in een deelnemersveld bestaande uit Zuid-Amerikaanse en Noord-Amerikaanse teams.
Het Estadio Centenario in Montevideo, Uruguay, werd speciaal gebouwd voor de Wereldbeker van 1930 en wordt tot op de dag van vandaag beschouwd als een heilige voetbalgrond. Met name de Uruguayaanse topploegen Peñarol en Nacional spelen regelmatig hun thuiswedstrijden in dit iconische stadion.
De Impact van het Eerste WK
Ondanks het feit dat het pas de eerste editie was, had het WK meteen veel maatschappelijke impact. Tijdens het toernooi waren in onder meer Buenos Aires, Santiago en Lima een soort fan parks ontstaan. Vele duizenden mensen verzamelden zich daar rond de hoofdkantoren van kranten die de radioverslagen van wedstrijden via luidsprekers uitzonden.
De Verdere Geschiedenis van het WK
Na het succes van het eerste WK in Uruguay, groeide het toernooi uit tot een van de grootste sportevenementen ter wereld. De eerste editie van het WK voetbal vond plaats in 1930 in Uruguay. Vanaf dit jaar heeft elke vier jaar een nieuwe WK eindronde plaatsgevonden, op twee edities na.
Lees ook: Terugblik Daley Blind
Aan de opzet van het WK voetbal is in loop der jaren nogal het nodige gesleuteld. Zo deden aan de eerste editie van het WK voetbal slechts 13 landen mee. De edities hierop waren dit respectievelijk 16, 15 en 13 landen. Vervolgens deden tussen 1954 en 1978 in totaal 16 landen mee. Dit aantal is hierna opgeschroefd tot 24 stuks. Inmiddels doen er sinds de editie van 1998 32 landen mee. Ook op gebied van poulefase en knock-out is het nodige veranderd. Tegenwoordig worden teams in de eerste ronde van het toernooi ingedeeld in een poule, waarna vervolgens 16 teams overblijven die in het verloop middels een knock-out systeem uit moeten vechten wie de uiteindelijke winnaar wordt. Vroeger moest je eerst 2 poules overleven, maar kwam je vervolgens wel direct terecht in de finale.
Voor elk WK eindtoernooi wordt een land aangewezen dat die editie het WK voetbal mag organiseren. Dit gebeurd aan de hand van een WK bid, waaraan verschillende landen deelnemen in de hoop de gelukkige te zijn. Nederland heeft nog nooit een WK georganiseerd, maar was hier wel voor in de race tijdens de edities van 2018 en 2022. Geen enkel land is vaker dan twee keer gastland geweest.
Midden jaren '20 besloot het IOC om voetbal niet langer als Olympische sport te classificeren. Vanaf de Spelen van 1932 in Los Angeles werd het toernooi niet meer georganiseerd.
Uitbreiding van het Aantal Deelnemers
Zo deden aan de eerste editie van het WK voetbal slechts 13 landen mee. De edities hierop waren dit respectievelijk 16, 15 en 13 landen. Vervolgens deden tussen 1954 en 1978 in totaal 16 landen mee. Dit aantal is hierna opgeschroefd tot 24 stuks. In 1998 volgde opnieuw een belangrijke stap: het deelnemersveld groeide naar 32 teams. Dit bood nog meer landen de kans om zich te meten met de wereldtop. Vanaf 2026 bevat het toernooi voor het eerst 48 landen, een historische uitbreiding. Deze groei brengt niet alleen meer spanning en diversiteit, maar ook nieuwe uitdagingen. Het aantal wedstrijden neemt flink toe, met in totaal maar liefst 104 duels die in iets meer dan een maand tijd worden afgewerkt.
Overzicht van de Winnaars
Hieronder een overzicht van alle WK winnaars tot nu toe:
- 1930: Uruguay
- 1934: Italië
- 1938: Italië
- 1950: Uruguay
- 1954: West-Duitsland
- 1958: Brazilië
- 1962: Brazilië
- 1966: Engeland
- 1970: Brazilië
- 1974: West-Duitsland
- 1978: Argentinië
- 1982: Italië
- 1986: Argentinië
- 1990: West-Duitsland
- 1994: Brazilië
- 1998: Frankrijk
- 2002: Brazilië
- 2006: Italië
- 2010: Spanje
- 2014: Duitsland
- 2018: Frankrijk
- 2022: Argentinië
Meeste WK titels voetbal
Het land met de meeste WK titels in het voetbal is Brazilië. De Zuid-Amerikanen veroverden de wereldbeker maar liefst vijf keer, namelijk in 1958, 1962, 1970, 1994 en 2002. Duitsland heeft vier WK titels veroverd. Samen met Italië staat Duitsland op de tweede plek op de eeuwige WK winnaars lijst. Dankzij de vijf wereldkampioenschappen mag Brazilië zich dus voorlopig nog wel de recordkampioen noemen. Er zijn meer landen die een WK-titel op hun erelijst hebben staan. Argentinië en Frankrijk wonnen het WK allebei twee keer. En ook Uruguay wist het toernooi in de vroege historie twee keer te winnen, het eerste WK van 1930 en later in 1950 nogmaals. Engeland en Spanje mochten de wereldbeker allebei één keer omhoog houden.
Wie heeft het vaakst het WK voetbal gewonnen?
- Brazilië 5x (1958, 1962, 1970, 1994, 2002)
- Duitsland 4x (1954, 1974, 1990, 2014)
- Italië 4x (1934, 1938, 1982, 2006)
- Argentinië 3x (1978, 1986, 2022)
- Uruguay 2x (1930, 1950)
- Frankrijk 2x (1998, 2018)
- Engeland 1x (1966)
- Spanje 1x (2010)
Nederland op het WK
Heeft Nederland ooit het WK gewonnen? Nee, helaas voor de vele voetbalfans in Nederland niet. Ons nationale elftal stond wel drie keer in de WK-finale. Op het WK van 1974 verloor Oranje, met spelers als Johan Cruijff en Willem van Hanegem, van gastland West-Duitsland. Vier jaar later stond Oranje weer in de finale, opnieuw tegen het gastland. Dit keer was Argentinië te sterk in de eindstrijd. Na 1974 moesten de fans van Nederland lang wachten op een nieuwe kans op de WK titel, maar in 2010 haalde Oranje opnieuw de finale. Helaas ging de allesbeslissende wedstrijd tegen Spanje in de verlenging verloren. Nederland won het WK voetbal dus nooit. Nederland deed als eerst mee aan het WK in 1934. Het verloor de eerste wedstrijd en daarmee was het toernooi gelijk klaar. Hetzelgde geldt voor 1938. In 1942 en 1946 werd er geen WK georganiseerd door de tweede wereldoorlog en in de edities daarna (1950 t/m 1970) nam Oranje niet deel of lukte het niet om te kwalificeren.
Recente Winnaars
De WK voetbal winnaars van de afgelopen jaren zijn zeer verschillend. Sinds 2002 werden er zes WK’s gespeeld en elk WK was er een andere wereldkampioen. De huidige wereldkampioen voetbal is Argentinië, die in 2022 wonnen. Verder wisten Brazilië (2002), Italië (2006), Spanje (2010), Duitsland (2014) en Frankrijk (2018) zich in recente jaren als WK Winnaar te kronen.
Uruguay's Erfenis
Uruguay heeft een belangrijke gespeeld in de geschiedenis van het WK. De Uruguayanen zijn het zelf uiteraard niet vergeten. In de hoofdstad Montevideo ligt een voetbalmuseum met de voor de hand liggende naam Museo del Fútbol. Er zijn duizenden voorwerpen, foto’s en filmpjes te vinden uit de tijd dat voetbal nog in zwart-wit werd gespeeld. Tijdens het WK van 2030 wordt het honderd jarige bestaan van het toernooi gevierd. Om die reden wordt de openingswedstrijd van dat WK gespeeld in Uruguay, het eerste gastland van een WK ooit. Het kleine Zuid-Amerikaanse land werd ook de eerste WK-winnaar ooit.
Uruguay was toen al regerend Olympisch Kampioen. Het land had in 1928 met succes de titel van vier jaar eerder op de Spelen verdedigd. De populariteit van het voetbal op de Spelen deed de FIFA een stap verder gaan. De organisatie vond het tijd voor een wereldkampioenschap dat los van de Olympische Spelen zou staan. Uruguay mocht als regerend kampioen het WK organiseren. Het land kon op deze manier honderd jaar onafhankelijkheid vieren. Om die reden werd het Estadio Centenario gebouwd in hoofdstad Montevideo. In dit stadion zou later de finale worden gespeeld, tussen buren Uruguay en Argentinië. Dertien landen uit 3 continenten deden mee op uitnodiging. Kwalificatie was niet nodig.
tags: #eerste #wedstrijd #wk #voetbal #geschiedenis