Op 14 augustus 1954 vond een historische gebeurtenis plaats in de Nederlandse voetbalgeschiedenis: de eerste profwedstrijd in Nederland. Deze wedstrijd, die werd gespeeld op het Gemeentelijk Sportpark in Alkmaar, markeerde het begin van een nieuw tijdperk in het Nederlandse voetbal.
De Aanloop naar Betaald Voetbal
Tot 1954 was betaald voetbal in Nederland verboden. De KNVB (Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond) hield vast aan het amateurisme, waarbij voetbal als liefhebberij werd beschouwd, zonder salaris voor de spelers. Dit verbod was al in 1889 vastgelegd, toen de Nederlandschen Voetbal- en Athletischen Bond (NVAB), de voorloper van de KNVB, werd opgericht door Pim Mulier. In de statuten van de bond stond dat voetbalprofs niet tegen betaling voor clubs mochten spelen die bij de bond waren aangesloten, en later ook niet voor het Nederlands elftal.
In de jaren '30 groeide de roep om betaald voetbal, mede door de economische crisis en de toenemende werkloosheid. Alle inkomsten van de wedstrijden gingen naar de bond en de clubs, terwijl veel voetballers werkloos waren. Voor de KNVB was het van groot belang om de amateurstatus te behouden. Veel spelers vertrokken naar het buitenland, waar betaald voetbal al langer bestond.
Na de Tweede Wereldoorlog nam de behoefte aan betaald voetbal verder toe. De KNVB bleef echter vasthouden aan het amateuristische element. De druk op de KNVB nam toe en in 1953 werd de Nederlandse Beroeps Voetbal Bond (NBVB) opgericht om het betaald voetbal te stimuleren. De NBVB begon een eigen competitie en ronselde spelers van KNVB-clubs.
De Historische Wedstrijd in Alkmaar
De eerste profwedstrijd werd gespeeld op het Gemeentelijk Sportpark van Alkmaar, ook bekend als de drafbaan. Het stadion zat bomvol met 13.000 toeschouwers, die twee gulden betaalden voor een tribunekaartje en een gulden voor een tweed rang plaats. De supporters waren afgekomen op betaald voetbal, iets wat in de omringende landen al heel gewoon was. De stad Alkmaar bestond 700 jaar en kreeg deze wedstrijd in de schoot geworpen.
Lees ook: Humphrey Mijnals in Oranje
De teams van Alkmaar en Venlo begonnen om zes uur ’s avonds aan de wedstrijd. Henk van der Sluis, midvoor van Alkmaar, bracht de bal aan het rollen door een zijwaarts tikje op linksbinnen Klaas Smit. Kort na rust maakte Klaas Smit het eerste doelpunt in het Nederlandse betaald voetbal. Smit werd dankzij die goal beroemd en zijn treffer staat voor eeuwig in de boeken. De overige doelpunten werden gemaakt door Henk van der Sluis en wederom Klaas Smit. De wedstrijd eindigde in een 3-0 overwinning voor Alkmaar.
Grote man in deze wedstrijd was Alkmaar-doelman Gerard Snabilie, een ranke, atletische keeper die gelijkenis vertoonde aan Frans de Munck. Snabilie dreef in Amsterdam een aantal textielwinkels toen het profvoetbal voorbij kwam.
In feestend Alkmaar bleef het nog lang onrustig, terwijl de Venlo-selectie pas de volgende ochtend de trein terug naar Limburg nam.
De Nasleep en de Eerste Profcompetitie
De NBVB startte de competitie, maar brak deze na tien wedstrijddagen weer af. De KNVB, bang om haar monopoliepositie te verliezen, kwam in het najaar van 1954 tot overeenstemming met de NBVB. Op 28 november 1954 ging de nieuwe competitie van start onder de vlag van de KNVB. Uitstaande schorsingen werden ongedaan gemaakt en Nederlandse profs die in het buitenland speelden, waren weer welkom.
De kranten waren kritisch en verweten de KNVB opportunistisch gedrag. Er waren al veel goede spelers voor het geld naar het buitenland vertrokken en nu was er de hoop dat zij terug zouden keren. De tien clubs ontstonden spontaan, gesteund door gefortuneerde geldschieters. Om mee te kunnen doen aan de competitie was veel geld nodig. Amateurclubs zagen met grote vrees dat hun beste spelers werden weggeronseld.
Lees ook: Complete Gids voor Waterpolo Regels
Na de samenvoeging van de NBVB met de KNVB werden de profwedstrijden op de Alkmaarderhout gespeeld. Alkmaar speelde aanvankelijk op het Gemeentelijk Sportcomplex.
Alkmaar '54: De Pioniers van het Betaald Voetbal
Bij Alkmaar ’54 was er niet, zoals veelal het geval is, eerst een amateurvereniging als basis. Er was eerst de stichting Alkmaar met een eigen vermogen. Vervolgens werd er gezocht naar samenwerking met amateurs. Dit leidde echter tot conflicten met Alcmaria Victrix en Alkmaarsche Boys, die zich gepasseerd en misbruikt voelden.
De eerste contracten werden in het diepste geheim gesloten. Doelman Gerard Snabilie vertelde dat ze één dag voor de eerste wedstrijd nog maar tien spelers hadden en in paniek een bejaarde uit Oostenrijk haalden om het elftal te completeren: Franz Fuchs, een 39-jarige voormalige Oostenrijkse international.
Op 13 april 1954 was de oprichting van Alkmaar een feit en de naam veranderde in Alkmaar’54. De spelers van Alkmaar ’54 verdienden 40 gulden per overwinning en eindigden het seizoen 1954/1955 op een vijfde plaats, wat voldoende was voor promotie naar de hoofdklasse.
Clubiconen van Alkmaar '54
Henk Peggeman: Peggeman speelde sinds de oprichting voor Alkmaar ’54 en bleef negen jaar in dienst van de ploeg. Met 268 wedstrijden is hij een van de trouwste spelers uit de clubhistorie. Hij werd omschreven als ‘zo wit als een berkenboom, lenig als een tijger, snel als een hinde en berekenend als een boekhouder.’ De promotie naar de eredivisie in 1960 was voor Peggeman het hoogtepunt uit zijn carrière.
Lees ook: Terugblik Daley Blind
Klaas Smit: Smit maakte het eerste doelpunt in het betaald voetbal. Hij stond linksbinnen en kon geweldig hard koppen. Na Alkmaar ging Smit naar BVC Amsterdam en later keerde hij terug naar Volendam. In een wedstrijd tegen Blauw-Wit scheurde hij de kruisbanden van beide knieën, waarna hij niet meer als actief speler terugkeerde op het voetbalveld.
Piet Buis: Buis tekende op zestienjarige leeftijd een profcontract en is daarmee de jongste prof in het betaald voetbal. Hij kwam over van Egmondia uit Egmond.
Venlo's Bijdrage aan het Betaald Voetbal
Ook in Venlo speelde het betaald voetbal een belangrijke rol. Naast VVV ontstond Sportclub Venlo ’54, wat leidde tot concurrentie en financiële problemen voor beide clubs. Uiteindelijk fuseerden de clubs, waarbij de KNVB financieel bijdroeg om VVV schuldeloos aan het nieuwe semiprof-avontuur te laten beginnen.
De Venlose entree in het betaalde KNVB-voetbal was een succes, met een overwinning van Sportclub VVV ’03 op Ajax in Amsterdam. De bijdrage van Venlo aan de komst en ontwikkeling van het betaald voetbal in Nederland verdient herdenking.
De Invoering van Gele en Rode Kaarten
In 1972 werden gele en rode kaarten ingevoerd in het Nederlandse voetbal. Dit was in de eerste plaats een communicatiesysteem, bedoeld om spelers en scheidsrechters elkaar beter te laten begrijpen tijdens internationale wedstrijden. Eltje Edens van Veendam kreeg op 13 augustus 1972 waarschijnlijk de eerste gele kaart in het Nederlandse betaald voetbal.