De Rijke Geschiedenis van het Nederlandse Voetbal: Van KNVB tot Eredivisie

Het Nederlandse voetbal heeft een lange en boeiende geschiedenis, gekenmerkt door passie, innovatie en memorabele momenten. Van de oprichting van de eerste voetbalclub tot de successen van het Nederlands elftal en de opkomst van de Eredivisie, het voetbal heeft een diepe invloed gehad op de Nederlandse cultuur en samenleving.

De Beginjaren en de Oprichting van de KNVB

De oorsprong van het voetbal in Nederland ligt in de late 19e eeuw. In 1879 werd de eerste Nederlandse voetbalclub opgericht: de Haarlemsche Football Club (HFC). Destijds werd het spel voornamelijk gespeeld door de elite, zoals studenten en rijke zakenlieden. Een belangrijke figuur in de vroege ontwikkeling van het voetbal was Pim Mulier, die in 1879 ook verantwoordelijk was voor de oprichting van de Haarlemsche Football Club, de eerste voetbalvereniging van Nederland.

Op 8 december 1889 werd de Nederlandschen Voetbal- en Athletischen Bond (NVAB) opgericht door Pim Mulier. In 1895 veranderde de naam in Nederlandse Voetbalbond (NVB), nadat de atleten zich hadden afgescheiden. Enkele decennia later volgde wederom een naamswijziging. Ter ere van het veertigjarig jubileum kende koningin Wilhelmina de NVB in 1929 het predicaat 'koninklijk' toe. Daarmee was de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond (KNVB) een feit. De eerste officiële voetbalcompetitie in Nederland werd georganiseerd in 1897, met clubs zoals RAP Amsterdam en HVV Den Haag. De sport begon aan populariteit te winnen, en steeds meer clubs werden opgericht in verschillende steden.

De Groei van het Voetbal en de Impact van de Oorlog

In de eerste helft van de 20e eeuw werd voetbal steeds meer toegankelijk voor het brede publiek. Clubs als AFC Ajax, Feyenoord en PSV werden opgericht en groeiden al snel uit tot de traditionele top 3. Het Nederlands elftal speelde in 1905 zijn allereerste interland op 30 april, vriendschappelijk tegen België. Oranje won, na verlenging, met 1-4. Dit was het begin van de internationale voetbalgeschiedenis van Nederland. In die tijd was de Olympische Spelen het hoofddoel. Nederland was daarin in de eerste jaren bijzonder succesvol. Daarna kwamen de WK's en EK's. Op het WK van 1934 en het WK van 1938 kon Oranje na één wedstrijd weer naar huis.

De Tweede Wereldoorlog had een grote impact op de voetbalwereld. Hoewel er tijdens de oorlog nog werd gevoetbald, kwam de competitie vaak stil te liggen. Na de oorlog was het tijd voor de wederopbouw en het voetbal kreeg opnieuw een belangrijke rol in de maatschappij. Na opgelopen schade tijdens de Tweede Wereldoorlog en de onafhankelijkheid van Indonesië heerste het gevoel dat Nederland een land van verliezers was, en deze geschade reputatie moest gecompenseerd worden. Door middel van voetbal was destijds niet bepaald de oplossing. Dat moest veranderen. Voetbal moest het instrument worden van de wederopbouw, maar de KNVB bleef vasthouden aan het belang van het amateuristische element in het Nederlands voetbal en gaf niet toe aan het verzet. De KNVB wilde de sport zo toegankelijk mogelijk houden en ervoor zorgen dat andere belangen, zoals geld, de sport niet gingen beïnvloeden. Het bleef profvoetballers weren uit het Nederlands elftal, waaronder Faas Wilkes.

Lees ook: Word een gecertificeerde voetbaltrainer

De Intrede van het Betaald Voetbal en de Geboorte van de Eredivisie

Tot de jaren 50 was voetbal in Nederland nog puur amateuristisch. Spelers kregen geen salaris, wat ervoor zorgde dat veel talentvolle voetballers naar het buitenland vertrokken om daar professioneel te spelen. Begin jaren vijftig werd de roep om de invoering van betaald voetbal in ons land steeds luider. Uit protest werd er zelfs een 'wilde' voetbalbond opgericht. Tien clubs namen sloten zich aan bij deze Nederlandse Beroeps Voetbal Bond (NBVB). Uiteindelijk ging de KNVB overstag.

In 1954 werd uiteindelijk de eerste betaalde voetbalcompetitie opgezet, wat de officiële start betekende van het Nederlandse profvoetbal. Op 25 november 1954 fuseerden de KNVB en de NBVB en werd besloten dat er ook Nederland betaald voetbal gespeeld ging worden. In deze periode werd dan ook de Eredivisie opgericht, waarin de beste clubs van Nederland tegen elkaar strijden. De VriendenLoterij Eredivisie is de belangrijkste en hoogste voetbalcompetitie van Nederland en staat internationaal bekend als een aantrekkelijke, doelpuntrijke competitie, waarin talent volop tot wasdom kan komen.

Pas met het instellen van de Eredivisie in 1956/’57 kwam een einde aan die geografische indeling. In het eerste seizoen bestond de Eredivisie uit de volgende 18 clubs: Ajax, Amsterdam, BVV, DOS, Eindhoven, Elinkwijk, sc Enschede, Feyenoord, Fortuna ’54, GVAV, MVV, NAC, NOAD, PSV, Rapid JC, Sparta, VVV en Willem II. Van dit rijtje clubs hebben alleen Ajax, Feyenoord en PSV voortdurend in de Eredivisie gespeeld.

De club die zich aan het eind van dat seizoen de allereerste kampioen mocht noemen, was Concordia uit Rotterdam. De titel werd behaald via het spelen van een kampioenscompetitie, waarin de kampioenen van de districten tegen elkaar uitkwamen. De eerste kampioen van de Eredivisie was Ajax. In totaal (inclusief de kampioenschappen van voor de invoering van de Eredivisie) hebben de Amsterdammers 36 landstitels bij elkaar gevoetbald. Ook PSV (25 titels) en Feyenoord (16) wisten zich meerdere malen tot beste van Nederland te kronen.

Sinds 1985 ontvangt de kampioen een zilveren schaal voor het behaalde kampioenschap. Voor iedere tien landstitels die een club verovert, mag een ster op het shirt worden gedragen. In Nederland zijn dat alleen Ajax (3 sterren), PSV (2 sterren) en Feyenoord (1 ster).

Lees ook: Alles over de Eredivisie: standen en uitslagen

De Gouden Jaren van het Nederlandse Voetbal en het Totaalvoetbal

De jaren 70 worden beschouwd als de gouden periode van het Nederlandse voetbal. Onder leiding van revolutionaire trainers zoals Rinus Michels en spelers als Johan Cruijff en Willem van Hanegem en introduceerde Nederland het Totaalvoetbal. Dit leidde tot ongekende successen:

• Ajax won tussen 1971 en 1973 drie keer op rij de Europa Cup 1 (voorloper van de Champions League)
• Feyenoord werd in 1970 de eerste Nederlandse club die de Europa cup 1 won.
• Het Nederlands elftal bereikte de WK-Finale in 1974 en 1978, maar verloor beide finales van West-Duitsland en Argentinië.

Hoewel de wereldtitels uitbleven, werd Nederland in deze periode wereldwijd gerespecteerd. Naast tactiek en talent speelde fysieke fitheid een cruciale rol in deze tijd.

Europees Kampioenschap en de Successen in de Jaren '90

Na de gouden jaren kende Nederland een korte terugval, maar eind jaren 80 keerde Oranje terug aan de top. Tijdens het EK van 1988 werd het Nederlands elftal onder leiding van coach Rinus Michels en sterspeler Marco van Basten Europees kampioen. Van Basten, die na een blessure als wisselspeler aan het toernooi begon, maakte indruk met een hattrick tegen Engeland, zijn winnende treffer in de halve finale tegen Duitsland (2-1) en zijn wonderschone doelpunt in de finale tegen de Sovjet-Unie (2-0 winst). Ruud Gullit had in de eindstrijd met een snoeiharde kopbal de 1-0 op scorebord gezet. Na de winst van het EK barstte er een heus volksfeest los met een rondvaarttocht door de Amsterdamse grachten.

In de jaren 90 bleef Nederland een sterke voetbalnatie, met grote namen als Dennis Bergkamp, Frank Rijkaard en Patrick Kluivert. Ajax won in 1995 opnieuw de Champions League, waarmee Nederland opnieuw liet zien tot de Europese top te behoren.

Het Moderne Voetbal: Hoogte- en Dieptepunten

De afgelopen 25 jaar heeft Nederland zowel hoogte- als dieptepunten gekend. In 2010 bereikte Oranje onder leiding van Wesley Sneijder, Arjen Robben en Robin van Persie opnieuw de WK-finale, Deze werd verloren met 1-0 van Spanje. Het doelpunt van Andrès Iniesta viel nadat eerder John Heitinga met twee keer geel van het veld was gestuurd. De kans van Arjen Robben bij een 0-0 stand werd een nationaal trauma. Doelman Iker Casillas redde de bal maar net met de punt van zijn voet. De prestaties van Oranje zorgden voor enorme oranjefeesten in het land.

Lees ook: Dispensatieregels in het Voetbal

Toch kende het Nederlandse voetbal ook mindere periodes. Het mislopen van het EK 2016 en WK 2018 waren zware klappen voor het Nederlands elftal. In clubverband blijft Nederland een sterke subtopper in Europa.

Records in de Eredivisie

In de 66 jaar dat de Eredivisie bestaat, zijn vele records gevestigd en verbroken. Toch lijken sommige records voor de eeuwigheid. Het aantal van 43 doelpunten dat PSV’er Coen Dillen in het eerste Eredivisieseizoen (1956/’57) maakte, is nog altijd niet geëvenaard, laat staan verbeterd. Ook het record van het snelste doelpunt staat al sinds 1982 vast: op 20 maart van dat jaar scoorde NAC-spits Koos Waslander al na 8 seconden tijdens de wedstrijd PEC Zwolle - NAC (1-2). Op 14 augustus 2022 werd dit record geëvenaard door Vito van Crooij in de wedstrijd Sparta Rotterdam - AZ (2-3). Ook hij opende al na 8 seconden de score namens de thuisclub.

Het record van de meeste doelpunten in één wedstrijd door één speler staat op naam van Afonso Alves. De Braziliaan wist in 2007 namens sc Heerenveen zevenmaal te scoren tegen Heracles. Willy van der Kuylen is topscorer aller tijden van de Eredivisie, hij maakte liefst 311 doelpunten (waarvan 308 voor PSV en 3 voor MVV). De meest doelpuntrijke ontmoeting in de Eredivisie is - ook letterlijk - een klassieker: Feyenoord-Ajax eindigde in 1960 met de uitslag 9-5. De grootste overwinning komt op naam van Ajax, dat in 2020 op bezoek bij VVV-Venlo met 0-13 won. De Amsterdammers wisten ook de meeste doelpunten in een seizoen te maken: 122 in 1966/’67.

KNVB Beker: Meer dan Alleen de Topclubs

De KNVB Beker is hét bekertoernooi voor Nederlandse voetbalclubs. Het toernooi, dat een knock-outsysteem heeft, wordt al sinds 1898 gehouden. Dagbladuitgever en ondernemer Hak Holdert (1870-1944) stond aan de basis van het voetbaltoernooi. Naar voorbeeld van de Engelse FA Cup organiseerde hij in 1894 een eerste bekertoernooi. De animo was echter niet groot. Veel clubs meldden zich af en uiteindelijk werkten alleen de Haarlemsche Football Club en HFC Haarlem een wedstrijd af. Van een echt toernooi was dus geen sprake, maar deze Haarlemse derby wordt soms wel beschouwd als het allereerste bekerduel in de Nederlandse voetbalgeschiedenis. In het seizoen 1898/1899 waagde men een nieuwe poging. Op initiatief van Nederlandsche Voetbalbond (NVB), de voorganger van de huidige KNVB, werd een bekertoernooi voor voetbalteams georganiseerd. Hak Holdert was ook bij de organisatie betrokken. Hij stelde een beker beschikbaar: de Holdertbeker.

Het toernooi werd in de eerste decennia ook niet jaarlijks afgewerkt. De Holdertbeker wordt tegenwoordig niet meer uitgereikt. Deze beker raakte kwijt. Ter vervanging bood de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen in 1946 een nieuwe trofee aan. Deze cup wordt vaak liefkozend de ‘dennenappel’ genoemd, naar zijn bijzondere vorm. Tijdens de eerste na-oorlogse editie van het bekertoernooi, in 1948, werd de ‘dennenappel’ voor het eerst overhandigd aan een winnaar.

Aanvankelijk werden de finales op wisselende locaties afgewerkt. Tussen 1972 en 1976 was de Kuip in Rotterdam steeds gastheer voor de finale. Dit beviel velen, maar toch werd de finale hierna nog verschillende keren in andere stadions afgewerkt. In 1989 besloot men de bekerfinale voortaan altijd te spelen in De Kuip. Dat jaar werd ook officieel vastgelegd dat amateurclubs mogen deelnemen aan het knock-outsysteem. Tegenwoordig komen alleen amateurclubs uit de Tweede en de Derde divisie en clubs die in het seizoen daarvoor de halve finales van de regionale districtbekers hebben bereikt, in aanmerking voor deelname aan het toernooi.

Sinds het seizoen 1980/81 heeft het toernooi ook een editie voor vrouwen. De traditionele top-3 voert echter wel de lijst met recordwinnaars aan: Ajax (20x), Feyenoord (14x) en PSV (11x).

Onbekende KNVB Beker Winnaars

Hoewel de KNVB Beker vaak door bekende clubs wordt gewonnen, zijn er ook verrassende winnaars in de geschiedenis van het toernooi. Hier zijn enkele onbekende clubs die ooit de KNVB Beker hebben gewonnen:

1. Fortuna ’54 (1957 en 1964): Deze club uit Geleen won in 1957 direct de KNVB Beker en eindigde dat jaar ook op de tweede plaats in de competitie. In 1968 fuseerde de club met Sittardia en werd Fortuna Sittard.
2. Quick Nijmegen (1949): Amateurclub Quick Nijmegen won in 1949 de KNVB Beker. In 2017 werd een replica van de beker aangekocht na een inzameling.
3. WVV Wageningen (1939 en 1948): Wageningen speelde in 1974 nog in de Eredivisie. Ze wonnen de beker in 1939 en 1948.
4. VSV Velsen (1938): VSV uit Velsen, ook wel De Rode Leeuwen genoemd, won de KNVB Beker in 1938. De club kwam die periode uit in de Eerste Divisie. De KNVB Beker heette destijds nog de ‘Holdertbeker’.
5. RFC Roermond (1936): RFC Roermond won in 1936 als eerste Limburgse club de KNVB Beker.
6. Velocitas 1897 (1934): Amateurclub Velocitas uit Groningen won in 1934 de KNVB Beker door van Feyenoord te winnen.
7. VUC Den Haag (1927): De Haagse amateurclub won in 1927 de KNVB-beker door in de finale van Vitesse te winnen.
8. TSV Longa (1926): De club uit Tilburg won in 1936 de KNVB Beker, wat toen nog de NVB-beker heette. In 2017 fuseerde de club met een aantal andere clubs uit de buurt en werd het FC Tilburg.
9. ZFC Zaandam (1925): ZFC Zaandam won in 1925 de beker door van Xerxes uit Rotterdam te winnen. In 1990 is de club opgeheven.
10. VV Schoten (1921): Het Haarlemse VV Schoten won in 1921 de KNVB-beker. Ze versloegen op 29 mei van dat jaar RFC met 2-1.

Het Nederlands Elftal: Van Debuut tot Europees Kampioenschap

Het Nederlands elftal bestaat sinds 1905. Sindsdien speelde het team vele interlands en beleefde het mooie successen. Het elftal van Rinus Michels spreekt nog altijd tot de verbeelding met Marco van Basten en aanvoerder Ruud Gullit als absolute helden.

Successen en Teleurstellingen

Op het WK van 1934 en het WK van 1938 kon Oranje na één wedstrijd weer naar huis. Respectievelijk Zwitserland (3-2) en Tsjecho-Slowakije (3-0) waren te sterk. Daarna kwam Nederland in 1974 pas weer in actie op een eindronde. Het werd een memorabel toernooi. Onder de hoede van Rinus Michels en aan de hand van Johan Cruijff en Willem van Hanegem speelde de ploeg totaalvoetbal, de basis voor de huidige gewenste manier van spelen van het nationale elftal. Oranje domineerde in West-Duitsland en verbaasde de wereld. Het toernooi was echter één wedstrijd te lang. Het gastland won de finale met 2-1. Johan Neeskens schoot Oranje vanaf de penaltystip nog wel op 1-0. De Duitsers hadden op had moment nog geen balbezit gehad. Desondanks bereikte Nederland weer de finale. Dit keer was Argentinië na verlenging te sterk. De bal op de paal van Rob Rensenbrink zit bij menig voetballiefhebber voor altijd in het geheugen gegrift.

Ondertussen had Oranje ook zijn debuut gemaakt op het EK. In 1976 eindigde de ploeg als derde, vier jaar later was de eerste ronde het eindstation. Hierna braken acht mindere jaren aan zonder eindtoernooi. In 1988 was Oranje er op het EK weer bij. Het resultaat is bekend. Met hoge verwachtingen toog de ploeg twee jaar later onder leiding van Leo Beenhakker richting het WK in Italië. Het werd een teleurstelling.

Dichtbij Succes

In de jaren die volgden was Oranje vaak dicht bij succes. De ploeg strandde in de halve finale van het EK in 1992 na strafschoppen tegen Denemarken. Op het WK in 1994 verloor Oranje in de kwartfinale tegen Brazilië (3-2). Na een minder EK in 1996 (kwartfinale), speelde de ploeg een sterk WK in Frankrijk. Oranje werd vierde, maar was bijzonder dicht bij de finale. De 2-1 overwinning op Argentinië in de kwartfinale, met een schitterend doelpunt van Dennis Bergkamp, was het hoogtepunt van het toernooi. In 2000 organiseerde Nederland voor het eerst zelf een eindronde. Samen met België was het gastland van het EK. Na een moeizame en gelukkige zege op Tsjechië (1-0) kwam Oranje helemaal los. Onder leiding van bondscoach Frank Rijkaard won de ploeg met 3-0 van Denemarken en 3-2 van Frankrijk. Vervolgens werd Joegoslavië met maar liefst 6-1 opgerold. Nederland leefde op een roze wolk. De Europese titel lag voor het grijpen. Helemaal toen Italië in de halve finale al vroeg met tien man kwam te staan. Oranje kreeg kans na kans, miste zelfs twee strafschoppen, maar de bal wilde er niet in. Uiteindelijk werd er ook gemist in de strafschoppenserie. Dit verlies dreunde nog even na. Oranje plaatste zich niet voor het WK in 2002. Op het EK twee jaar later in Portugal won Oranje eindelijk een strafschoppenserie (tegen Zweden), maar was gastland Portugal in de halve finale te sterk. Op het WK 2006 was Portugal opnieuw te sterk, nu in de achtste finale (1-0).

Oranje begon het EK in 2008 wervelend met een 3-0 zege op Wereldkampioen Italië en een 4-1 overwinning op Frankrijk. In de achtste finale verloor het echter volkomen onverwacht na verlenging in de kwartfinale van Rusland.

De Weg naar de Finale in Zuid-Afrika

Twee jaar later speelde Nederland minder wervelend, maar was het wel bijzonder effectief op het WK in Zuid-Afrika. Uiteindelijk bereikte de ploeg onder bondscoach Bert van Marwijk zelfs de finale. Hoogtepunten waren de overwinningen op Brazilië (kwartfinale 2-1) en Uruguay (halve finale 3-2). In de finale was Spanje met 1-0 na verlenging te sterk.

Verrassing in Brazilië

Het EK twee jaar later in Oekraïne en Polen werd een grote teleurstelling. Oranje verloor alle groepsduels en kon direct naar huis. Zonder verwachtingen vertrok de ploeg in 2014 richting het WK in Brazilië. De ploeg van bondscoach Louis van Gaal verraste echter vriend en vijand. Tijdens de eerste wedstrijd won de ploeg direct in een wonderlijke wedtrijd met 5-1 van Wereld- en Europees kampioen Spanje. De duikkopbal van Robin van Persie was ongelooflijk mooi. Ook de strafschoppenserie tegen Costa Rica in de kwartfinale was memorabel. Van Gaal haalde vlak voor het einde van de verlenging doelman Jasper Cillessen naar de kant en bracht Tim Krul als 'penaltykiller'. De doelman maakte zijn status waar en hielp Oranje naar de halve finale. Daarin moesten opnieuw strafschoppen de beslissing brengen. Cillessen kon zijn ploeg echter niet naar de finale loodsen. Uiteindelijk zegevierde Oranje wel in de troostfinale.

Het Mislopen van het EK

De kwalificatie voor het EK 2016 in Frankrijk werd een grote teleurstelling. Nederland verloor twee keer van IJsland en pakte tegen andere concurrenten Tsjechië en Turkije slechts één punt. Hoewel voor het eerst 24 landen in actie kwamen op de eindronde van een Europees Kampioenschap, was Nederland er niet bij. Het zorgde voor extra motivatie om er op het WK 2018 in Rusland wel bij te zijn.

Records en Statistieken

In augustus 2011 was Oranje de trotse lijstaanvoerder van de FIFA-ranglijst. Een jaar eerder na het WK bekleedde het de tweede plaats. Ook aan het einde van 2011 stond Nederland op de tweede plaats. Sinds de invoering van de lijst was Oranje meestal wel bij de eerste tien te vinden.

Wesley Sneijder kwam het vaakst voor Oranje in actie, maar liefst 134 keer. Robin van Persie staat bovenaan de topscorerslijst.

Meeste interlands:

1. Wesley Sneijder (134)
2. Edwin van der Sar (130)
3. Frank de Boer (112)

Meeste doelpunten:

1. Robin van Persie (50)
2. Klaas Jan Huntelaar (42)
3. Memphis Depay (42)

tags: #top #voetbal #knvb #geschiedenis