Handbal is een dynamische en veeleisende sport die wereldwijd wordt beoefend. Hoewel handbal niet overal even populair is, mede doordat het voornamelijk een zaalsport is, kent het een complex reglement met vele nuances. Een belangrijk onderdeel van dit reglement betreft de bescherming van de doelverdediger (keeper) in het doelgebied. Dit artikel biedt een uitgebreid overzicht van de relevante regels en de context waarin ze worden toegepast, met bijzondere aandacht voor de manier waarop deze regels de worp kunnen beïnvloeden.
De Basisprincipes van het Handbalspel
Om de regels rondom het doelgebied en de keeper goed te begrijpen, is het belangrijk om eerst de basisprincipes van het handbalspel te kennen.
Team Samenstelling en Wissels
Een handbalteam kan bestaan uit maximaal 14 spelers. Zeven spelers staan op het veld (6 veldspelers en 1 doelverdediger) terwijl de overige 7 spelers van het team optreden als wisselspelers. Tussen de veld- en wisselspelers is een vliegende wissel mogelijk. De spelerswissel mag alleen worden uitgevoerd via de wissellijn. Deze definieert de wisselzone buiten het speelveld, waar zich de wisselspelers ophouden en verloopt aan de langszijde van het speelveld, steeds vanaf de middellijn 4,5 m naar links en rechts. Als een speler ongeoorloofd de wissellijn overschrijdt, begaat hij een wisselfout. Deze wordt bestraft door de overtredende speler van het veld te sturen en de tegenpartij een vrije worp toe te kennen.
Bij de hogere handbaldivisies vervangen sommige ploegen bij aanvallen soms de doelverdediger voor een extra veldspeler zodat er in totaal 7 veldspelers zijn om de aanval uit te voeren. Als de ploeg de bal verliest, wordt de doelverdediger weer ingewisseld. Deze tactiek wordt hoofdzakelijk toegepast bij landelijke competitiewedstrijden. Bijvoorbeeld, als de stand vlak voor het einde van de wedstrijd nog steeds gelijk is en alles op een kaart wordt gezet.
Speeltijd en Verlengingen
Een handbalwedstrijd bestaat gewoonlijk uit twee speelhelften van 30 minuten. Bij de jeugd kiest men deels ook voor kortere speeltijden. Wanneer er bij bepaalde wedstrijden sowieso een winner uit de bus moet komen (bijvoorbeeld bekerwedstrijden) en het na 60 minuten nog steeds gelijkspel is, vinden er twee verlengingen van steeds 5 minuten plaats. Als de tweede verlenging ook geen winnaar oplevert, wordt deze bepaald door 7-meterworpen. Uitgesloten, gediskwalificeerde spelers en spelers die van het veld zijn gestuurd, mogen hieraan niet deelnemen. Ieder team wijst 5 spelers aan die beurtelings een doelworp uitvoeren.
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
Het Speelveld
Het speelveld meet 40 x 20 meter en wordt door talrijke lijnen begrensd en doorsneden.
- De zijlijnen en de achterlijnen omsluiten het veld.
- De middenlijn loopt door het midden van het speelveld.
- Het doelgebied wordt door een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter gedefinieerd. Dit gebied mag alleen door de doelverdediger worden betreden.
- De gestippelde vrijeworplijn ligt negen meter voor het doel.
- Tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn ligt de 7-meterlijn.
- Aan een van de zijlijnen ligt de wissellijn die vanaf de middenlijn steeds 4,5 m naar rechts en links loopt.De afmetingen van het veld in de jeugd kunnen afwijken, bijvoorbeeld 30 bij 20 meter.
De Bal
De handbal is gemaakt van kunststof of leer. De diameter van de bal varieert al naargelang geslacht en leeftijd van de teams. Een handbal voor herenteams heeft een omvang die ongeveer 10 cm kleiner is dan een voetbal, maar hetzelfde weegt. Daardoor kunnen handballers hem beter grijpen en harder gooien dan een voetbal. Vaak wordt de bal behandeld met hars zodat de spelers hem beter met één hand kunnen vangen en vasthouden.
Spelregels Tijdens het Spel
- Staande mogen de spelers de bal slechts drie seconden vasthouden. Met de bal in de hand mogen zij slechts drie stappen doen.
- De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden geworpen, opgevangen, gestopt en met hand of vuist worden geslagen. Contact met onderbenen en voeten is niet toegestaan. Een speler kan in balbezit komen als het hem lukt de bal op de tegenspeler met open hand te veroveren.
- Als een speler er door vastgrijpen, omklemmen, stoten en vasthouden op een onsportieve manier aan wordt gehinderd de bal te werpen, wordt dit gezien als een foul en wordt doorgaans bestraft met een vrije worp. Als de scheidsrechter een speler de gele kaart toont, is dit een waarschuwing die geen onmiddellijke uitwerking heeft op het verloop van de wedstrijd. Een tweede overtreding van de speler, die de gele kaart rechtvaardigt, wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting. Het team moet dan verder spelen met een speler minder. Als een speler voor de tweede keer wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting, wordt hij gediskwalificeerd met de rode kaart en mag voor de verdere rest van de wedstrijd niet meer worden ingewisseld.
Spelhervattingen
- De beginworp wordt na het beginsignaal van de scheidsrechter in het midden van het speelveld uitgevoerd. Daarbij moet de speler met één voet de middenlijn aanraken, terwijl de andere voet op de eigen helft moet staan. Spelers van de tegenpartij moeten op een afstand van 3 meter van de speler blijven die de beginworp uitvoert. De beginworp moet na fluitsignaal in willekeurige richting vanuit het midden van het speelveld, binnen 3 sec.
- De vrije worp wordt uitgevoerd als gevolg van overtredingen, bijvoorbeeld als een speler van de aanvallende ploeg binnen de doelcirkel komt. De vrije worp wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding werd begaan. Overtredingen die met een vrije worp worden bestraft op een afstand van minder dan 9 meter van het doel van de tegenpartij worden genomen aan de vrijeworplijn.
- Als de bal buiten het speelveld komt, wordt de inworp uitgevoerd.
- De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger en vindt plaats als de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst werd aangeraakt door de aanvallende ploeg of de doelverdediger van de verdedigende ploeg of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. Anders dan bij voetbal, waarbij de keeper bij de doellijn moet blijven, mag de keeper bij handbal maximaal 4 meter voor zijn doel staan.
- Als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een foul of door het betreden van het doelgebied, wordt de gelijkheid van kansen weer hersteld door een 7-meter worp. De werpende speler gaat voor de 7-meter staan en probeert na het fluitsignaal een doelpunt te scoren. Zo lang de speler de bal vasthoudt, mag hij de 7-meter lijn niet aanraken of overschrijden.
Bescherming van de Keeper: De Kern van de Regels
De regels rondom het doelgebied zijn primair bedoeld om de keeper te beschermen en eerlijk spel te waarborgen. Het doelgebied, gemarkeerd door de halve cirkel met een straal van zes meter rond het doel, is in principe het exclusieve domein van de keeper.
Betreden van het Doelgebied
Een van de belangrijkste regels is dat veldspelers het doelgebied niet mogen betreden. Dit geldt zowel voor aanvallende als verdedigende spelers. Het betreden van het doelgebied door een aanvallende speler resulteert in een vrije worp voor de verdedigende partij. Als een verdedigende speler het doelgebied betreedt, kan dit leiden tot een 7-meterworp voor de aanvallende partij, mits er sprake is van een duidelijke scoringskans die daardoor wordt verhinderd.
Uitzonderingen en Nuances
Er zijn echter enkele uitzonderingen op deze regel. De scheidsrechter zal beoordelen of er sprake is van een overtreding die bestraft moet worden, rekening houdend met de volgende situaties:
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
- De speler de bal al heeft losgelaten voordat hij/zij het gebied betreedt.
- De speler het doelgebied betreedt zonder de intentie om een voordeel te behalen.
- De speler door een actie van een tegenstander gedwongen wordt het doelgebied te betreden.
De Rol van de Keeper
De keeper heeft binnen het doelgebied een speciale status. Hij/zij mag de bal met elk deel van het lichaam aanraken om een doelpunt te voorkomen. De keeper mag zich ook buiten het doelgebied begeven, maar is dan onderworpen aan dezelfde regels als de veldspelers. Een belangrijke regel voor de keeper is dat hij/zij de bal niet langer dan drie seconden mag vasthouden en niet meer dan drie stappen mag zetten met de bal in de hand. Anders dan bij voetbal, waarbij de keeper bij de doellijn moet blijven, mag de keeper bij handbal maximaal 4 meter voor zijn doel staan.
Sancties en Strafworpen
Het overtreden van de regels rondom het doelgebied kan leiden tot verschillende sancties:
- Vrije Worp: Toegekend aan de tegenpartij wanneer een speler onrechtmatig het doelgebied betreedt of een andere overtreding begaat.
- 7-meterworp: Toegekend wanneer een duidelijke scoringskans wordt verhinderd door een overtreding in het doelgebied.
- Persoonlijke Straf: Afhankelijk van de ernst van de overtreding kan een speler een waarschuwing (gele kaart), een 2-minuten uitsluiting, of een diskwalificatie (rode kaart) ontvangen.
Strafworpfouten
Het maken van een van de volgende overtredingen is een strafworpfout en wordt bestraft met het toekennen van een strafworp aan de tegenpartij. De scheidsrechter kan het fluiten uitstellen en wachten om te zien of de aanvaller in dezelfde actie een doelpunt scoort. Als de speler niet scoort, moet de scheidsrechter de strafworpfout bestraffen.
- Een speler die is uitgesloten en die opzettelijk het spel hindert, inclusief het verplaatsen van het doel.
- Een speler of wisselspeler die in het speelveld komt en die volgens de spelregels op dat moment niet gerechtigd is om aan de wedstrijd deel te nemen. De speler die de overtreding begaat wordt ook uitgesloten voor de rest van de wedstrijd met vervanging. De wisselspeler mag in het speelveld komen nadat een van de voorvallen bedoeld in VI 9.3.
- Het aanvragen van een time-out door de coach of een teamofficial van het team dat niet in balbezit is.
- Een verdediger die een aanvaller van achteren hindert binnen het 6 metergebied wanneer de aanvaller zijn gezicht naar het doel heeft en een schietactie uitvoert, tenzij de verdediger alleen contact maakt met de bal. Als de overtreding van de verdediger die in deze spelregel wordt beschreven, de aanvaller verhindert te scoren, moet er ook voor een strafworp worden gefloten. Als in de laatste minuut van de wedstrijd een strafworp aan een team wordt toegekend, mag de coach ervoor kiezen om balbezit te behouden en een vrije worp te krijgen.
Controverses en Interpretaties
De regels rondom het doelgebied zijn niet altijd eenduidig en kunnen leiden tot discussies en verschillende interpretaties. Scheidsrechters spelen een cruciale rol bij het beoordelen van situaties en het handhaven van de regels. Factoren die een rol spelen bij de beoordeling zijn onder meer de intentie van de speler, de impact van de actie op het spel, en de consistentie in de toepassing van de regels.
Handbalvarianten
Naast het reguliere handbal zijn er ook varianten zoals Beach Handball en Rolstoelhandbal.
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer
Beach Handball
Beach Handball kent eigen regels. Bijvoorbeeld:
- 3x pushen binnen 3 seconden, dan binnen 3 sec vervolgen met dribbelen.
- Dribbelen mag tot schouderhoogte, dus je mag de bal niet voor je uit opgooien om snelheid te maken.
- Als je de bal vastpakt, moet je binnen 3 seconden overspelen of op doel gooien.
- Deze acties mogen ook uitgevoerd worden door eerst te dribbelen en dan 3x pushen binnen 3 sec.
- Na laatste wielcontact start de 3-secondenregel om over te spelen of op doel te gooien.
Rolstoelhandbal
Rolstoelhandbal heeft ook aangepaste regels:
- Teams spelen 6:6, waarvan 1 keeper.
- Je mag de bal niet met je rolstoel verdedigen.
- Je mag nooit inrijden op een ander!
- Het Nationaal rolstoel team speelt sinds 2025 officieel 4 tegen 4 rolstoelhandbal.