De veelzijdigheid van Bram Vermeulen, die 75 jaar geleden werd geboren, is onmiskenbaar. Hij was niet alleen muzikant, maar ook schilder, dichter, acteur en regisseur. Dit artikel richt zich op Bram als muzikant, de maker en zanger van klassieke liederen als "De Wedstrijd", "Testament", "Politiek" en "De Steen".
Een intieme ontmoeting: Klein publiek, grote impact
Soms zijn de meest memorabele ervaringen onverwacht en intiem. Zo herinner ik me een concert van Bram Vermeulen, zo'n 35 jaar geleden. Met mijn kersverse vriendje trotseerde ik de kou om mijn held te zien optreden. De realiteit was echter anders dan verwacht. In de grote zaal van de Junushoff zaten slechts een handvol andere bezoekers. Bram Vermeulen liet zich hierdoor echter niet ontmoedigen. Hij nodigde ons uit om vooraan te komen zitten, waarna hij met volle overgave alle nummers van mijn favoriete cd en nog meer ten gehore bracht. Wat aanvankelijk voelde als een teleurstelling, veranderde al snel in diepe bewondering.
Deze ervaring deed me denken aan een recent webinar dat ik gaf. Ondanks de snelle planning en de naderende Pinksterdagen waren er slechts weinig aanmeldingen. De angst bekroop me dat ik voor een handjevol mensen zou staan, wat een verspilling van mijn tijd zou zijn. Maar net als Bram Vermeulen besloot ik mijn stinkende best te doen. En wat bleek? De kleine groep deelnemers was juist heel leuk, waardoor er meer ruimte was voor interactie en nieuwe inzichten. Na afloop voelde ik me blij en opgeladen.
De wedstrijd die je niet winnen kan: Een thema in de kunst
De ervaringen met het concert en het webinar brachten me tot een dieper besef: soms lijken we te staan voor een wedstrijd die we niet kunnen winnen. Dit thema is niet nieuw; dichters en zangers worstelen er al eeuwen mee. Ze zoeken het mystieke, het luchtledige op - waar de adem stokt - het te grote - en verkennen een wereld waar je bijna niet over schrijven kan. Het menselijke tekort is aan de orde. Bram Vermeulen slaagde erin dit thema te vangen in zijn prachtige regel over een wedstrijd die je niet winnen kan.
Deze week stond in het teken van dit moeilijke thema. In een virtuele dichtwedstrijd, geïnspireerd door Bram Vermeulen, zochten dichters naar woorden voor datgene wat te groot is, voor de dingen waarover we zo graag lezen in poëzie. De opdracht was om het uit het onderste van het onderste te halen, om ons te troosten en te omarmen.
Lees ook: De onvergetelijke wedstrijdakkoorden van Vermeulen
Procesbeschrijving boven inhoud: De keuze van de dichter
Bij het beoordelen van de inzendingen voor de dichtwedstrijd werd een bewuste keuze gemaakt: niet de inhoud, maar de procesbeschrijving stond centraal. Op een inhoudelijk gebeuren is deze week geen winst mogelijk - wie ben ik om de grootheid te bepalen voor een individu. De dichter beschrijft het proces, de worsteling met het thema.
Analyse van enkele inzendingen
- Frans Terken: Werd geprezen voor zijn procesbeschrijving en won goud.
- Cartouche: Zijn gedicht werd omschreven als een tekst met goed toegepaste elementen van de retorica, maar de inleidende strofen werden als bijna onleesbaar proza beschouwd. De dichter leert ons dat je zelf je grootste tegenstander bent en dat slechts in totale overgave de geliefde te winnen valt - maar pas nadat je dood is ingetreden - dat is dan wel weer jammer.
- Ien Verrips: Schetst een particuliere ervaring - een licht trauma alsnog de poëzie in geduwd - zoals we ze allemaal kennen - hier lezen we wel een heldere beschrijving in casu van de hoogte vrees.
- Anke Labrie: Anke schetst de persoon die liever niet winnen wil - om vriendschappen te waarborgen. het is een manier van doen.
Bram Vermeulen: Meer dan een muzikant
Bram Vermeulen was een complex en veelzijdig persoon. Hij was een getalenteerde volleyballer, die op zijn 16e al spelverdeler was van het Nederlands volleybalteam. Op zijn 22e werd hij uitgeroepen tot de beste speler van West-Europa. Zijn coach Hidde van der Ploeg herinnerde Bram als een winnaar die tot het uiterste ging.
Naast zijn sportieve carrière studeerde Vermeulen psychologie in Amsterdam. In de studententijd leerde hij Freek de Jonge kennen. Met Freek en Johan Gertenbach vormden ze het trio Cabriolet. Bram ging met Freek door onder de naam Neerlands Hoop In Bange Dagen en ze traden op in het theater. Het duo Bram en Freek verwoordde het linkse progressieve geluid in de jaren ’70. Neerlands Hoop was maatschappijkritisch, grof en lawaaierig. Met harde teksten en rocknummers werd de vaderlandse cabaret-wereld wakker geschud.
Na de breuk met Freek de Jonge ging Vermeulen de popmuziek in. Hij ontwikkelde zich tot een gewaardeerde liedjeszanger met een eigen oeuvre met cabaret achtige rock. Met zijn rauwe, schurende stem zong hij intieme teksten. Hij wilde een boodschap overbrengen. In 1984 begon hij met theater optredens door het hele land en later ook in België. Bram begon zijn vorm te vinden als zanger-dichter. Hij kon zichzelf en de wereld om hem heen beter duiden in woorden. Zijn liederen waren geen meezingers. Ze waren beschouwend van aard.
De spirituele zoektocht en het onverwachte einde
In de jaren 90 raakte Bram Vermeulen geïnteresseerd in de spirituele kant van het leven. Na een bezoek aan de slagvelden van Ieper en Verdun was Bram ervan overtuigd dat hij er zelf bij was geweest tijdens de Eerste Wereldoorlog. Door deze ervaring geloofde hij in reïncarnatie en was Bram niet meer bang voor de dood.
Lees ook: Bram Vermeulen: Biografie en invloed
Bram Vermeulen had een groot hart dat plotseling ophield met kloppen in zijn slaap tijdens een vakantie in Toscane. Hij was de muzikale vernieuwer met cabarock met nummers die geënt waren op rock ´n roll in plaats van op het Franse chanson zoals dat gebruikelijk was in het Nederlandse cabaret. Zijn invloed was hoorbaar bij bands uit de jaren “80 als Bots, Doe Maar, Drukwerk en The Scene.
Een blijvende invloed
Bram Vermeulen was van grote invloed op de chansonniers, zoals Peter Heerschop, Thijs Boontjes, Paul De Munnik en rapper Akwasi. Bram wilde in alles tot het uiterste gaan. Hij vertolkte kleine en grote waarheden van het leven treffend in woord en klank. Een groot kleinkunstenaar die gevoelens kon vertalen in mooie muziek die raakte. Een echte verhalenverteller.
Lees ook: Europa League Play-offs: Utrecht - Zenit