Het Nederlandse dameshockeyteam heeft een indrukwekkende geschiedenis op de Olympische Spelen, gekenmerkt door dominantie, kracht, techniek en onverzettelijkheid. Vanaf de late 20e eeuw tot heden hebben de Oranje Dames talloze medailles gewonnen en een reputatie opgebouwd als een van de beste hockeyteams ter wereld. Dit artikel duikt in de belangrijkste momenten en prestaties van het team op de Olympische Spelen.
Vroege Jaren en de Gemiste Kans van 1980
Eigenlijk waren de Nederlandse hockeyvrouwen als regerend wereldkampioen voorbestemd om in 1980 al goud te winnen. Door de Russische inval in Afghanistan werden de Olympische Spelen van Moskou echter door een deel van de Nederlandse sport geboycot, waaronder de hockeyers. Deze boycot betekende een gemiste kans voor een team dat klaar leek om te schitteren.
Het Goud van Los Angeles 1984
Vier jaar later lukte het de Nederlandse vrouwenhockeyploeg dan toch. Het laatste duel tegen Australië had voor de formatie van coach Gijs van Heumen de betekenis van een finale. De voorgaande vier wedstrijden was eigenlijk alleen overtuigend gespeeld tegen het als tweede eindigende West-Duitsland: 6-2. In het Weingart-stadion, waar de wedstrijden 's ochtends om acht uur begonnen, leken de Oranjevrouwen enigszins overbelast door de zware voorbereiding. Door het teleurstellende gelijkspel in de voorlaatste wedstrijd tegen Canada kreeg de afsluitende wedstrijd tegen Australië werkelijk het karakter van een finale.
Australië moest met twee doelpunten verschil winnen om in het bezit van de gouden medaille te komen. Dat uitgangspunt leidde aanvankelijk tot een gespannen wedstrijd, waarin de risico's veel mogelijk werden gemeden. Na de ruststand van 0-0 richtte de favoriete ploeg zich echter op. Drie minuten na de pauze vond Sophie von Weiler via een strafcorner het eerste succes. Voor aanvoerster Lisette Sevens betekende het succes in haar 125ste interland tevens het afscheid van een imponerende loopbaan. Australië resteerde de teleurstelling van een vierde plaats.
De Nederlandse ploeg in Los Angeles bestond uit: Carina Benninga, Det de Beus, Fieke Boekhorst, Marjolein Eijsvogel, Marieke van Doorn, Irene Hendriks, Elsemiek Hillen, Aletta van Manen, Anneloes Nieuwenhuizen, Martine Ohr, Sandra Le Poole, Alette Pos, Lisette Sevens, Sophie von Weiler, Laurien Willemse en Margriet Zegers.
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
De Weg naar Onaantastbaarheid en het Goud van Beijing 2008
Na de gouden medaille bij de Olympische Spelen in Beijing 2008 raakten de Nederlandse hockeysters hun onaantastbare positie langzaam kwijt. De Argentijnse vrouwen bleken steeds vaker de bovenliggende partij en namen de macht over, door de winst van de wereldtitel in 2010 in Rosario. Onder leiding van bondscoach Max Caldas, die de ontslagen Herman Kruis na het WK opvolgde, vond Oranje langzaamaan de weg omhoog.
Londen 2012: Herwonnen Glorie
Voor 16.000 toeschouwers in de Riverbank Arena was het Nederlandse team met 2-0 te sterk voor Argentinië. Na een tegenvallende eerste helft, waarin beide landen weinig risico's namen, maakte Oranje na rust het verschil. Carlien Dirkse van den Heuvel opende de score. Haar levenspartner Maartje Paumen besliste het duel door de bal uit een strafcorner hoog en hard in het doel te slaan. "Zij hebben fenomenaal gespeeld'', zei Caldas over de speelsters van Oranje. "Ik heb nooit getwijfeld. We speelden degelijk in het toernooi, maar het was wachten tot individuen zouden opstaan om het niveau omhoog te krikken.
De Argentijn begon begin 2011 bij de hockeybond. Hij maakte een speciaal trainingsprogramma en bracht met zijn hockeysters veel tijd door op sportcentrum Papendal. Bij de naburige Arnhemse hockeyvereniging Upward werd een kopie van het Londense veld aangelegd, in opvallend blauw, met roze stroken aan de zijkanten. "De speelsters en ik hebben elkaar recht in de ogen gekeken. We hebben afgesproken wat we wilden bereiken en wat we ervoor wilden doen.
Nederland trof de Argentijnse vrouwen na de verloren WK-finale van 2010 nog een paar keer. Bij de Champions Trophy in 2011 was het team van Caldas de sterkste, maar de tijdens de laatste editie van dat toernooi moest Oranje de zege toch weer aan de Zuid-Amerikaansen laten. "Mooier kan toch niet?'' zei aanvalster Kim Lammers, die zowel in 2004 als 2008 buiten de selectie van Oranje werd gelaten en op 31-jarige leeftijd alsnog de olympische titel pakte. "Er zat best wat spanning op. En we moesten geduldig blijven, dat was erg belangrijk. We hebben onze momenten afgewacht en echt als een team gespeeld. Hier heb ik acht jaar lang voor geknokt.
De Zilveren Smet van Rio 2016
De enige smet op het gouden blazoen is de verfoeide zilveren medaille op de Spelen van Rio de Janeiro, toen Groot-Brittannië Oranje versloeg na shoot-outs omdat in de finale alles lukte en meezat. Eerst jarenlang onder leiding van Alyson Annan, die ook in Rio de coach was. Daarna nam de ervaren Paul van Ass het het roer van de Duitser over. Alle coaches hadden hun eigen werkwijze, maar ook dezelfde rode draad: alles wat ze aanraakten, veranderde in goud.
Lees ook: Voorbeschouwing op het dames handbal kwartfinale schema.
De Triomf in Parijs 2024
De Oranje Dames hebben vrijdagavond met het behalen van de gouden medaille op de Spelen van Parijs Nederlandse hockeygeschiedenis geschreven: voor de eerste maal ooit staan beide Oranje-teams op dezelfde Spelen op het hoogste ereschavot. De Nederlandse hockeyvrouwen konden de tweede gouden plak in successie omhangen, nadat in de finale na een 1-1 eindstand via shoot-outs was gewonnen van het China van coach Alyson Annan.
De zege kwam tot stand na een bloedstollende shoot-outserie, waarin Oranje-keeper Anne Veenendaal een hoofdrol opeiste. Net zoals Pirmin Blaak dat 24 uur daarvoor bij de Oranjemannen tegen Duitsland had gedaan. Veenendaal maakte drie shoot-outs van China onschadelijk. Voor Oranje scoorden Pien Sanders, Maria Verschoor en Marijn Veen. Een orkaan van gejuich kwam van de tribunes nadat Veenendaal de beslissende shoot-out van Ning Ma pakte. Veenendaal stormde naar de hoek van het Stade Yves-du-Manoir en schreeuwde het uit. In haar kielzog de feestende Oranje-speelsters. Ze schreeuwden, ze juichten en huilden. Alle spanning van twee zware weken kwam eruit.
En hoe mooi was het sprookje voor Veenendaal. Jarenlang was ze op toernooien de nummer 2 achter Josine Koning. Van Ass sprak echter het vertrouwen in haar uit. Veenendaal kon wat extra’s brengen, was zijn redenatie. Dat deed ze op het moment dat het moest. Op het moment dat Nederland haar het hardst nodig had. De gouden medaille in Parijs is een nieuwe kroon op een machtsvertoon van de Oranje Dames dat in het internationale hockey, maar zelfs in de mondiale sport, zijn weerga niet kent. Sinds de gewonnen WK-finale van 2014 zijn de Nederlandse hockeyvrouwen nagenoeg onverslaanbaar. Sindsdien werden alle grote titeltoernooien gewonnen door de vrouwen in de oranje tanktops.
Dolle vreugde na de 1-1 van Yibbi Jansen in de 51ste minuut. Er was op deze Spelen geen ploeg die zo sterk en zo fit was als Oranje. Hoe vaak de Oranje Dames ook winnen, nooit is er een moment van verslapping. Gemakzucht is een woord dat in het vocabulaire bij Nederland niet voorkomt. Dat sneeuwt door al het goud wel eens onder. Zeker als je ziet onder welke druk ze moeten presteren. Hier in Parijs werd de gouden medaille al vooraf ingetekend als zekerheidje. Als speelster van Oranje kun je alleen voldoen aan de verwachtingen en die nooit overtreffen.
Moeizaam knokte Oranje zich dit olympische toernooi door de poulefase. Niet qua resultaat, want alleen Duitsland maakte het Nederland in de score moeilijk. Maar wel in het spel. Dat was nooit ontspannen. Pas in de halve finales zagen we voor de rust een glimp van een bevrijd Oranje, dat aartsvijand Argentinië kansloos liet. De klap van de bal waardoor Joosje Burg tegen de grond ging, maakte een einde aan het frivole spel van Oranje en betekende ook voor de Bossche spits game over. Ze kwam in het tweede helft nog wel even in het veld, maar werd tijdens het duel met China vervangen door Pien Dicke.
Lees ook: Dameshandbal: regels uitgelegd
Dicke, spits van SCHC, maakte dus haar olympische debuut in de finale. Ze zag dat Oranje prima aan het duel met China begon. De Aziatische tegenstander werd direct onder druk gezet en Nederland controleerde de wedstrijd. Maar het spel van Oranje werd al snel slordiger. En het moet gezegd, de Chinese speelsters verdedigden ijzersterk en zaten er vaak met een stick tussen. Maar de ploeg van Annan kan meer dan alleen verdedigen, zo werd in het vervolg van het eerste kwart al duidelijk. Via de achterlijn kon een Wen Dan ongestoord ontsnappen, ze legde de bal bij de eerste paal waar Yi Chen attenter reageerde dan verdediger Renée van Laarhoven en de bal in de lange hoek tikte. Een handtekening waar je met hoofdletters de naam van Annan onder kunt zetten.
De klap van de achterstand kwam hard aan bij Oranje. Voor de tweede keer dit toernooi moest de regerend olympisch kampioen in de achtervolging. Nederland moest even bijkomen van die tegenslag, maar leek binnen vijf minuten op gelijke hoogte te komen. Xan de Waard omspeelde geweldig drie, vier tegenstanders, maar zag haar doelpoging stranden op de uitstekende goalie Jiao Ye. Oranje was uit een strafcorner van Frédérique Matla nog dichter bij de gelijkmaker. Op dat moment was het echter al het tweede kwart en was Nederland nog niet veel verder gekomen dan wat halve kansen.
Ondanks de 0-1 achterstand was Van Ass in de rust nog vol vertrouwen. ‘We spelen goed. Het is wachten op een goal van Nederland. Dat drukken deed Oranje na rust ook wel, maar doelpunten bleven uit. Halve kansen waren er wel, maar nooit was er de ruimte om eens lekker uit te halen. Maar het moet gezegd: Oranje gaf niet op. De bijna vijftienduizend fans op de tribune begrepen dat de speelsters alle steun konden gebruiken.
Felice Albers, een van de sterren van Tokio, nam haar ploeg bij arm. Ze haalde een strafcorner en China raakte haar videorefferal kwijt. Opnieuw zat Jansen op de bank en gooide Matla de bal via een Chinese stick naast het doel. Het was einde derde kwart. De tijd begon te dringen voor Oranje. Nog vijftien minuten. Maar zoals ze vaak dit toernooi was daar topscorer Yibbi Jansen. In het veldspel van Oranje straalt ze niet altijd, maar o wee als die bal op de kop van de cirkel ligt. Dan is zij de grote specialist van dit olympische hockeytoernooi. Is niemand ter wereld zo goed als de geboren Brabantse. Halverwege het vierde kwart was het raak. De bal klapte op de plank en gejuich in het veld en op de tribunes dat volgde was nog niet zo groot bij de Oranje Dames dit toernooi.
Oranje drukte door. De Chinezen moesten achteruit. De tijd tikte weg. Met nog twee minuten te gaan een nieuwe corner. Weer Jansen. Zou het? Nee. Was er nog tijd? 1 minuut. China had de bal. Strafcorner tegen. Nee, toch niet. Nog een kans voor China. Mis. Shoot-outs moesten de beslissing brengen. Annan juichte al. Alsof ze had gewonnen. Maar dat had Oranje ook gedaan, Zo werd duidelijk. Met Anne Veenendaal in de hoofdrol.
De Evolutie van Hockey
Hockey bestaat al duizenden jaren. Zo tikten zelfs de oude Grieken al met een stok een bal heen en weer en ook in India wordt al heel lang een hockey-achtig spel gespeeld. Het huidige hockey begint echter pas vorm te krijgen vanaf de Middeleeuwen. De Britten spelen dan een spel genaamd Bandy-on-ice. Omdat zij op voornamelijk harde ondergronden als ijs en hard zand spelen, maken ze de onderkant van hun stick krommer. De naam van het spel verandert dan in Hockey-on-ice, waarbij hockey vermoedelijk verwijst naar de kromming (hook) van de stick.
Hockey wordt in Nederland pas geïntroduceerd in 1891 door Pim Mulier. Het waren ook hier de ijshockeyers (die toen bandyspelers heetten) die in Haarlem in de zomermaanden op gras gingen spelen. De oprichting van de eerste hockeyclub volgde in 1892 in Amsterdam en in 1898 werd de Nederlandsche Hockey en Bandy Bond (NHBB) opgericht. Hockey was aanvankelijk nog een exclusieve herenaangelegenheid. Dames moesten wachten tot 1910 voordat ze lid konden worden van een hockeyclub. Maar wel onder de strikte voorwaarde dat ze “alleen Dinsdag en Donderdag-middag en Zondag’s tot 12 uur spelgelegenheid kregen”.
Begin 20e eeuw waren de Nederlandse hockeyers nogal eigenzinnig in hun spel. Zo speelden ze met een zachte bal (veel te gevaarlijk zo’n harde bal), waren de teams vaak gemengd en had de stick twee platte kanten. Dat verandert met de Olympische Spelen van 1928. Om mee te kunnen doen aan de Spelen in eigen land, werden de regels aangepast naar de internationale standaarden. Voor het oog van 35.000 toeschouwers wordt Nederland tweede achter India. Hockey is in één klap populair in Nederland. Oprichting van de eerste Nederlands hockeyclub A.H.&B.C.
Tot 1925 speelden de Nederlandse hockeyers volgens eigen regels. De hockeybal was zacht. De slagcirkel bestond niet en de stick had twee platte kanten. Het leek er zelfs even op dat het Oranje team - door dit gegeven - niet mee mocht doen aan de Olympische Spelen in eigen stad.
Belangrijke Figuren in de Nederlandse Hockeygeschiedenis
Jan Hendrik Roepie Kruize werd geboren op 18 januari 1925. Nog steeds is die achternaam heel bekend in het hockey. Roepie Kruize scoort in 1950 tegen Frankrijk. Op 15 december 1944 werd Piet Roodenburgh doodgeschoten vanwege verzetswerk. Hij was één van de bekendste hockeyers van zijn tijd, spelend voor Amsterdam en het Nederlands elftal.
In de eerste naoorlogse editie van Hockey Sport wemelde het van de berichten van omgekomen leden van de Hockeybond. Op 3 november 1944 werden twee leden van de Arnhemsche Hockeyclub door de Duitsers doodgeschoten op de golfbaan van Rozendaal. Het ging om de broers Bert en Hans Kuik, die een belangrijke rol speelden in het jongerenverzet in die regio.
Madzy Couquerque kwam in 1938 tot de halve finales van Roland Garros. Een unieke prestatie van een topamateur, die bijna geheel uit het nationale collectieve geheugen is verdwenen. Toen Kiki Bertens in 2016 de halve finales van Roland Garros wist te bereiken, stonden de nationale media hier bol van.
Recente Ontwikkelingen en Toekomstperspectieven
Voor de eerste keer in de geschiedenis heeft de Amsterdamse hockeyclub Pinoké de landstitel gewonnen. Deze club is ontstaan na de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam.
Een opvallende speler in het Nederlandse hockeyteam. Als aanvaller staat ze bekend om haar snelheid, technische vaardigheden en vermogen om cruciale doelpunten te scoren. Haar resultaten op internationale wedstrijden maakt haar een sleutelfiguur voor TeamNL. Of ze een ritueel heeft vlak voor wedstrijden? Absoluut. Samen met haar vader. Zodra ze elkaar zien in het stadion, ballen ze hun vuisten. Een symbool van support. Ervoor gaan. Het EK moest hij aan zich voorbij laten gaan. Op de Olympische Spelen 2024 in Parijs maakte hij zijn comeback. Voor de derde keer stond de topsporter op de Spelen. Voor het eerst met zijn vader Paul van Ass, de bondscoach van de vrouwen. Zijn kracht? Scherp strategisch inzicht. Het vermogen om het spel te doorgronden. Helemaal klaar voor de jacht naar prijzen. Een van de vier spitsen.
Marijn van Veen is begon haar hockeycarrière op jonge leeftijd. En nu? Een essentieel onderdeel van TeamNL. Ze haalt het beste uit zichzelf. En haar team. Dat leidt tot succes. Haar creativiteit en scherpte maken haar niet alleen een belangrijke speler, maar ook een inspiratiebron van jonge hockeyers.
De Impact van Coaches
Roelant Oltmans hoopt van harte dat de Nederlandse hockeyteams vanavond en morgenavond de winst weten te behalen. De oud-coach weet hoe het voelt om te winnen bij de Olympische Spelen. In 1996 bracht hij het herenteam tijdens de Olympische Spelen in Atlanta naar het goud. Daarvoor won hij in 1990 met het damesteam het wereldkampioenschap. "Laten we met de beetjes op de grond blijven", zegt Oltmans bij RadiOlympia. Toch kan de oud-coach zijn enthousiasme niet onderdrukken. "Ik denk dat Nederland het kan."
Jeroen Delmée, de huidige bondscoach, speelde lange tijd onder Oltmans. De "eeuwige coach" kijkt dan ook met veel plezier naar zijn oud-speler. Tegelijkertijd erkent Oltmans dat het spel "heel erg" veranderd is de afgelopen jaren.
Internationale Vergelijkingen en Ontwikkelingen
Hockey is in Nederland een heel populaire sport, maar blijft achter in veel andere landen. Om meer aanwas te genereren, denkt Oltmans dat het nodig is om er meer een "show" van te maken tijdens de wedstrijden. Daarnaast moet er meer geïnvesteerd worden in talent op mondiaal niveau, zegt Oltmans. "De mogelijkheden zijn er. India is een goed voorbeeld van waar ontwikkeling nodig was en nu haar vruchten afwerpt. Het land was altijd één van de grote kanshebbers bij toernooien, maar het talent stagneerde op een gegeven moment. Inmiddels wordt er weer geïnvesteerd in hockey en dingen de ploegen zelfs mee in de top. "Ze blijven dingen doen die andere landen niet meer doen", zegt Oltmans over de Indiase ploeg. "Hockey is natuurlijk een powersport geworden. Heel veel passen, heel veel lopen, heel veel goede druk zetten in de verdediging", legt Oltmans uit. Maar de Indiase ploeg "staat daar haaks op", zegt de oud-coach. "Die gaan in hun eentje proberen vier man in de cirkel uit te spelen." Alleen gaat dat af en toe fout. Er moet dus "balans" in komen, adviseert Oltmans.
tags: #dames #hockey #team #olympische #spelen #geschiedenis