Voetbal is de populairste sport in Nederland, met een grote aanhang zowel professioneel als amateur. De Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) fungeert als de overkoepelende organisatie, waarbinnen tal van competities en toernooien worden georganiseerd. Een van deze toernooien is de VoetbalBrabantCup, een evenement dat de rijke voetbalgeschiedenis van de provincie Brabant weerspiegelt. Dit artikel duikt in de geschiedenis van het voetbal in Brabant, van de vroege ontwikkelingen tot de moderne toernooien en bekers.
De Vroege Jaren van het Voetbal in Nederland
Het is niet precies bekend wanneer voetbal voor het eerst in Nederland werd gespeeld. Er wordt beweerd dat Engelse textielarbeiders in Enschede in 1862 het spel beoefenden. Er wordt ook gesuggereerd dat er rond 1870 een wedstrijd plaatsvond op de Maliebaan in Den Haag tussen Engelse textielarbeiders en leden van de Britse ambassade. Het lijkt erop dat voetbal aanvankelijk werd gespeeld door cricketverenigingen als een nevenactiviteit buiten het zomerseizoen.
Op 1 september 1879 werd H.F.C. (Koninklijke HFC) opgericht in Haarlem door W.J.H. Mulier, ook bekend als Pim Mulier. Deze vereniging wordt beschouwd als de oudste voetbalclub, hoewel de oprichtingsdatum onzeker is. Aanvankelijk speelden de leden rugby, maar in 1883 schakelden ze over op voetbal om bezorgde ouders tegemoet te komen. Andere vroege voetbalclubs zijn de Utrechtsche Cricket en Voetbal Vereeniging Hercules (1882), de Leeuwarder Athletische Club Frisia (1883), de Dordrechtsche Cricket en Football Club (1883), de Haagsche Voetbal Vereeniging (1883), de Enschedesche Football Club Wilhelmina (1885), Delftsche Cricket en Voetbalclub Concordia (1885) en Groninger Cricket en Voetbalclub Be Quick (1887).
In de jaren tachtig van de negentiende eeuw was voetbal nog zo nieuw dat de Nederlandsche Sport in 1887 een uitleg gaf van Engelse termen om de verslagen van V.V. Amsterdam te kunnen begrijpen, zoals goal, goal keeper, goal post, kick en free kick.
De Oprichting van de Nederlandsche Voetbalbond
In 1888 publiceerden D.C. Noppen en M. Weinthal een ontwerp van het reglement van de Nederlandsche Voetbal Bond. Mulier stelde een nieuw plan op voor de oprichting van een landelijke voetbalbond. Hij nodigde verenigingen uit voor een vergadering op 17 november 1889 in café Neuf te Haarlem. Op deze bijeenkomst werd een ontwerp-reglement van de Nederlandsche Voetbal- en Athletische Bond opgesteld en de regels van het voetbalspel. Op 8 december 1889 werd de Nederlandsche Voetbal- en Athletische Bond definitief opgericht in het Café Central te Den Haag. Aanwezig waren afgevaardigden van Haarlemsche F.C., Delftsche F.C., Rotterdamsche C. en F.C. Concordia, V.V. Rotterdam, Haarlemsche F.C. Excelsior, Haagsche Voetbal Vereeniging, R.C. en F.C. Olympia, Amsterdamsche F.C. R.A.P. en V.V. Amsterdam.
Lees ook: Competitie voor jonge voetballers Brabant
De Groei van het Voetbal in de 20e Eeuw
Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakten veel soldaten kennis met het voetbalspel op hun kazernes. De N.V.B. organiseerde competities voor soldaten en leverde materiaal. In dezelfde tijd verloor de N.V.B. de greep op het voetbal in den lande, omdat er aparte katholieke voetbalbonden ontstonden in de bisdommen Breda, Den Bosch, Roermond, Utrecht en later ook Haarlem.
In het begin van de jaren twintig kreeg de N.V.B. te maken met de opkomst van het zaterdagmiddag-voetbal door protestantse clubs en bedrijfsploegen. De Bond deed een poging om een aparte competitie voor clubs op zaterdagmiddag te organiseren en voor clubs van tram- en treinbedrijven, maar dit werd geen succes.
In 1929 kreeg de N.V.B. het predikaat "Koninklijk" bij gelegenheid van het veertigjarig bestaan. Na de Duitse inval in 1940 ging de K.N.V.B. met de R.K.F., de C.N.V.B. en de N.A.S.B.
Regionale en Plaatselijke Bonden
Vanaf 1894 ontstonden er gewestelijke en plaatselijke bonden die in hun regio of stad het voetbal gingen organiseren. Deze ontstonden met name uit de behoefte om voor lagere elftallen van clubs uit de N.V.B.-competitie en minder rijke clubs een competitie aan te bieden. De N.V.B. sloot met sommige bonden contracten af, waardoor deze lokale bonden "erkende bonden" werden. Op 4 april 1908 werd de Federatie van Erkende Voetbalbonden opgericht. In het seizoen 1939-1940 waren er twintig bonden die door de K.N.V.B. erkend werden. In augustus 1940 werden de twintig erkende voetbalbonden formeel opgeheven en "gedegradeerd" tot Onderafdeelingen van de N.V.B., vanaf 1941 kortweg Afdeelingen.
Competitiestructuur en Promotie/Degradatie
De N.V. en A.B. (later N.V.B.) koos voor het league-systeem, dat inmiddels door het Engelse profvoetbal werd gehanteerd. Bij deze opzet worden clubs in een poule ingedeeld en spelen zij een volledige competitie met thuis- en uitwedstrijden. In de jaren 1889-1896 was er enkel een eerste klasse in het Westen, waardoor de winnaar van deze klasse als kampioen van Nederland werd beschouwd. In 1896 werd er ook een eerste klasse in het Oosten ingesteld. In het Noorden en Zuiden had de N.V.B. enkel een tweede klasse ingesteld, omdat de kwaliteit van de deelnemende clubs nog niet hoog werd ingeschat. In 1916 werd in het Noorden een eerste klasse ingevoerd. In 1917 werd de westelijke eerste klasse gesplitst in twee aparte afdelingen West I en West II. Vanaf seizoen 1917-1918 speelden de kampioenen van de afdelingen West I, West II, Noorden, Oosten en Zuiden in een hele competitie van acht wedstrijden om het kampioenschap van Nederland.
Lees ook: Frans avontuur voor Koops
Aanvankelijk kon het bestuur van de N.V.B. naar eigen inzicht clubs in de competities opnemen. In 1923 werd voor alle afdelingen de verhouding van de eerste, tweede, derde en vierde klassen vastgelegd. Dit gebeurde volgens het piramide-systeem met idealiter één eerste klasse, twee tweede klassen, vier derde klassen en acht vierde klassen.
Clubnamen en Identiteit
Aanvankelijk waren er geen beperkingen bij het kiezen van clubnamen bij oprichting van voetbalverenigingen. Het bestuur van de N.V.B. besloot in november 1904 dat voortaan geen clubs meer aangenomen zouden worden in zijn competitie, wier namen of initialen niet voldoende verschilden van clubs die reeds in de N.V.B. speelden. In januari 1911 kondigde het bestuur van de N.V.B. aan dat de namen van toegetreden vereenigingen van Bondswege ingeschreven zouden worden.
De VoetbalBrabantCup
De VoetbalBrabantCup is een relatief nieuw toernooi dat de rijke voetbaltraditie van Brabant viert. Het toernooi biedt een platform voor amateurclubs om te strijden om de eer en de felbegeerde VoetbalBrabantCup. In recente edities streden teams als WSC, Gilze, Jong Brabant en GSBW om een plek in de finale. De spanning stijgt naarmate de finale dichterbij komt, en de vraag is welke ploegen geschiedenis zullen schrijven en de eerste VoetbalBrabantCup in ontvangst zullen nemen.
Andere Regionale Toernooien: De Altena Cup
Naast de VoetbalBrabantCup zijn er ook andere regionale toernooien die een belangrijke rol spelen in het Brabantse voetbal. Een voorbeeld hiervan is de Altena Cup, een voetbaltoernooi dat plaatsvindt in de gemeente Altena als onderdeel van de voorbereiding op het nieuwe voetbalseizoen. De Altena Cup organiseert zowel een seniorentoernooi als een jeugdtoernooi. In de Altena Cup 2025 stonden GDC en Kozakken Boys O23 tegenover elkaar in de finale. Daarnaast startte de organisatie in samenwerking met Altena Beach Soccer een editie op het zand, een mooie aanvulling tijdens de zomerstop.
Brabant Girls Cup
Op het gebied van vrouwenvoetbal is de Brabant Girls Cup (BGC) een toonaangevend evenement. Dit toernooi, dat jaarlijks in Rosmalen plaatsvindt, is uitgegroeid tot het leukste meiden- en vrouwenvoetbaltoernooi van Brabant, en misschien wel van heel Nederland. De BGC viert jaarlijks de passie voor voetbal met een parade, poulewedstrijden, de Lunenburg Wasmachine Cup en een gezellige BBQ.
Lees ook: Ontwikkeling Pupillen Oost-Brabant
Brabantse Voetballegendes
Brabant heeft door de jaren heen vele talentvolle voetballers voortgebracht. Namen als Coen Dillen, Theo "de Tank" Lazeroms, Kees Rijvers en Berry van Aerle zijn slechts enkele voorbeelden van spelers die een belangrijke stempel hebben gedrukt op het Nederlandse voetbal. Ook Piet van der Sluijs, die in 1948 landskampioen werd met B.V.V. en interlands speelde, mag niet vergeten worden. Andere bekende Brabantse voetballers zijn Jan van Roessel, Sjef van Run, Frits Louer, Dre Saris, Kees Krijgh (junior) en Tahamata.
tags: #brabant #cup #voetbal #geschiedenis