Sport is een integraal onderdeel van de Zuid-Afrikaanse cultuur en identiteit. Het overstijgt entertainment en is een krachtig symbool van eenheid, veerkracht en nationale trots. Van voetbal tot rugby, cricket tot atletiek, sport weerspiegelt de ziel van Zuid-Afrika. Een bezoek aan een rugbywedstrijd, bijvoorbeeld van de Stormers in Kaapstad, is een aanrader voor vakantiegangers.
De populariteit van rugby in Zuid-Afrika
Rugby is een van de drie populairste sporten in Zuid-Afrika, samen met voetbal en cricket. Net als in veel andere Engelstalige landen op het zuidelijk halfrond, is rugby diep geworteld in de cultuur. De oorsprong van deze veldsport ligt bij de Engelse universiteiten, waardoor de sport vooral populair is in voormalige Engelse koloniën en het Gemenebest. Nieuw-Zeeland, Australië en Zuid-Afrika zijn toonaangevend in deze sport en hebben allemaal meerdere keren de wereldbeker gewonnen. Deze vorm van rugby staat officieel bekend als rugby union, gespeeld met 15 spelers in twee helften van 40 minuten. Het doel is om te scoren met een ovaalvormige bal die geschopt of gedragen mag worden, maar niet vooruit gegooid.
In Zuid-Afrika is rugby meer dan een spel; het is een bindmiddel dat mensen verenigt van Kaapstad tot Pretoria. De fysieke intensiteit, strategische finesse en vastberadenheid van het spel weerspiegelen de ziel van het land.
De Springboks: Nationale trots
Het nationale rugbyteam van Zuid-Afrika, bekend als de Springboks, is een van de meest succesvolle teams in de rugbygeschiedenis. Hun geschiedenis gaat terug tot 1891, toen ze hun eerste testwedstrijd speelden tegen een toerend team van de Britse Eilanden. De Springboks spelen hun thuiswedstrijden op verschillende locaties, waaronder het iconische Ellis Park Stadium in Johannesburg, tegenwoordig bekend als Emirates Airline Park.
Prestaties van de Springboks
De Springboks hebben vier keer de Rugby World Cup gewonnen (1995, 2007, 2019, 2023). De overwinning van 1995, georganiseerd in Zuid-Afrika, is bijzonder historisch omdat het plaatsvond na het einde van de apartheid en het land verenigde onder de vlag van sport. President Nelson Mandela reikte de beker uit aan de blanke aanvoerder Francois Pienaar, een beeld dat de hele wereld over ging en de nieuwe hoop en eenheid in Zuid-Afrika symboliseerde. Andere opmerkelijke spelers uit de geschiedenis van de Springboks zijn:
Lees ook: Opkomst van rugby in Papoea-Nieuw-Guinea
- François Pienaar: Leidde het team naar de overwinning in 1995.
- Chester Williams: Was, in navolging van Errol Tobias in de jaren '80, de eerste zwarte speler die in 1993 werd geselecteerd voor de Springboks.
- Os du Randt: Was de langst spelende rugbyer die ook deel uitmaakte van het winnende team in de beroemde rugbyfinale van 1995. In 1999 werd hij door Rugby World Magazine uitgeroepen tot de op een na beste loosehead aller tijden.
- Frik du Preez: Maakte zijn debuut bij de Springboks op 7 januari 1961.
- Naas Botha: Staat bekend als de beste Zuid-Afrikaanse kicker aller tijden.
- Percy Montgomery: Een gepensioneerde Zuid-Afrikaanse rugbyer.
Binnenlandse rugbycompetities
Naast de internationale successen van de Springboks, kent Zuid-Afrika een levendige binnenlandse rugbycompetitie. De belangrijkste competities zijn:
Super Rugby
De Super Rugby, voorheen bekend als de Super 10, Super 12, Super 14 en nu Super 15, is de grootste rugbycompetitie van het zuidelijk halfrond. De competitie bestaat uit vijf teams uit Australië, vijf teams uit Nieuw-Zeeland en vijf teams uit Zuid-Afrika. Elk team speelt zes of zeven thuis- en uitwedstrijden, waarna de overgebleven teams het in de finale tegen elkaar opnemen.
Currie Cup
De Currie Cup, om sponsorredenen ook wel de ABSA Currie Cup genoemd, is een instituut in de wereld van rugby in Zuid-Afrika. Deze landelijke competitie, gesponsord door de ABSA bank, vindt elk jaar plaats van juni tot oktober en is de meest prestigieuze competitie van Zuid-Afrika. De Currie Cup is ook de oudste rugbycompetitie van Zuid-Afrika; sinds 1889 spelen Zuid-Afrikaanse rugbyteams al om de cup. De competitie is verdeeld in twee divisies: de Premier Division met acht teams die strijden om de Currie Cup, en een First Division. De 14 clubs die meespelen vertegenwoordigen de verschillende provincies van Zuid-Afrika, zoals de Northern Cape, North West, Eastern Cape, Free State, Western Cape en Gauteng.
Vodacom Cup
Na de Super Rugby en de Currie Cup is de Vodacom Cup de belangrijkste rugbycompetitie in Zuid-Afrika. Elke rugbyclub heeft een A- en een B-team. Tijdens de Vodacom Cup krijgen spelers uit de B-teams de kans om zich te bewijzen, met als doel geselecteerd te worden voor het A-team.
Tri Nations Series
De Tri Nations Series is een van de grootste internationale rugbytoernooien, gespeeld tussen Zuid-Afrika, Nieuw-Zeeland en Australië.
Lees ook: Complete Gids Rugby Jeugd
Rugby en de Apartheid
Tijdens de Apartheid was er een sportboycot tegen Zuid-Afrika. Tot de jaren zeventig waren rugbyteams strikt gescheiden in 'blanke' en 'gekleurde' teams. Blanke Zuid-Afrikanen beschouwden rugby als de nationale sport, terwijl donkere Zuid-Afrikanen het zagen als een agressieve sport van de onderdrukker. Pas vanaf 1966, toen de verschillende rugbybesturen op sommige vlakken gingen samenwerken, begonnen 'witte' teams niet-blanke spelers te accepteren en andersom.
De wereldkampioenschappen rugby die vrijdag van start zijn gegaan, laten zien dat Zuid-Afrika zich vrijwel altijd weet te plaatsen. De sport is populair in het land, maar het huidige team krijgt ook kritiek omdat de selectie van de Springboks voor het grootste gedeelte blank is. Slechts acht van de 31 spelers hebben een donkere huidskleur, terwijl de bevolking van Zuid-Afrika voor zo’n negentig procent uit donkere Afrikanen bestaat. De Zuid-Afrikaanse rugbybond die vanuit diverse hoeken beschuldigingen van racisme te verstouwen kreeg, veegt de kritiek van tafel. Het hoofd van de bond, Oregan Haskins, ontkent de claims en noemt ze ‘ronduit lachwekkend’. Hij zegt bovendien dat de sport sinds het eind van de Apartheid - 21 jaar geleden - een enorme transformatie heeft ondergaan. Toen de bokke in 1995 de wereldbeker veroverden, zat er slechts een gekleurde speler in het team van captain François Pienaar en was rugby een elitaire sport voor de blanke Zuid-Afrikaan. Van de basisschooljeugd pakt slechts tien procent een rugbybal op, en op de middelbare school wordt dat percentage nog lager. Uit die kleine selectie moet een nationaal team samengesteld worden. De sociaal-economische positie van arme zwarte bevolking - die noodgedwongen minder lang door kan leren - zorgt ervoor dat het professionele rugby zich anno 2015 nog steeds concentreert rondom de blanke minderheid in het land. En daarbij is in de arme townships voetbal veel populairder dan rugby. Wat je dan ook weer terugziet in het nationale voetbalteam, waar nauwelijks blanke spelers in de selectie zitten. De rugbybond van de rainbow nation lijkt dus wel van goede wil, het probleem zit hem vooral in de enorme tegenstellingen in Zuid-Afrika.
Rugby als symbool van eenheid
Sport heeft de kracht om de samenleving te binden, en dit geldt zeker voor Zuid-Afrika. Rugby heeft in het land een belangrijke rol gespeeld in het genezen van wonden uit het verleden. Een voorbeeld hiervan is het overlijden van rugby-icoon Joost van der Westhuizen, waarbij de media dagenlang in het teken stond van dit verdrietige nieuws. Zuid-Afrikanen droegen massaal hun Springbok-shirts als teken van rouw en verbondenheid.
Rugby is verbindend en overbrugt moeiteloos alle rangen, standen en verschillen. De Springboks hebben een rol gespeeld in het vinden van de emotionele, sociale en politieke hartslag van de natie.
Recente ontwikkelingen
The Toyota Cheetahs, een van de topteams in de professionele rugbycompetitie in Zuid-Afrika en landskampioen in 2023, zullen komend seizoen meerdere wedstrijden spelen in het rugbystadion in Amsterdam. Ze nemen deel aan de strijd om The European Challenge Cup, waaraan 17 professionele topteams uit verschillende landen deelnemen.
Lees ook: Van rugby naar media: JayJay Boske
tags: #rugby #zuid #afrika #informatie