Handbal is een dynamische en actievolle teamsport die wereldwijd wordt gespeeld, hoewel de populariteit regionaal verschilt. De sport vereist teamgeest, snelle reflexen en een goede conditie. In dit artikel duiken we diep in de handbalsport, van de basisregels tot de speeltijd en andere belangrijke aspecten.
Handbal: Een Overzicht
Handbal is een sport die door twee teams van elk zeven spelers wordt gespeeld, bestaande uit zes veldspelers en een doelverdediger. Het doel van het spel is simpel: meer doelpunten scoren dan de tegenstander. Dit gebeurt door de bal in het doel van de tegenstander te werpen. Handbal combineert elementen van basketbal, korfbal en voetbal, wat resulteert in een unieke en aantrekkelijke sport.
Waar Wordt Handbal Gespeeld?
Handbal is voornamelijk een zaalsport, wat betekent dat de beschikbaarheid van sporthallen een cruciale factor is voor de verspreiding ervan. Hoewel handbal wereldwijd wordt gespeeld, is het niet overal even populair. Dit komt deels doordat handbal een relatief jonge sport is, die zich, in tegenstelling tot oudere sporten zoals voetbal, minder tijd heeft gehad om een positie te veroveren.
Geschiedenis van Handbal
De oorsprong van handbal is niet helemaal duidelijk, maar de sport lijkt in Duitsland te zijn ontstaan. Max Heiser, een Duitser, was de eerste die de sport spelregels gaf. Deze regels werden in 1917 officieel vastgelegd door de turnbond onder de naam ‘Bestimmungen für die Abhaltung des Handbalspieles für die Damenabteilungen des Berliner Turnrathes’. Aanvankelijk was handbal vooral bedoeld voor vrouwen, als een uitbreiding van de gymnastiek. Later gingen ook mannen de sport beoefenen. De Duitse manier van handbal spelen vormt nog steeds de basis voor de internationale sport.
In Nederland kwam handbal terecht door een uitwisseling tussen turnverenigingen uit Hamburg en Berlijn. Groningen legde de basis voor het Nederlandse handbal. In eerste instantie werd handbal op een aangepast voetbalveld gespeeld, met teams van 11 spelers. Het eerste landskampioenschap in Nederland vond plaats in 1930, en in 1935 werd de eerste interland tegen Duitsland gespeeld. In datzelfde jaar kreeg handbal een eigen bond: het Nederlands Handbal Verbond.
Lees ook: Wisselbeleid in het voetbal
De Spelers en Wissels
Een handbalteam bestaat uit maximaal 14 spelers. Tijdens de wedstrijd staan er zeven spelers op het veld: zes veldspelers en één doelverdediger. De overige zeven spelers zijn wisselspelers. Een vliegende wissel tussen veld- en wisselspelers is toegestaan, maar moet plaatsvinden via de wissellijn. Deze lijn definieert de wisselzone aan de lange zijde van het speelveld, vanaf de middellijn 4,5 meter naar links en rechts. Een speler die ongeoorloofd de wissellijn overschrijdt, begaat een wisselfout, wat resulteert in een vrije worp voor de tegenpartij en een tijdelijke uitsluiting van de overtredende speler.
In sommige situaties, vooral bij landelijke competitiewedstrijden, vervangen teams soms de doelverdediger door een extra veldspeler tijdens de aanval. Dit creëert een overtal situatie met zeven aanvallende spelers. Als de ploeg de bal verliest, wordt de doelverdediger weer ingewisseld. Deze tactiek wordt vaak gebruikt aan het einde van een wedstrijd wanneer de stand gelijk is en er een beslissing geforceerd moet worden.
De Speeltijd: Kern van de Handbalwedstrijd
De speeltijd is een essentieel onderdeel van de handbalregels. Een standaard handbalwedstrijd is verdeeld in twee helften.
Normale Speeltijd
Een handbalwedstrijd bestaat gewoonlijk uit twee speelhelften van 30 minuten. Bij jeugdwedstrijden wordt de speeltijd vaak verkort, afhankelijk van de leeftijdscategorie.
Verlengingen en 7-Meterworpen
Wanneer een wedstrijd een winnaar moet opleveren, bijvoorbeeld bij bekerwedstrijden, en de stand na de reguliere speeltijd gelijk is, volgen er twee verlengingen van elk 5 minuten. Als er na deze verlengingen nog steeds geen winnaar is, wordt de wedstrijd beslist door middel van 7-meterworpen. Uitgesloten, gediskwalificeerde spelers en spelers die van het veld zijn gestuurd, mogen niet deelnemen aan de 7-meterworpen. Elk team wijst vijf spelers aan die om de beurt een doelpoging wagen. Is de stand na deze tien worpen nog gelijk, dan worden er opnieuw spelers aangewezen die blijven gooien totdat er een winnaar bekend is.
Lees ook: Dispensatieregels in het Voetbal
Het Speelveld: De Arena van de Handbal
Het handbalveld is 40 meter lang en 20 meter breed en is gemarkeerd met verschillende lijnen die elk een specifieke functie hebben.
Belangrijke Lijnen
- Zijlijnen en achterlijnen: Begrenzen het speelveld.
- Middenlijn: Verdeelt het veld in twee gelijke helften.
- Doelgebied: Een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter rond elk doel. Alleen de doelverdediger mag dit gebied betreden.
- Vrijeworplijn: Een gestippelde lijn op 9 meter van het doel.
- 7-meterlijn: Een lijn op 7 meter van het doel, gebruikt voor strafworpen.
- Wissellijn: Een lijn aan de zijkant van het veld, 4,5 meter aan beide zijden van de middellijn, waar spelers gewisseld mogen worden.
De Bal: Het Hart van het Spel
De handbal is gemaakt van leer of kunststof. De grootte van de bal varieert afhankelijk van het geslacht en de leeftijd van de spelers. Een handbal voor herenteams heeft een omtrek van 58 tot 60 cm en weegt 425 tot 475 gram. Voor damesteams is de bal kleiner, met een omtrek van 54 tot 56 cm en een gewicht van 325 tot 375 gram. De bal wordt vaak behandeld met hars om de grip te verbeteren, waardoor spelers de bal beter met één hand kunnen vangen en vasthouden.
Basisregels en Spelverloop
Stappen en Vasthouden van de Bal
Spelers mogen de bal maximaal drie seconden vasthouden als ze stilstaan en mogen maximaal drie stappen zetten met de bal in hun hand. Na elke derde stap moet de bal op de grond worden gestuit.
Toegestane Acties met de Bal
De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden geworpen, opgevangen, gestopt en met de hand of vuist worden geslagen. Het is niet toegestaan om de bal met de onderbenen of voeten te spelen. Spelers mogen de bal afpakken van een tegenstander met een open hand, maar het is niet toegestaan om de bal uit de hand van een tegenspeler te slaan.
Fouls en Straffen
Een speler die op een onsportieve manier wordt gehinderd bij het werpen van de bal door vastgrijpen, omklemmen, stoten of vasthouden, wordt belemmerd door een overtreding. Dit wordt meestal bestraft met een vrije worp voor het benadeelde team. De scheidsrechter kan een gele kaart geven als waarschuwing. Een tweede overtreding die een gele kaart rechtvaardigt, wordt bestraft met een uitsluiting van 2 minuten, waarbij het team tijdelijk met een speler minder verder moet spelen. Een speler die voor de tweede keer een 2-minutenstraf krijgt, wordt gediskwalificeerd met een rode kaart en mag niet meer worden ingewisseld.
Lees ook: Waterpolo: spelregels voor beginners
Worpen
Er zijn verschillende soorten worpen in handbal, elk met hun eigen regels en toepassingen:
- Beginworp: Wordt uitgevoerd in het midden van het speelveld na het beginsignaal van de scheidsrechter om de wedstrijd te starten.
- Vrije worp: Wordt toegekend na een overtreding en wordt genomen op de plek waar de overtreding plaatsvond.
- Inworp: Wordt uitgevoerd wanneer de bal buiten het speelveld is geraakt.
- Uitworp: Wordt uitgevoerd door de doelverdediger wanneer de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst is aangeraakt door een speler van de aanvallende partij.
- 7-meterworp: Wordt toegekend wanneer een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een overtreding of het betreden van het doelgebied.
Time-out en Wisselen
Time-out
Een time-out is verplicht in bepaalde situaties, zoals bij een tijdelijke uitsluiting van 2 minuten, een diskwalificatie na een rode kaart, een fluitsignaal van de tijdwaarnemer, overleg tussen scheidsrechters, een wisselfout of wanneer er te veel spelers op het veld staan. De scheidsrechter kan ook een time-out geven bij invloeden van buitenaf, een geblesseerde speler, een bal die het plafond raakt, het vertragen van de uitvoering van een worp, of wanneer een speler de bal weggooit of niet afgeeft.
Wisselen
Teams kunnen onbeperkt wisselen tijdens de wedstrijd, maar dit moet gebeuren in de wisselzone. In sommige gevallen wisselen teams de doelverdediger voor een extra veldspeler om de aanval te versterken.
Acties, Overtredingen en Straffen
Stuiten en Tippen
Na het vangen van de bal mag een speler onbeperkt tippen. Als de bal na het tippen weer met één of twee handen wordt vastgepakt, moet de speler de bal spelen. Het is toegestaan om drie passen te zetten met de bal in de hand. De 3-secondenregel houdt in dat een speler de bal maximaal 3 seconden mag vasthouden voordat deze moet worden gespeeld, gestuit of getipt.
Persoonlijke Straf
Een persoonlijke straf wordt gegeven wanneer een speler een overtreding maakt die gericht is op het lichaam van een tegenstander. Er zijn verschillende soorten persoonlijke straffen, waaronder een waarschuwing met een gele kaart, een uitsluiting van 2 minuten, een diskwalificatie na een rode kaart zonder schriftelijk rapport en een diskwalificatie na een rode kaart met schriftelijk rapport.
Passief Spel
Passief spel is een overtreding waarbij een team de wedstrijd vertraagt zonder intentie om aan te vallen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer een team een kleine voorsprong heeft en de tijd probeert te rekken. Als de scheidsrechter passief spel constateert, geeft hij een waarschuwingssignaal. Het aanvallende team moet dan actie ondernemen, bijvoorbeeld door het tempo te versnellen of een schot op het doel te doen. Als er geen actie wordt ondernomen, krijgt de tegenpartij een vrije worp.
Handbalvormen
Er bestaan verschillende vormen van handbal, waaronder:
- Zaalhandbal: De meest gespeelde vorm van handbal, gespeeld in een sporthal.
- Veldhandbal: Een variant die buiten op een veld wordt gespeeld.
- Beachhandbal: Een variant die op het strand wordt gespeeld met aangepaste regels.
- Straathandbal: Een informele variant die op straat wordt gespeeld.
- Mini-handbal: Een vereenvoudigde versie van handbal voor jonge kinderen.
- Studentenhandbal: Handbal gespeeld op universitair niveau.
- Recreantenhandbal: Handbal gespeeld voor de lol, zonder competitieve druk.
De Juiste Materialen en Voorbereiding
Om handbal te spelen, heb je de juiste materialen nodig:
- Handbal: Gemaakt van leer of kunststof, met een omtrek afhankelijk van het geslacht en de leeftijd van de spelers.
- Sportkleding: Een shirt, korte broek, kniebeschermers en stroeve schoenen zijn essentieel. Keepers dragen vaak een shirt met lange mouwen en een gewatteerde lange broek.
- Handbalveld: Een veld van 40 meter lang en 20 meter breed met de juiste markeringen.
Daarnaast is het belangrijk om de regels van handbal te kennen en de juiste technieken te beheersen.
Technieken in Handbal
Er zijn verschillende technieken die belangrijk zijn in handbal:
- Aanspelen: Bovenhands met een strekworp, onderhands, tijdens een sprong of met een snelle pass zijwaarts.
- Balcontrole: Goede controle over de bal tijdens het dribbelen.
- Vangen: Bovenhands en onderhands met twee handen.
- Worpen: Strekworp op heuphoogte, valworp, lob (als de keeper te ver uit zijn doel staat) en de effectbal.
Handbal voor de Jeugd
Voor de jeugd zijn er aangepaste regels en speeltijden. De speeltijden variëren afhankelijk van de leeftijdscategorie:
- F-jeugd (mini’s): 2 × 15 minuten
- E-jeugd: 2 × 20 minuten
- D-jeugd: 2 × 20 minuten
- C-jeugd: 2 x 25 minuten
- B-jeugd: 2 x 25 minuten
- A-jeugd: 2 × 30 minuten