Kampioensschalen zijn een onmisbaar onderdeel geworden van de Nederlandse sportcultuur. De bekendste is ongetwijfeld de zilveren schaal die jaarlijks wordt uitgereikt aan de kampioen van de Eredivisie. Deze traditie begon in 1950, toen de KNVB besloot om de traditionele kampioensbeker te vervangen door een schaal. Naast het voetbal hebben ook andere sporten door de jaren heen schalen ingevoerd als kampioenstrofee, vaak om eenheid en herkenbaarheid binnen de sport te creëren. Kampioensschalen hebben een lange en bijzondere geschiedenis in Nederland.
De opkomst van de schaal
In de eerste helft van de twintigste eeuw werden vooral bekers gebruikt om kampioenen te eren. Dit veranderde in 1950, toen de KNVB besloot om de kampioen van de Eredivisie een schaal te geven in plaats van een beker. Sindsdien zijn de kampioensschalen uitgegroeid tot een iconisch object binnen het Nederlandse voetbal. In de loop der jaren zijn er verschillende ontwerpen geweest, maar de ronde vorm en het zilveren uiterlijk zijn altijd behouden gebleven.
De traditie van de uitreiking
Het uitreiken van een kampioensschaal is inmiddels een diepgewortelde traditie. Niet alleen in Nederland, maar ook in andere landen zijn er schalen of vergelijkbare trofeeën die dienen als beloning voor de beste teams. Deze traditie is zo sterk geworden omdat de kampioensschaal meer is dan alleen een trofee. Het is een erkenning van maandenlang hard werken, strategische beslissingen en de toewijding van spelers en coaches. Een ander kenmerk van deze traditie is de viering die erop volgt. De kampioensschaal wordt vaak meegenomen naar de stad van de winnende club, waar duizenden fans samenkomen om hun helden toe te juichen.
Schalen in andere sporten
Hoewel de kampioensschaal vooral bekend is uit het voetbal, wordt deze trofee ook in andere sporten gebruikt. In het hockey bijvoorbeeld, ontvangt de winnaar van de Hoofdklasse een kampioensschaal. Buiten Nederland bestaan er soortgelijke trofeeën. In Duitsland ontvangt de kampioen van de Bundesliga de beroemde “Meisterschale”, een schaal die al sinds 1949 in gebruik is. Zelfs in amateurcompetities worden kampioensschalen uitgereikt.
De KNVB: Meer dan alleen de schaal
De KNVB heeft een rijke historie, waarin er meerdere naamswijzigingen zijn geweest. Op 8 december 1889 werd de Nederlandschen Voetbal- en Athletischen Bond (NVAB) opgericht door Pim Mulier. In 1895 veranderde de naam in Nederlandse Voetbalbond (NVB), nadat de atleten zich hadden afgescheiden. Enkele decennia later volgde wederom een naamswijziging. Ter ere van het veertigjarig jubileum kende koningin Wilhelmina de NVB in 1929 het predicaat 'koninklijk' toe. Daarmee was de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond een feit.
Lees ook: Nederlands damesbasketbal: Zilveren triomf
De intrede van het betaald voetbal
Een belangrijke ontwikkeling binnen Nederland Voetballand was de intrede van het betaald voetbal. In de naoorlogse periode hield de KNVB aanvankelijk nog de boot af. Nederlandse topspelers kozen daarom steeds vaker voor een lucratief avontuur in een buitenlandse competitie waar wel betaald werd. Spelers die hun carrière over de grens vervolgden, kwamen niet in aanmerking voor het Nederlands elftal. Begin jaren vijftig werd de roep om de invoering van betaald voetbal in ons land steeds luider. Uit protest werd er zelfs een 'wilde' voetbalbond opgericht. Tien clubs namen sloten zich aan bij deze Nederlandse Beroeps Voetbal Bond (NBVB). Uiteindelijk ging de KNVB overstag.
Memorabele momenten
Andere memorabele momenten uit de geschiedenis van de KNVB zijn onder meer de eerste interland van het Nederlands elftal in 1905 en de Europese titel in 1988 in West-Duitsland. Het Nederlands vrouwenelftal kroonde zich in 2017 in eigen land eveneens tot het beste team van Europa. Ook 1971 is een historisch jaartal. In dat jaar werd vrouwenvoetbal een officieel onderdeel van de KNVB.
Ledengroei
Opmerkelijk is verder de enorme ledengroei door de jaren heen. In 1889 telde de net opgerichte voetbalbond 250 leden. Veertig jaar later - in 1929 - was dit aantal gegroeid tot ruim 65.000. In 1978, bijna een halve eeuw later, passeerden we als eerste sportbond van Nederland de legendarische grens van één miljoen leden. In 2016 stond de teller op 1.231.561 leden. Met dit aantal is de KNVB groter dan ooit. Het aantal vrouwelijke leden passeerde in 2016 voor het eerst de grens van 150.000.
De Johan Cruijff Schaal: Een strijd om prestige
In de week voorafgaand aan de start van het nieuwe voetbalseizoen, nemen de landskampioen en de winnaar van de Nederlandse beker het tegen elkaar op. Er wordt dan gestreden om de Johan Cruijff Schaal, een zilveren schaal die veel gelijkenissen vertoont met de schalen die kampioenen van de Eredivisie en Eerste divisie ontvangen. De strijd tussen de regerend landskampioen en de bekerwinnaar staat ook wel bekend als de Supercup. Er staat altijd prestige op het spel, maar de prijs wordt niet altijd even belangrijk geacht. Dit heeft ook te maken het feit dat deelnemende clubs nog volop in de voorbereiding zitten en soms al verwikkeld zijn in belangrijker kwalificatiewedstrijden voor Europese toernooien.
Historie van de Supercup
Als de bekerwinnaar ook landskampioen is geworden (de zogeheten ‘dubbel’ heeft gepakt), neemt de kampioen het op tegen de nummer twee van de Eredivisie. Dit gebeurde bijvoorbeeld in 1998 en 2002 met Ajax en in 2005, toen PSV de beide prijzen pakte. De allereerste Supercupwedstrijd van Nederland werd in 1949 gespeeld, ter gelegenheid van het veertigjarig jubileum van de Afdeling Nijmegen van de KNVB. De wedstrijd tussen landskampioen SVV en bekerwinnaar Quick Nijmegen werd afgewerkt in het Goffertstadion. Het zou nog tot 1991 duren voor de Nederlandse Supercup een vervolg kreeg. De deelnemende ploegen streden toen om de PTT Telecom Cup. Na drie jaar veranderde de naam in Super Cup. Sinds 1996 staat de prijs bekend als de Johan Cruijff Schaal. In de jaren hierna werd de wedstrijd steeds gespeeld in de Amsterdam ArenA. In 2017 veranderde dit.
Lees ook: Een terugblik op het Zilveren Shuttle Toernooi
Winnaars van de Johan Cruijff Schaal
De strijd tussen de bekerwinnaar en de landskampioen werd vanaf 1991 elf keer gewonnen door PSV, acht keer door Ajax, vier maal door Feyenoord, twee keer FC Twente en eenmaal door Utrecht, AZ en PEC Zwolle. Ook SVV hoort in het rijtje winnaars thuis. In 1949 werd er immers ook al eens een wedstrijd gespeeld tussen de landskampioen (SVV) en de bekerwinnaar (Quick Nijmegen). SVV won in het Goffertstadion in Nijmegen met 2-0.
Maatschappelijk karakter
De wedstrijd om de Johan Cruijff Schaal staat bekend om het sociale karakter: van elk verkocht kaartje gaat één euro naar de Johan Cruyff Foundation. Hiermee kan de Cruyff Foundation sportactiviteiten ontwikkelen voor kinderen voor wie sport niet vanzelfsprekend is. Met sportprojecten voor kinderen met een handicap, door het inrichten van sportieve buitenruimte in aandachtsgebieden en maatschappelijke sportprogramma’s geeft de Cruyff Foundation kinderen de ruimte. Ruimte om ze in beweging te brengen én te houden.
Afgelasting in 2020
Vanwege de uitbraak van de coronapandemie - en het daaraan vanuit de overheid gekoppelde verbod op vergunningsplichtige evenementen - werden de competities en het Eurojackpot KNVB Bekertoernooi in het seizoen 2019/'20 niet uitgespeeld. Aangezien het seizoen werd afgesloten zonder kampioen en bekerwinnaar, startte het nieuwe seizoen 2020/'21 niet met de wedstrijd om de Johan Cruijff Schaal.
De KNVB Beker: Een lange traditie
De KNVB Beker competitie is de oudste nog bestaande voetbalcompetitie van Nederland. Omdat Hak Holdert de beker beschikbaar had gesteld, heette de Nederlandse voetbalbeker van 1898 tot en met 1945 de Holdertbeker, met uitzondering van de periode 1921 - 1929 toen deze troffee omgedoopt was tot de NVB Beker. Vanaf de Tweede Wereldoorlog tot en met 1994 ging de zilveren dennenappel door het leven als KNVB Beker. Vanaf die tijd gingen sponsorbelangen ook meetellen, daarom heette de de Nederlandse cup van 1995 tot en met 2004 Amstel Cup en in 2005 won de bekerwinnaar de Gatorade Cup. De eerste bekerwinnaar in de historie van het Nederlandse voetbal was RAP Amsterdam, dat in eindstrijd na verlenging HVV met 1-0 versloeg. Recordhouder in Nederland is Ajax, dat tot vandaag 18 keer de KNVB Beker won. Op de tweede plaats is Feyenoord terug te vinden met twaalf nationale bekers en PSV bezet de derde plek met negen bekerzeges. Behalve de zilveren trofee, krijgt de winnaar van de KNVB Beker ook het recht om tijdens de start van het volgende seizoen te spelen tegen de kampioen van de Eredivisie om de Johan Cruijff Schaal. De competitie om de KNVB Beker is sinds 1898 niet ieder jaar gespeeld.
De Eredivisie: De top van het Nederlandse voetbal
De VriendenLoterij Eredivisie is de belangrijkste en hoogste voetbalcompetitie van Nederland en staat internationaal bekend als een aantrekkelijke, doelpuntrijke competitie, waarin talent volop tot wasdom kan komen. De club die zich aan het eind van dat seizoen de allereerste kampioen mocht noemen, was Concordia uit Rotterdam. De titel werd behaald via het spelen van een kampioenscompetitie, waarin de kampioenen van de districten tegen elkaar uitkwamen. Pas met het instellen van de Eredivisie in 1956/’57 kwam een einde aan die geografische indeling. In het eerste seizoen bestond de Eredivisie uit de volgende 18 clubs: Ajax, Amsterdam, BVV, DOS, Eindhoven, Elinkwijk, sc Enschede, Feyenoord, Fortuna ’54, GVAV, MVV, NAC, NOAD, PSV, Rapid JC, Sparta, VVV en Willem II. Van dit rijtje clubs hebben alleen Ajax, Feyenoord en PSV voortdurend in de Eredivisie gespeeld.
Lees ook: Wie maakte de KNVB Kampioensschaal?
Kampioenen van de Eredivisie
De eerste kampioen van de Eredivisie was Ajax. In totaal (inclusief de kampioenschappen van voor de invoering van de Eredivisie) hebben de Amsterdammers 36 landstitels bij elkaar gevoetbald. Ook PSV (25 titels) en Feyenoord (16) wisten zich meerdere malen tot beste van Nederland te kronen. Landstitels voor clubs buiten de traditionele top drie komen weinig voor. Slechts DOS (1958), Sparta (1959), DWS (1964), AZ (1981 en 2009) en FC Twente (2010) slaagden er in de kampioensschaal te veroveren. De prestatie van DWS is helemaal opvallend, de club uit Amsterdam promoveerde in het seizoen 1962/63 naar de Eredivisie om het seizoen daarna meteen kampioen te worden. Sinds 1985 ontvangt de kampioen een zilveren schaal voor het behaalde kampioenschap. Voor iedere tien landstitels die een club verovert, mag een ster op het shirt worden gedragen. In Nederland zijn dat alleen Ajax (3 sterren), PSV (2 sterren) en Feyenoord (1 ster).
Records in de Eredivisie
In de 66 jaar dat de Eredivisie bestaat, zijn vele records gevestigd en verbroken. Toch lijken sommige records voor de eeuwigheid Het aantal van 43 doelpunten dat PSV’er Coen Dillen in het eerste Eredivisieseizoen (1956/’57) maakte, is nog altijd niet geëvenaard, laat staan verbeterd. Ook het record van het snelste doelpunt staat al sinds 1982 vast: op 20 maart van dat jaar scoorde NAC-spits Koos Waslander al na 8 seconden tijdens de wedstrijd PEC Zwolle - NAC (1-2). Op 14 augustus 2022 werd dit record geëvenaard door Vito van Crooij in de wedstrijd Sparta Rotterdam - AZ (2-3). Ook hij opende al na 8 seconden de score namens de thuisclub. Het record van de meeste doelpunten in één wedstrijd door één speler staat op naam van Afonso Alves. De Braziliaan wist in 2007 namens sc Heerenveen zevenmaal te scoren tegen Heracles. Willy van der Kuylen is topscorer aller tijden van de Eredivisie, hij maakte liefst 311 doelpunten (waarvan 308 voor PSV en 3 voor MVV). De meest doelpuntrijke ontmoeting in de Eredivisie is - ook letterlijk - een klassieker: Feyenoord-Ajax eindigde in 1960 met de uitslag 9-5. De grootste overwinning komt op naam van Ajax, dat in 2020 op bezoek bij VVV-Venlo met 0-13 won. De Amsterdammers wisten ook de meeste doelpunten in een seizoen te maken: 122 in 1966/’67.
Eredivisie CV
De 18 Eredivisieclubs hebben zich verenigd in een zelfstandige rechtsvorm, de Eredivisie CV (ECV). Deze houdt zich vooral bezig met de belangenbehartiging van de Eredivisieclubs op zowel nationaal als internationaal niveau, zoals de verkoop van de tv-rechten. Op nationaal gebied werkt de ECV nauw samen met de KNVB en de Coöperatie Eerste Divisie (CED).
Geen kampioen in 2020
Vanwege de uitbraak van de coronapandemie - en het daaraan vanuit de overheid gekoppelde verbod op vergunningsplichtige evenementen - is de Eredivisie in het seizoen 2019/'20 niet uitgespeeld. De competitie is afgesloten zonder kampioen.
HVV Den Haag: Een club met een rijke historie
Ajax, PSV en Feyenoord spelen sinds 2007 met een ster op hun shirt. Een symbool dat staat voor tien landskampioenschappen. Ajax heeft er zelfs drie en PSV twee. Er is echter nog een Nederlandse club die met de ster op de borst speelt: HVV Den Haag. Het sportcomplex De Diepput ademt voetbal. Hier, ingeklemd tussen Scheveningen, Wassenaar en landgoed Clingendael, is een basis gelegd voor het hedendaagse voetbal in Nederland. Het kleedkamergebouw is altijd herbouwd in de originele stijl van ruim 100 jaar geleden, dat daarvoor als 'waschkamer voor dames' dienst deed op het Haagse Plein. Ook staat het huis van de jachtopziener Van Brienen van de Groote Lindt nog overeind. Deze baron gaf aan het einde van de negentiende eeuw toestemming om op zijn terrein een voetbalveld aan te leggen. Hij had wel één voorwaarde: hij wilde er niets van kunnen zien. En dus liep de toenmalige voorzitter net zover met een vlag totdat hij uit het zicht verdwenen was.
Van het Malieveld naar De Diepput
Daarvoor speelde HVV op het Malieveld. Er werden aan beide kanten twee palen neergezet en er werd een lint gespannen. Wanneer de voetballers pech hadden, moest tijdens de wedstrijd een schaapsherder met zijn kudde het veld oversteken. Het geeft een tijdsbeeld van de periode waarin HVV dominant was in het Nederlands voetbal. Na de oprichting in 1883 veroverde de ploeg in 1891 voor het eerst het landskampioenschap. Bovendien legde het samen met onder andere HFC de basis voor de huidige KNVB.
De gloriejaren van HVV
Na de verhuizing naar De Diepput in 1898 won HVV van 1900 tot en met 1903 zelfs vier landstitels achterelkaar. Een prestatie die tot op de dag van vandaag nog niet is verbeterd. Alleen Ajax en PSV evenaarden later dit succes. In 1914 werd HVV voor het laatst landskampioen. In de 90ste minuut van het beslissende duel tegen Vitesse ging de Arnhemse doelman in de fout. HVV won dankzij de late treffer van Guus de Serière met 2-1. Het bleek een doelpunt van grote historische waarde. Hierdoor mag HVV de ster op het shirt dragen, terwijl Vitesse sindsdien nooit landskampioen is geworden.
De Leeuw van Wassenaar
Er is nog veel bewaard gebleven uit deze gouden jaren van De Leeuw van Wassenaar (zoals de club in die tijd werd genoemd). Alles staat uitgestald in het clubgebouw van HVV. Elke nieuwe scheidsrechter die bij de (inmiddels Koninklijke) club op bezoek komt, krijgt hier voorafgaand aan de wedstrijd een rondleiding. "Wij hebben alle kampioensmedailles nog evenals de geel-zwarte shirts waarin we in de loop der jaren hebben gespeeld", vertelt penningmeester en medeschrijver van het jubileumboek van HVV Roeland Engelen. "Het pronkstuk is de Zilveren Bal, de prijs voor een prestigieus toernooi voorafgaand aan het voetbalseizoen.
Trouw aan de amateurstatus
De voetbalsport werd in de twintigste eeuw steeds populairder. De concurrentie werd groter en langzaam zakte HVV weg uit de top. Tot 1930 speelde de club op het hoogste niveau. Het lukte daarna nooit meer om terug te keren. Met de invoering van het betaald voetbal in de jaren’50 was HVV definitief verdwenen uit het topvoetbal. Engelen: "Wij zijn altijd trouw gebleven aan onze amateurstatus. We hebben spelers nooit willen betalen. Iedereen die hier voetbalt, moet trots zijn om voor HVV te spelen."
Herkenbaarheid en traditie
Dit is nog altijd het motto van de club. "Niemand komt hier even aanwaaien en is een jaar later weer weg. Wij willen een herkenbaar team. De meeste spelers in ons eerste elftal komen dan ook uit de eigen jeugd. Soms hebben we een goede generatie en kunnen we ons handhaven in de eerste klasse, maar de tweede klasse is de laatste jaren ons niveau." Met de huidige voetbalpiramide is het in de toekomst theoretisch mogelijk voor HVV om terug te keren op het hoogste niveau. "Dat is zeker niet onze ambitie", lacht Engelen. "Natuurlijk willen wij zo hoog mogelijk spelen, maar dit willen wij alleen bereiken op eigen kracht. De club is de laatste jaren flink gegroeid, tot zo’n 1000 leden momenteel. Onze eerste jeugdelftallen spelen landelijk. Dat gaat zich straks uitbetalen in de prestaties van het eerste elftal.
Cricket bij HVV
"Wij voetballen in de winterstop lekker door zodat we op tijd aan het cricketseizoen kunnen beginnen" De club is van oorsprong ook een cricketvereniging. Nog altijd is deze tak van sport springlevend op De Diepput. "Na het voetbalseizoen wordt er op onze velden cricket gespeeld, vaak door dezelfde spelers. Nu het seizoen langer doorgaat, komen wij hiermee in de knoop. Gelukkig hebben wij met de KNVB kunnen regelen dat veel wedstrijden uit de B-categorie naar voren worden gehaald. Nog altijd zijn tradities uit het verleden overeind gebleven bij de club. "Bij elk jubileum organiseren wij een herendiner voor alle mannelijke leden, net zoals dat vroeger in de beginjaren gebeurde. Tegenwoordig hebben wij natuurlijk ook vrouwelijke leden. Daar hebben wij weer andere activiteiten voor. Ook hebben wij nog steeds een ballotagecommissie waardoor we met elk nieuw lid een persoonlijk kennismakingsgesprek hebben. Iedereen die hier binnenkomt en hoort van de historie is meteen verkocht.
tags: #zilveren #schaal #knvb #geschiedenis