Zondag is het tien jaar geleden dat Robert Enke, de doelman van Hannover 96 en het Duitse nationale elftal, een einde aan zijn leven maakte. Zijn dood, veroorzaakt door een depressie, schokte de voetbalwereld en leidde tot een openhartige discussie over psychische aandoeningen in de topsport.
Een Aangrijpend Afscheid
Op 10 november 2009, even na zessen 's avonds, zette Robert Enke zijn auto stil op de spoorbaan in Eilvese. Hij stapte niet uit. Enkele minuten later werd hij door een sneltrein uit Bremen overreden. Zijn zelfmoord was geen impulsieve daad. Hij had tegen zijn vrouw gelogen dat hij die dag twee trainingen had, wat hem de tijd gaf om urenlang met zijn auto door de omgeving te rijden. Hij wist ook dat de sneltrein elke dag om kwart over zes zonder te stoppen door Eilvese raasde.
De dag begon als een normale dag. Hij verliet zijn huis, vertelde zijn vrouw Teresa dat hij twee oefensessies had ingepland bij Hannover ’96, en gaf zijn dochtertje Leila van tien maanden oud een kus. In de vroege avond belde Teresa Robert op, maar zijn telefoon stond uit. Ze belde de keeperstrainer van Hannover op met de vraag wanneer ze waren weggegaan van het trainingsveld. De keeperstrainer antwoordde: “Er was geen training vandaag.”
De Verborgen Strijd
Een dag na zijn dood maakte zijn vrouw bekend dat Enke al jaren met zware depressies kampte. Hij hield dit angstvallig verborgen uit angst zijn carrière op het spel te zetten en de voogdij over hun geadopteerde kindje kwijt te raken.
Enke leed aan depressies, een niet alleen binnen de professionele voetbalwereld onbespreekbare ziekte. Bij hem spookte al zijn hele carrière de gedachte door het hoofd: als ik niet de beste ben, ben ik de slechtste.
Lees ook: Code Scheidsrechter Volleybal
Reacties en Herdenkingen
Het nieuws van Enkes zelfmoord sloeg in als een bom. De voetbalwereld reageerde met verbijstering en ongeloof. Hoe kon een keeper als Enke, bekend om zijn rustige en koelbloedige uitstraling, tot zo'n daad komen?
Vijf jaar na dato herdacht Duitsland de oud-keeper van onder andere Hannover '96 en het nationale elftal. Vooral in Hannover wordt de herinnering aan de oud-aanvoerder nog altijd levend gehouden. Het complex van Hannover 96 ligt tegenwoordig aan de Robert Enke Strasse. Martin Kind, voorzitter van de club, zei in de Duitse krant Bild: "Er zijn van die dagen die altijd als een film in je gedachten opgeslagen zullen blijven. Enke was een bijzonder mens. Hij was betrouwbaar, warm en heel populair. Mede omdat ons adres nu zijn naam draagt, word ik elke dag nog aan hem herinnerd."
Op zaterdag 15 november herdachten 40.000 mensen Robert Enke in het stadion van Hannover. Teresa had Arnold Bruggink, Hanno Balitsch, Steven Cherundolo, Jiri Stajner, Altin Lala en teammanager Thomas Westphal gevraagd om de kist te dragen.
De Impact op de Voetbalwereld
De tragische dood van Robert Enke deed een discussie oplaaien over de druk op topsporters en over de psychologische kant van hun bestaan. Na zijn zelfmoord kwam er in Duitsland en ook daarbuiten discussie op gang over depressiviteit bij topsporters. Heeft het Duitse voetbal er nu iets van geleerd? Volgens Kind is het nog te vroeg om dat te zeggen: "Daar is meer tijd voor nodig."
Een Terugblik door Arnold Bruggink
Oud-ploeggenoot Arnold Bruggink blikt terug op zijn jaren met Enke en het bizarre seizoen 2009/2010. Hij herinnert zich het moment waarop hij het nieuws hoorde: "Het was maandagavond 10 november. Ik was thuis en zat op de bank. Technisch directeur Jörg Schmadtke belde, maar ik had helemaal geen zin om op te nemen. Hij belde niet veel later nog een keer. Laat maar lekker gaan, dacht ik. Toen ging de thuistelefoon. Dat nummer had alleen ploeggenoot Hanno Balitsch. Ik nam op en Hanno vertelde dat Robert zelfmoord had gepleegd. Hij was voor een trein gesprongen. Vervolgens stortte ik in elkaar. Je waant je in een slechte film. Je gelooft het eerst ook niet."
Lees ook: Wanneer pakt Feyenoord de titel?
Bruggink vertelt over de signalen die er waren, maar die destijds niet altijd werden herkend. Hij vertelt dat Teresa eerder Hanno en keeperstrainer Jörg Sievers in vertrouwen had verteld over de situatie van Robert. Dat hij aan een depressie leed en ziek was en dat ze hem goed in de gaten moesten houden. Bruggink lag vaak met Hanno op een kamer en hij moest zijn verhaal kwijt. "Arnold, dit is echt heftig, ik kan dit niet alleen. Toen kwam alles eruit. Hanno vertelde later ook aan Teresa dat ik op de hoogte was."
Hij deelt ook een verhaal over een uitwedstrijd tegen FC Nürnberg, een paar weken voor Enkes dood. Ze wonnen en na afloop stonden ze in een kring op het veld. Iedereen verwachtte dat Robert als aanvoerder iets zou zeggen, maar Hanno nam tot ieders verbazing het woord. Hanno vertelde later dat Robert tegen hem had gezegd: "Hanno, ik voel helemaal niks, geen emotie, niks. Neem alsjeblieft het woord." Bruggink schrok toen hij dat van Hanno hoorde.
Twee dagen voordat Robert een einde aan zijn leven maakte, speelden ze thuis tegen Hamburger SV. Het werd 2-2 en een dag later liepen ze zoals altijd uit, naast het stadion. Robert was toen heel opgewekt. "Wat is hij vrolijk vandaag," zeiden Hanno en ik tegen elkaar. Dat viel ons echt op. Achteraf werd hen verteld door deskundigen dat hij blijkbaar opgelucht was over zijn beslissing om een einde aan zijn leven te maken en dat verklaarde zijn gedrag.
Bruggink vertelt over de zware kist tijdens de herdenkingsdienst en de moeilijke meters die hij op het voetbalveld heeft gemaakt. Hij vertelt ook over de periode na Enkes dood, de moeite die hij had om het aanvoerderschap over te nemen en de tweespalt die er in de selectie ontstond.
Uiteindelijk kwam er een moment dat Bruggink, op aanraden van de psycholoog, met een stuk of zes belangrijke jongens samenkwam. Alle neuzen moesten weer dezelfde kant op komen te staan. Ze stonden onderaan en het kon zo niet langer. Dat was het moment dat het weer ging draaien. Hij ging de aanvoerdersband met trots dragen. Ze vonden zichzelf niet meer zielig, hielden op met klagen en wonnen de uitwedstrijd bij Freiburg met 2-1.
Lees ook: Complete gids voor Duits voetbal kijken
Bruggink heeft Enkes dood inmiddels een plek kunnen geven, al heeft dat wel een tijd geduurd. "Depressiviteit is een echte ziekte. Dat is mij wel duidelijk geworden."
Robert Enke: Een Al Te Kort Leven
Ronald Reng schreef een biografie over Robert Enke, getiteld "Robert Enke, een al te kort leven". Reng kende Enke persoonlijk vanaf 2002 en ze maakten al vroeg plannen voor het schrijven van diens biografie. Hij kon putten uit de lange gesprekken die hij met Enke zelf voerde, maar ook uit diens dagboeken. Na zijn dood voerde Reng gesprekken met wel veertig mensen die de keeper gekend hebben.
Reng beschrijft de depressie als ‘geen zwakheid van karakter, maar een ziekte, een democratische ziekte: ze overkwam mensen ongeacht hun status, succes, kracht’. En daarmee lijkt de zelfmoord een soort onvermijdelijkheid, immers, de ziekte ‘vernauwt de waarneming zozeer dat de zieke niet meer begrijpt wat het betekent te sterven. Hij denkt dat het betekent dat hij van de ziekte afkomt’.