Sjoelen, een klassiek Nederlands spel, is al decennialang populair bij jong en oud. De regels zijn relatief eenvoudig te leren, maar de weg naar perfectie is lang en uitdagend. Dit artikel duikt diep in de wedstrijdregels van het sjoelen, met speciale aandacht voor de rol van Homas, een belangrijke fabrikant in de geschiedenis van de sjoelsport.
De Historische Rol van Homas in de Sjoelsport
Jarenlang was Homas dé fabrikant van sjoelbakken. Het bedrijf produceerde de enige echte Topsport Wedstrijdsjoelbak (de S-40) in Nederland. Echter, in november 1978 werd het bedrijf getroffen door een brand, en in de Leidse Courant van 31 juli 1982 werd het faillissement van Homas bekendgemaakt. Dit nieuws sloeg in als een bom in sjoelend Nederland. Europa’s grootste fabriek op het gebied van sjoelbakken en tafelbiljarts, Homas Spelen B.V. in Assen, produceerde niet meer.
De heer J. Hommes, directeur van Homas, was samen met hun hoofdvertegenwoordiger de heer H.G. Bruinsma betrokken bij de oprichting van de A.N.S. (Algemene Nederlandse Sjoelbond), met als eerste “standplaats” Lisse. Hommes hekelde de goedkope, in zijn ogen waardeloze, sjoelbakken uit Oost-Duitsland. Zoals de Leidse courant van 31-07-1982 aangaf: “Op brandhout kun je toch geen wedstrijd gaan spelen?”
Na het faillissement van Homas in 1982, ging het bedrijf tot 2015 toch nog door met het produceren van sjoelbakken. Eén van de drie bakken die Homas weer produceerde was die bekende S-40. Omdat er niet direct een goede vervanger was voor de Homas sjoelbak, besloot het toenmalige bestuur van de A.N.S. in zee te gaan met de firma Schilte in IJsselstein, waardoor de sjoelsport kon doorgaan. Helaas werd er toen niet besloten om met meerdere firma’s samen te werken.
De Opkomst van Schilte en de Huidige Kwaliteit van Wedstrijdsjoelbakken
Sinds 1979 heeft de A.N.S. een contract met Schilte, waardoor Schilte nu al jarenlang de enige producent is voor de A.N.S.. Veel sjoelers zijn echter niet tevreden over het huidige materiaal en de kwaliteit van de sjoelbakken van Schilte. Alternatieven zoals sjoelbakken van SLIEDRECHT, die van fantastische kwaliteit waren, of Heemskerk werden destijds niet overwogen.
Lees ook: Europa League Play-offs: Utrecht - Zenit
De Schilte Officiële Wedstrijdsjoelbak S240 wordt beschouwd als de sjoelbak der sjoelbakken en wordt gebruikt in de officiële wedstrijd sjoelsport. Deze sjoelbak is de enige die is goedgekeurd door de Algemene Nederlandse Sjoelbond. De bak staat bekend om zijn uitmuntende stevigheid en het heerlijke sjoelen. Dit wordt bereikt door het gebruik van hoogwaardig hout en een zorgvuldige afwerking. De Schilte Officiële Wedstrijdsjoelbak wordt speelklaar geleverd, inclusief 30 holgedraaide sjoelschijven en de spelregels van het sjoelen.
De Regels van het Sjoelen: Van Huisregels tot Officiële Wedstrijdregels
Net als bij andere sporten zijn er bij het sjoelen specifieke spelregels. De "huis-, tuin-, en keukenregels" zijn bij veel mensen in Nederland wel bekend, waarbij iedereen een eigen invulling geeft aan het sjoelen. Voorbeelden hiervan zijn:
- Het opnieuw gooien van een sjoelschijf als deze terug is gekomen.
- Als je na je sjoelbeurt de vinger langs de poortenbalk haalt en de sjoelschijf gaat dan in het vak dan telt de schijf als een punt.
- Als de sjoelschijf op een andere sjoelschijf gaat liggen (een bok genoemd) dat mag je de schijf nog een keer gooien.
Deze regels zijn echter niet in overeenstemming met de officiële regels van de A.N.S. De officiële regels zijn bij het brede publiek veel minder bekend. Er zijn tal van regels verbonden aan het sjoelen die het sjoelen een stuk uitdagender maken! Jaarlijks worden het spelreglement en het wedstrijdreglement van de ANS doorgenomen en indien noodzakelijk aangepast.
Het Spelverloop en de Puntentelling
Bij sjoelen gebruik je een lange, houten sjoelbak en 30 houten schijven. Het doel is om deze schijven door vier poorten aan het einde van de sjoelbak te schuiven. Elke speler heeft drie beurten per spelronde. Tijdens elke beurt schuif je alle 30 schijven en tel je de punten op aan het einde van de beurt.
Het bord heeft vier openingen waar je sjoelstenen doorheen kunt schuiven om punten te scoren. Boven de openingen staat de hoeveelheid punten genoteerd die je krijgt als je hier een steen door de opening schuift. De indeling is als volgt: uiterst links levert 2 punten op; in het midden vind je de openingen met 3 en 4 punten.
Lees ook: Voetbalregels verenigingswissel
Wanneer je één sjoelsteen in elk van de vier vakken weet te schuiven, krijg je automatisch een score van 20. Voor elke combinatie die je scoort (1 steen in elk vakje), krijg je 20 punten. Je kunt maximaal 7 combinaties (7 x 4 = 28 stenen) scoren. Met 7 x 20 punten kom je uit op 140 stenen.
De Magische Grens van 148 en de Bonusstenen
De échte topscore ligt zelfs nog hoger dan 148 punten. Om de maximale sjoelscore te bereiken, moet je in drie onderbeurten 148 punten zien te behalen. Als je dit puntenaantal in één onderbeurt al weet te behalen, krijg je twee sjoelstenen terug waarmee je nog eens maximaal 8 bonuspunten kunt bemachtigen door te scoren in de sjoelbak. De maximumscore ligt dan op 152.
Na de eerste onderbeurt zijn alleen die sjoelstenen nog in het spel die nog niet volledig door één van de openingen zijn geschoven door een speler. Na afloop van een onderbeurt worden de schijven die in een vak geschoven zijn door een jurylid (of thuis door één van de spelers of toeschouwers) op stapels van 4 opgestapeld.
Strategie en Vaardigheid: Meer dan Alleen Geluk
Sjoelen lijkt in eerste instantie misschien een spel van puur geluk, maar dat is slechts schijn. Wat er echt toe doet, is uitstekende hand-oog coördinatie. Je hebt drie onderbeurten voor het scoren van de maximumscore van 148, maar in theorie kan het dus ook in één. Hoe minder rondes je gebruikt voor het scoren van de maximum score, hoe beter. Gebruik je 2 rondes? Dan krijg je 1 sjoelsteen terug die je opnieuw kunt inzetten om punten (maximaal 4) mee te bemachtigen.
De Dalende Trend in Topscores: Een Probleem van Materiaal?
In de grafieken is te zien dat het aantal sjoelers (Dames links - Heren rechts), dat op een NK-Individueel meer dan 140 gemiddeld kan halen, fors is gedaald. "Ooit" waren er 66 sjoelers (Dames en Heren samen) met meer dan 140 gemiddeld. In 2022 waren er "slechts" 7 sjoelers (1 Dame en 6 Heren) met een gemiddelde boven de 140 punten. Er wordt gesuggereerd dat dit te wijten is aan het materiaal.
Lees ook: KNGU Broekjesregels Uitgelegd
Switch: Een Uitdagend Spelsysteem
'Switch' is een behoorlijk moeilijk spelsysteem. Wanneer je tien bakken gaat sjoelen met dit spelsysteem, dan is het de vraag of de 1.400 behaald wordt. Indien een schijf in een “verkeerd” vak terecht komt, telt deze schijf niet en wordt na de beurt verwijderd. Gebeurd dit in de eerste of tweede onderbeurt, dan krijgt de sjoeler de schijf terug voor de volgende beurt. Indien je in één beurt 148 zou behalen, dan krijg je de dan gebruikelijke twee BONUS-schijven. De BONUS-schijven zijn vrij van switchen.
tags: #wedstrijdregels #sjoelbak #homas