De waterpolosport heeft in Utrecht een rijke historie, die nauw verbonden is met de ontwikkeling van zwemverenigingen en de beschikbaarheid van zwemfaciliteiten. Dit artikel duikt in de geschiedenis van waterpolo in Utrecht, met een bijzondere focus op de rol van Zwembad De Kwakel en de omliggende zwemverenigingen.
Vroege Ontwikkeling van Zwemmen en Waterpolo in Utrecht
In Utrecht zijn verschillende zwemverenigingen actief, elk met hun eigen unieke achtergrond en specialisatie. Een van de meest bekende is UZSC (Utrechtse Zwemclub Star Combinatie), die is ontstaan uit een fusie tussen UZC (Utrechtse Zwem-Club), opgericht in 1912, en Star, die in 1927 werd opgericht door een van de oprichters van UZC, A. Minnes. UZSC hanteert 25 april 1912, de oprichtingsdatum van UZC, als de initiële oprichtingsdatum voor de fusieclub.
Vanaf de beginjaren tot in de tweede helft van de jaren vijftig werd er gezwommen en gespeeld in opeenvolgende zwembaden in de Kromme Rijn. Vanaf 1919 gebeurde dat in de wintermaanden in Ozebi aan de Biltstraat (door architect Ingenohl gebouwd in de stijl van de beroemde architect Berlage; na de sluiting in 1987 werd het een monument en er zit nu een snookercentrum in) én vanaf 1962 (ook) in Zwembad Den Hommel en later Zwembad De Kwakel. In de zomermaanden maakte de vereniging vanaf de eind vijftiger jaren gebruik van het prachtige zwembad De Kikker in Groenekan en vanaf 1962 ook van het schitterende buitenbad van Den Hommel, waarin in 1966 de Europese Kampioenschappen Zwemmen gehouden werden.
De club verwierf Europese bekendheid door de fameuze internationale UZS(C)-polodagen. De eerste “Polodag” werd gehouden ter ere van het 5-jarige lustrum van UZC in 1917 met deelname van elf clubs en UZC als organiserende vereniging. Aanvankelijk werd het toernooi gehouden in de zwembaden in de Kromme Rijn en later tot de eind zeventiger jaren in zwembad De Liesbosch, totdat de charme en gezelligheid van dit bad werd ingeruild voor het verwarmde water van Zwembad Den Hommel. Na sluiting van Zwembad Den Hommel is de 72-ste en laatste uitgave van de Polodagen in twee baden (De Kwakel en het Noorderbad) gehouden.
De Rol van Zwembad De Kwakel
Zwembad De Kwakel speelt een significante rol in de waterpologeschiedenis van Utrecht. Het zwembad diende als een belangrijke locatie voor trainingen en wedstrijden. Vanaf 1962 maakte UZSC (ook) gebruik van Zwembad Den Hommel en later Zwembad De Kwakel. Nadat zwembad Den Hommel sloot is de 72ste en laatste editie van de Polodagen in twee baden gehouden, Zwembad de Kwakel en het Noorderbad.
Lees ook: Waterpolo voor studenten in Maastricht
Daarnaast heeft de zwemvereniging DVC “De Kwakel” in 2002 therapiezwemmen overgenomen, toen het door gemeentelijke regels niet meer mogelijk was om, als niet-zwemvereniging, badwater te verkrijgen in zwembad De Kwakel. De zwemvereniging streeft ernaar om het gehele jaar therapiezwemmen aan te bieden, maar is afhankelijk van de openstelling van zwembad De Kwakel. Over het algemeen is het zwembad tijdens de zomervakantie zes weken gesloten.
Het Zinkstuk: Van Zwemfederatie tot Waterpolovereniging
Een andere belangrijke speler in de Utrechtse waterpolowereld is Het Zinkstuk. Officieel opgericht op 1 september 1973 als Zwemfederatie Het Zinkstuk, als onderdeel van Utrechtse Studenten Sportstichting (USS) Mesa Cosa. De federatie bestond echter al langer en het jaartal 1 april 1969 wordt ook genoemd. Ten tijde van de oprichting van Het Zinkstuk kon er alleen gezwommen worden. Het ontstaan van de waterpolo afdeling heeft pas later plaatsgevonden. In de jaren 70 werd er gezwommen in zwembad den Hommel, de Kwakel en Ozebi (overdekte zwem- en badinrichting), wat tegenwoordig een snooker- en poolcentrum is. In het seizoen 1976/1977 is in zwembad Ozebi het begin gemaakt met het starten van waterpolotrainingen.
In het volgende seizoen (1977/1978) wordt gebruik gemaakt van de naam Utrechtse Studenten Zwem- en Polofederatie Het Zinkstuk, en een paar jaar later de officiële naam die nu gebruikt wordt: Utrechtse Studenten Zwem- en Waterpolofederatie (USZ&WF) Het Zinkstuk.
Het niveau van de waterpolo is erg gevarieerd geweest in de geschiedenis van Het Zinkstuk. In het boekje van het 6de lustrum (30 jaar bestaan, zie hieronder) van het Zinkstuk worden de jaren 80 en begin jaren 90 genoemd als een periode waarin Het Zinkstuk erg succesvol was, met af en toe winst op het GNSK. Ook in die tijd was er een waterpolo damesteam. Na een periode waarin deze afwezig was, hebben we sinds 2013 gelukkig opnieuw een damesteam.
UZSC: Van Breedtesport naar Topniveau
UZSC combineerde jarenlang de breedtesport met “prestatie” sport. Vanaf 2010 werd er serieus werk gemaakt van de jeugdopleiding. Dit leidde al snel tot nationale kampioenschappen van de jongens jeugd onder 12 onder 15 en onder 17. Deze jeugdgroep dreigde “weggekocht” te worden en besloten werd een paar spelers aan te trekken om de heren naar de Hoofdklasse (Eredivisie) te laten promoveren. Dat lukte in 2010. En in de jaren 2014-2015, 2015-2016, 2016-2017, 2018-2019 werden de heren Nederlands kampioen. In 2020 stond de club wederom trots bovenaan maar in verband met Corona werd de competitie stilgelegd. De dames stonden in de kwartfinale van de Champions league, maar ook deze competitie werd stilgelegd. In 2016 was UZSC oppermachtig in Nederland omdat zowel de dames- als de heren groep de “triple” (beker, kampioenschap en de Supercup) won.
Lees ook: Teams en talenten in het Nederlandse waterpolo
Sleutelfiguren bij UZSC
- Gerlof Oudega: Oud speler, was jarenlang de voorzitter van UZSC. Hij legde mede de grondslag voor de oprichting van de Stichting (SEZK). Ook was hij landelijk actief op het gebied van waterpolo.
- Gert Olthof: Niet alleen ex-trainer coach van heren 1, was vanaf het begin van de oprichting de spil achter SEZK.
- Kees Gielen: Was de voorzitter van UZSC in de hoogtij dagen van de teams in de jaren 2012-2016.
- Frans van de Ven: Was voorzitter van de Polodagencommissie in de laatste 10 jaar dat de Utrechtse Waterpolodagen gehouden werden en is sinds 2012 bezielend voorzitter van de SEZK.
- Gerrit Wormgoor: Mag niet onvermeld blijven op topsportgebied.
- Andy Hoepelman: Ex voorzitter en is lid van de Europese- en Wereld waterpolocommissie van LEN en World aquatics.
- Simone Koot: Kreeg haar jeugdopleiding bij UZSC en behaalde met het Nederlands damesteam de Gouden medaille in Beijing 2008.
- Alex Roelse: Die ook de jeugdopleiding kreeg bij UZSC en ook een Amerikaans paspoort heeft, speelde met het Amerikaanse team tijdens de OS van Rio de Janeiro (2016), Amerika werd 10e.
- Dagmar Genee: Maakte de topdagen van de UZSC dames mee in de jaren 2016-2020.
Overige Zwemverenigingen in Utrecht
Naast UZSC en Het Zinkstuk zijn er nog andere zwemverenigingen actief in Utrecht, elk met hun eigen focus en doelgroep:
- Zwemvereniging Utrecht (ZVU): Bij Zwemvereniging Utrecht is gezelligheid voor de leden een belangrijk doel. De activiteiten worden zowel op recreatief als wedstrijdniveau gegeven. Gezelligheid en sportiviteit gaan bij hen hand in hand. Hun motto is: "Zolang niet iedereen kan zwemmen, moet iedere zwemmer kunnen redden!".
- Hellas Utrecht: Hellas Utrecht is een van de grootste verenigingen van Nederland. De vereniging beschikt over diverse trainings- en wedstrijdaccommodaties.
Lees ook: Waterpolo en zwemmen bij ZV De Ham
tags: #waterpolo #utrecht #kwakel #geschiedenis