Voetbal is een sport die miljoenen mensen samenbrengt, ongeacht hun achtergrond, kleur, seksuele voorkeur, genderidentiteit of geloof. Diversiteit is een kracht, en voetbal is er voor iedereen. Iedereen mag meedoen en plezier beleven voor, tijdens en na het voetballen. Maar waar veel mensen samenkomen, komen ook racisme en discriminatie voor. Ook in het voetbal. Dat beschadigt mensen én het voetbal en wordt daarom door de KNVB met alle middelen bestreden.
De KNVB en de strijd tegen racisme: een overzicht
De Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond (KNVB) erkent dat racisme en discriminatie serieuze problemen zijn die de voetbalwereld teisteren. De KNVB zet zich actief in om deze problemen aan te pakken en te bestrijden. Met meer dan 1,2 miljoen leden door het hele land laat de voetbalsport een heel kleurrijk beeld zien. Als bond voor alle leden wil de KNVB net zo divers en inclusief zijn. Momenteel loopt er een plan om dit intern te stimuleren. Racisme en discriminatie vormen een maatschappelijk probleem dat helaas ook in het voetbal de kop opsteekt en dat moet stoppen.
'Ons Voetbal Is Van Iedereen': een programma tegen racisme en discriminatie
‘Ons Voetbal Is Van Iedereen’ is het programma waarmee de KNVB en de Rijksoverheid sinds 2020 racisme en discriminatie bestrijden. Naar aanleiding van het racistische spreekkoor bij FC Den Bosch - Excelsior op 17 november 2019 besloten de overheid en de KNVB dat een intensievere gezamenlijke aanpak nodig is om nog meer stappen te kunnen ondernemen. Eind november 2019 gingen minister-president Rutte, minister Bruins (Medische Zorg en Sport) en minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) op de KNVB Campus om de tafel met de KNVB-directeuren Eric Gudde (betaald voetbal) en Jan Dirk van der Zee (amateurvoetbal). In de twee maanden die volgden hebben experts van binnen en buiten het voetbal samen met de Rijksoverheid keihard gewerkt om tot een concrete en landelijke aanpak te komen voor zowel het amateur- als betaald voetbal. In afstemming met de Eredivisie, Keuken Kampioen Divisie en maatschappelijke belangenorganisaties is tot een krachtig meerjarig beleidsprogramma gekomen.
Het plan dat begin februari werd gepresenteerd onder de noemer 'Ons voetbal is van iedereen', betreft drie onderdelen: voorkomen, signaleren en sanctioneren.
Voorkomen
Veruit de meeste mensen in onze samenleving zijn er niet op uit om anderen doelbewust te kwetsen. In die gevallen kunnen voorlichting, dialoog en bewustwording het gedrag positief veranderen. Dit wordt dus een heel belangrijk onderdeel, zeker als positief gedrag wordt beloond en goede voorbeelden een podium krijgen.
Lees ook: Alles over de spelverdeler in volleybal
Signaleren
Soms is het heel moeilijk om racisme en discriminatie vast te stellen op de tribune of op een van de amateurvelden. Het is vaak lastig te bewijzen wie zich hieraan schuldig heeft gemaakt. Meldingen, signalen, harde bewijslast maar ook persoonsgegevens zijn nodig om op te kunnen treden tegen diegenen die de norm overschrijden en ook hierin wordt geïnvesteerd.
Sanctioneren
Daders moeten worden aangepakt. Daarom worden degenen die zich schuldig maken aan racisme en discriminatie strikt aangepakt. Dat zal op alle juridisch mogelijke manieren gebeuren. Er wordt ook nadrukkelijk ingezet op straffen die leiden tot meer bewustwording en een gedragsverandering.
Dit samen vormt een pakket van ruim twintig maatregelen en interventies die samen met alle partijen worden uitgerold. In totaal wordt de komende drie jaar samen met de overheid ruim veertien miljoen euro geïnvesteerd in dit plan.
Incidenten melden en bestraffen
Discriminatie en racisme worden bestraft. Als slachtoffers of getuigen zich bij ons melden, dan wordt het incident altijd opgevolgd. Dit gebeurt of via de verenigingsadviseur, of tuchtrechtelijk. De onafhankelijke aanklager kan een tuchtzaak starten als er genoeg bewijslast is. Juist voor deze bewijslast is het belangrijk dat er meldingen worden gedaan. Download de ‘DiscriminatieMelder’ in de App Store. Met de DiscriminiatieMelder-app kan iedereen incidenten melden die te maken hebben met racisme en discriminatie in het voetbal en daarbuiten. Want als men niets doet, dan verandert er ook niets.
Spreekkoren en stadionverboden
Discriminerende spreekkoren horen niet thuis in de stadions. De KNVB en de betaald voetbalclubs hebben dat besloten en hanteren een protocol om bij dergelijke incidenten adequaat op te treden. Zodra discriminerende spreekkoren worden waargenomen, vraagt de stadionspeaker het publiek dringend om hier direct mee te stoppen. Als het dan toch doorgaat, dan wordt de wedstrijd tijdelijk stilgelegd. Blijft het doorgaan nadat het spel weer is hervat, dan wordt de wedstrijd definitief gestaakt. De daders worden opgespoord en kunnen een landelijk stadionverbod tegemoet zien van 120 maanden, 240 maanden als het spreekkoor gericht was aan een speler.
Lees ook: Libero: de verdedigende specialist
De clubs gaan regelmatig in gesprek met supportersverenigingen om gezamenlijk normen en waarden in het stadion vast te leggen en uit te spreken. Dit past in de vastgestelde aanpak om de problematiek bij alle betrokkenen te agenderen, bespreekbaar te maken en bewustwording te creëren. Clubs moeten ook een anti-discriminatie en/of anti-racisme beleid opstellen om te voldoen aan licentievoorwaarden.
Slimme technologie en de aanpak van racisme
KNVB gaat slimme technologie inzetten om racisme en discriminatie aan te pakken. Dat is een onderdeel van het nieuwe plan dat vandaag is gepresenteerd door de voetbalbond, Rijksoverheid en samenwerkingspartners tijdens een congres in Zeist: Ons Voetbal Is Van Iedereen (OVIVI)."Wij willen dat voetbal echt voor iedereen en van iedereen is. Waarin geen plek is voor racisme en discriminatie", aldus minister voor Langdurige Zorg en Sport Conny Helder. "We erkennen dat racisme en discriminatie nog steeds actuele problemen zijn. Het is daarom goed dat we hier vandaag bij elkaar zijn om een vervolg te geven aan OVIVI."
Marianne van Leeuwen, directeur betaald voetbal KNVB: "Racisme en discriminatie raken de ziel van het voetbal, dat juist mensen samenbrengt: voetballen doe je niet alleen. Het gaat om een hardnekkig maatschappelijk probleem en het bestrijden hiervan vraagt om doorzettingsvermogen. We zijn dus blij dat we de komende jaren met OVIVI de volgende stap kunnen zetten."
Door middel van een app wil de voetbalbond harder kunnen optreden tegen racisme en discriminatie. Nu is het nog lastig om op te treden tegen racisme en discriminatie, omdat er vaak onvoldoende bewijs is. Een extern bureau werkt samen met de KNVB.
Er is een fan-app ontwikkeld, waarmee alle supporters geregistreerd kunnen worden, met het uiteindelijk doel om personen direct te kunnen opsporen bij het geval van racisme en discriminatie. Dit is mogelijk met behulp van slimme camera's in de stadions, binnen de wetten van de privacy.
Lees ook: Wat is de betekenis van 'De Drummer Doet Aan Honkbal'?
"Het is heel belangrijk dat iedereen kennis krijgt van de app en dat het ook echt gebruikt gaat worden", zegt Van Leeuwen. "We moeten nu echt actie gaan ondernemen om onze doelen te bereiken." De directeur van de voetbalbond verwacht dat dit jaar nog de app in de eerste stadions gebruikt kan worden.
De ontwikkelaar van het nieuwe systeem, Paul van der Kolk, was ook aanwezig om verdere toelichting te geven over de app. "Het allerbelangrijkste is dat je weet wie er in het stadion zit. We gaan de identiteit van iemand koppelen aan het ticket dat toegang verleend, zodat we niet alleen weten wie de kaart heeft gekocht, maar ook wie er daadwerkelijk naar binnen gaat."
"De andere techniek is dat we nu niet alleen filmcamera's gaan gebruiken, maar ook met geluidsopnames gaan werken. We kunnen de techniek zo maken dat beeld en geluid samen kan worden gebracht."
De rol van spelers en andere betrokkenen
Oud-voetballer Siem de Jong was ook uitgenodigd door de voetbalbond om het congres bij te wonen. Tijdens zijn voetbalcarrière heeft hij ingezien dat maatschappelijke thema's bespreekbaar moeten blijven in de voetbalwereld. "Ik hoop dat ik andere atleten kan inspireren om zich ook uit te gaan spreken over dit soort thema's."
"Je moet spelers meenemen in dit soort onderwerpen. Zij zijn de helden uit alle lagen van de maatschappij", gaat De Jong verder. "Ze kunnen uitgroeien tot een ambassadeur voor een bepaald onderwerp."
Gianni Zuiverloon, die samen met Braafheid aanwezig was, is blij met de stappen die de KNVB zet.
Discriminatie = Kansloos: een campagne tegen discriminatie
Bijna iedereen in het voetbal is tegen discriminatie, maar te weinig mensen doen iets als zij getuige zijn van een incident. En dat terwijl omstanders juist veel invloed kunnen hebben op de dader, het slachtoffer en de opvolging. Als omstander twijfelt men nog te vaak om iets te doen, maar de dader is ‘kansloos’ als de meerderheid dat gedrag niet pikt. Dat is de boodschap die vanaf vandaag - op de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie - online en op tv rondom voetbaluitzendingen wordt uitgedragen met deze video:
Aanvullend worden er handelingsperspectieven onder de aandacht gebracht. Want actie ondernemen kan op verschillende manieren: (gezamenlijk) de dader aanspreken, melding maken bij de KNVB of de scheidrechter, het clubbestuur of een steward betrekken. Niets doen is dus geen optie en ‘kleine stapjes’ maken al een groot verschil.
Onderzoek en actie
Uit onderzoek van MarketResponse blijkt dat 86% van de voetballers en voetballiefhebbers het eens is met de stelling ‘Uitschelden op basis van huidskleur, geloof, afkomst of seksuele geaardheid is altijd onacceptabel’ (4% oneens, 10% weet niet). 73% vindt het normaal dat je iemand aanspreekt op discriminerend gedrag, maar uiteindelijk heeft slechts 42% een vorm van actie ondernomen toen ze daadwerkelijk getuige waren van een incident.
Sinds september wordt Discriminatie = Kansloos als norm uitgedragen en letterlijk bij clubs gevestigd: inmiddels hebben ruim 500 verenigingen Discriminatie = Kansloos-borden op de hekken van het sportpark. De volgende stap is nu het uitleggen wat te doen als deze norm wordt overschreden (confronting prejudiced responses-model).
Het doel van Discriminatie = Kansloos is gedragsverandering in het amateurvoetbal en betaald voetbal. De campagne is een van de 22 maatregelen van ‘Ons Voetbal Is Van Iedereen', het actieplan waarmee KNVB en Rijksoverheid sinds 2020 racisme en discriminatie in het voetbal bestrijden. Er zijn vier richtingen: preventie, signaleren, sanctioneren en samenwerken.
Registratie van discriminatie en de rol van clubs
Afgelopen week berichtte NRC dat de KNVB ‘harder gaat optreden’ en discriminatie in het amateurvoetbal voortaan apart zal registreren, en niet langer onder de algemene noemer ‘grensoverschrijdend gedrag’. Maar dat laatste klopt niet helemaal, zegt Mar Schuringa, coördinator Diversiteit bij de KNVB. “We bieden eerder cursussen aan ter preventie, niet om teams te bestraffen. Als clubs uit angst of vanwege eerdere incidenten niet tegen elkaar willen spelen, dán komen we in actie. Een zaak waarbij discriminatie of ontoelaatbaar gedrag is vertoond, wordt gewoon voorgelegd aan de tuchtcommissie, een onafhankelijk orgaan.” Dat de KNVB discriminatie daarbij apart registreert, klopt, maar is op zich geen nieuws, zegt Schuringa.
In een op de tien wedstrijden in het seniorenvoetbal (amateurvoetbal voor iedereen boven de 18) wordt licht fysiek geweld gebruikt of gediscrimineerd, blijkt uit het rapport ‘Excessief geweld op en om de voetbalvelden’ uit 2013. Maar niet al die incidenten komen aan het licht; vaak melden clubs het liever niet, om boetes en gedoe te voorkomen. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook is verboden door de KNVB.
Er ligt een grote verantwoordelijkheid bij clubs om discriminatie op het veld tegen te gaan. Die draaien er nog weleens omheen, alsof discriminatie überhaupt geen thema is”, zegt Schuringa. “Wij gaan daarom met clubs en trainers in gesprek over het belang van de strijd tegen discriminatie op het veld. De KNVB zet zich sinds enkele jaren actiever in om discriminatie in het amateurvoetbal te bestrijden. In 2016 lanceerde de bond in samenwerking met de Rijksoverheid de campagne ‘Zet een streep door discriminatie’. KNVB-leden kunnen een ‘streep door discriminatie zetten’ door online een petitie te ondertekenen. Clubs moeten beleid op het gebied van anti-discriminatie met een document aantonen.
Straffen voor discriminatie
Wanneer een speler een tegenspeler op discriminerende wijze beledigt, kan hij of zij vijf tot zes wedstrijden schorsing verwachten.
Is een scheidsrechter het slachtoffer van discriminatie door een speler, dan volgt voor de speler acht tot negen wedstrijden uitsluiting.
Wanneer een verenigingsfunctionaris of toeschouwer (mits KNVB-lid) een ander discrimineert, leidt dit tot drie à vier maanden schorsing.
Wat kan helpen om daders beter te bestraffen, is meer focus op het individu in plaats van op de gehele vereniging. Dit is een belangrijke aanbeveling van het rapport. Bestraffen van het individu en niet van hele verenigingen zou volgens ondervraagden uit de voetballerij een duidelijker signaal afgeven. Ook zou het gevoel van willekeur dat veel clubs ervaren bij de straffen van de tuchtcommissie daardoor kunnen afnemen. “Als vereniging moet je duidelijke afspraken maken over wat je toelaatbaar vindt”, stelt Paul Duijvestijn, hoofdonderzoeker van het rapport. “Het bestuur moet dat doen, maar vooral ook trainers en clubscheidsrechters hebben een rol.