De Video Assistant Referee (VAR) is inmiddels een bekende verschijning in de voetbalwereld. Sinds de introductie in 2018 heeft de VAR een significante impact gehad op de manier waarop wedstrijden worden gespeeld en beoordeeld. Hoewel het systeem bedoeld is om de eerlijkheid te bevorderen, is er ook veel discussie over het gebruik en de impact ervan. Dit artikel duikt dieper in de toepassing van de VAR in diverse competities, van de Conference League en de KNVB beker tot de Eredivisie en zelfs jeugdtoernooien.
VAR in de Conference League
Een opmerkelijke ontwikkeling is de inzet van de VAR in de knock-out fase van de Conference League. Voor het eerst in de geschiedenis van dit toernooi wordt de VAR gebruikt vanaf de knock-out fase tot en met de finale. De play-offs, die op 16 en 23 februari worden gespeeld, bepalen welke teams doorstromen naar de achtste finales. Deze implementatie is een belangrijke stap voorwaarts in de professionalisering van het toernooi en de consistentie van arbitrage.
VAR in de KNVB Beker
De KNVB Beker kent een meer geleidelijke invoering van de VAR. In eerdere seizoenen was de VAR pas vanaf de kwartfinales aanwezig, en dit was ook het geval in het seizoen 2022/2023. De KNVB gaf als belangrijkste reden voor het ontbreken van de VAR in de eerdere rondes de gelimiteerde faciliteiten van de amateurclubs. Veel amateurclubs beschikken niet over de juiste of voldoende camera’s om de wedstrijden goed in beeld te brengen. De KNVB vond het te complex om al deze faciliteiten te regelen en besloot daarom om de VAR pas later in het toernooi in te zetten.
Deze beslissing leidde tot verontwaardiging bij sommige clubs. Zo uitte AZ eerder al zijn beklag omdat zij in een wedstrijd tegen Ajax benadeeld zouden zijn door het ontbreken van de VAR. AZ werd in het seizoen 2020/2021 uitgeschakeld in de achtste finale tegen Ajax en kreeg in die wedstrijd te maken met enkele discutabele momenten.
Voor het seizoen 2022/2023 gold wederom dat de VAR vanaf de kwartfinales van de KNVB Beker werd ingezet. De finale van dit seizoen vond plaats op zondag 30 april 2023 in De Kuip.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
VAR in de Eredivisie
Ook in de Eredivisie wordt de VAR ingezet, wat heeft geleid tot diverse opvallende momenten. De VAR is niet meer weg te denken uit het huidige voetbal. Vanaf het seizoen 2018/’19 is de VAR actief bij alle wedstrijden in de Eredivisie.
De Functie en Totstandkoming van de VAR
De Video Assistant Referee (VAR) is een scheidsrechter die, buiten het veld, de arbitrage kan ondersteunen bij het nemen van beslissingen tijdens de wedstrijd. Dit gebeurt met behulp van beelden van de aanwezige camera’s in het stadion. De KNVB was de afgelopen jaren internationaal een voorloper op het gebied van videoarbitrage. In de pilot ‘Arbitrage 2.0’ werd als een van de eerste landen de mogelijke invulling hiervan onderzocht.
De FIFA besloot in maart 2016 om de videoscheidsrechter te testen. De eerste test met een live verbinding vond plaats op 1 september tijdens de vriendschappelijke interland tussen Italië en Frankrijk. Björn Kuipers was op dat moment de arbiter en Danny Makkelie de videoscheidsrechter. De FIFA verkoos een Nederlands team voor deze live-test, omdat de KNVB internationaal voorloper is op het gebied van videoarbitrage.
De videoscheidsrechter werd in Nederland voor het eerst live getest tijdens de KNVB Beker-wedstrijd Ajax - Willem II op woensdag 21 september. Pol van Boekel werd tijdens dit duel live geassisteerd door videoscheidsrechter Danny Makkelie.
In maart 2018 besloot de spelregelcommissie van de FIFA, de IFAB, om de VAR officieel op te nemen in het reglement. Daaropvolgend werd in de Algemene Vergadering Betaald Voetbal van maart 2018 unaniem besloten om de VAR vanaf het seizoen 2018/’19 in te voeren bij alle Eredivisie-wedstrijden.
Lees ook: Complete gids volleybal inslaan
Wanneer Grijpt de VAR In?
De VAR kan worden ingezet in vier verschillende situaties:
- Wel of geen doelpunt
- Wel of geen strafschop
- Wel of geen directe rode kaart
- Identiteitsvergissing bij het geven van een rode of gele kaart
VAR in de Champions League
Ook in de Champions League is de VAR aanwezig als ondersteuning voor de scheidsrechter op het veld. De VAR kan helpen bij het overzien van situaties die de scheidsrechter mogelijk mist. Het advies van de VAR is echter niet bepalend; de scheidsrechter op het veld neemt de uiteindelijke beslissing.
De VAR werd in februari 2019 voor het eerst gebruikt in de Champions League, tijdens de wedstrijd Manchester United tegen Paris Saint-Germain. De werking van de VAR in de Champions League is vergelijkbaar met die in andere competities. Een team van scheidsrechters bekijkt de wedstrijden op videobeelden en kan de scheidsrechter op het veld informeren over mogelijke overtredingen of andere belangrijke momenten.
Transparantie en Communicatie Rondom VAR-Beslissingen
Een veelgehoorde kritiek op de VAR is het gebrek aan transparantie rondom beslissingen. Om hieraan tegemoet te komen, zijn er initiatieven gestart waarbij scheidsrechters hun VAR-beslissingen live toelichten. Dit systeem werd al succesvol getest in het WK Vrouwen 2023 en in de League Cup in Engeland.
Het nieuwe systeem stelt de scheidsrechter in staat om, na een VAR-review, via een microfoon kort en bondig uit te leggen wat de beslissing is en waarom deze is genomen. Deze communicatie wordt in eenvoudige taal gegeven, zodat zowel het publiek in het stadion als de kijkers thuis direct begrijpen wat er is gebeurd.
Lees ook: Jouw gids om lid te worden van de KNVB
In Nederland is de KNVB begonnen met een proef tijdens het bekertoernooi, waarbij scheidsrechters hun VAR-beslissingen toelichten aan het publiek. Het doel is om meer inzicht te geven in het besluitvormingsproces van de arbitrage en de betrokkenheid van fans te vergroten.
Voordelen en Uitdagingen van Transparante VAR-Communicatie
Het direct communiceren van VAR-beslissingen door scheidsrechters biedt meerdere voordelen:
- Meer transparantie: Fans krijgen direct inzicht in de reden achter een beslissing, wat helpt om misverstanden en frustraties te verminderen.
- Betere beleving: Het gevoel van betrokkenheid bij het spel wordt versterkt.
- Minder discussie: Duidelijke communicatie kan bijdragen aan minder controverse na de wedstrijd.
Er zijn echter ook uitdagingen, zoals de tijd die nodig is voor uitleg, de complexiteit van sommige beslissingen en de extra druk op scheidsrechters om foutloze communicatie te leveren.
VAR in Jeugdtoernooien
Een opvallende ontwikkeling is de introductie van de VAR in jeugdtoernooien. Het grootste jeugdvoetbaltoernooi van Nederland heeft een Video Assistent Referee geïntroduceerd in samenwerking met voormalig topscheidsrechter Kevin Blom. Volgens de organisatie is dit een logische stap om jonge talenten kennis te laten maken met arbitrage van een hoog niveau.
Coaches krijgen tijdens het toernooi één keer per wedstrijd de mogelijkheid om de VAR in te schakelen, bijvoorbeeld bij een penaltymoment of een eventuele rode kaart. De scheidsrechter kan via een app contact zoeken met de VAR. De wedstrijden uit de toppoule worden live uitgezonden, waardoor de jeugdwedstrijden van bijvoorbeeld Inter Milan en Duitse clubs in hun eigen land goed bekeken worden.