Basketbal is een dynamische en competitieve sport met een uitgebreid regelboek. Om een veilige en plezierige spelomgeving te garanderen, is het belangrijk dat spelers, scheidsrechters en toeschouwers goed op de hoogte zijn van de regels. De Nederlandse Basketball Bond (NBB) stimuleert dit door het 'Spelregelbewijs' te verplichten voor jeugdspelers. Dit artikel biedt een uitgebreide uitleg van de belangrijkste spelregels, met speciale aandacht voor de vrije man bij bal inname.
Het Spelregelbewijs: Waarom en Voor Wie?
De NBB acht het van groot belang dat er meer begrip ontstaat tussen spelers en scheidsrechters. Daarom is het spelregelbewijs verplicht gesteld voor alle spelers tussen de 14 en 24 jaar. Het spelregelbewijs bestaat uit een uitleg- en een toetsdeel. Ieder lid dat ouder is dan 24 jaar kan het spelregelbewijs halen via mijn.basketball.nl. Ouders en niet-leden kunnen ook het spelregelbewijs halen, maar moeten via het aanvraagformulier een relatienummer aanvragen om toegang te krijgen tot de mijn.basketball.nl omgeving.
Vanaf de start van de competitie wordt na iedere gespeelde wedstrijd gecontroleerd of een speler in het bezit is van het spelregelbewijs. Spelers krijgen in totaal 12 waarschuwingen om het spelregelbewijs te halen. Nieuwe leden krijgen zo ook voldoende tijd om aan de verplichting te voldoen. Wanneer een speler voor de dertiende keer meespeelt zonder spelregelbewijs, wordt deze aangemerkt als ongerechtige speler. Via club.basketball.nl kan men in het personenoverzicht filteren op de leeftijd van de spelers om te checken wie het bewijs al heeft behaald.
Het spelregelbewijs kan je ook in het Engels maken. Weet je niet wat je NBB nummer is, klik dan op NBB nummer vergeten.
Algemene Spelregels: Een Overzicht
Basketbal is een sport met relatief veel regels, wat soms tot discussies kan leiden. Duidelijke spelregels zorgen voor een sportiever en leuker spelverloop. Hieronder een overzicht van enkele belangrijke spelregels:
Lees ook: Alles over Vrije Ruimte Volleybal
De Wedstrijd
Een basketbalwedstrijd bestaat uit vier ronden (quarters) van elk tien minuten bij FIBA, of twaalf minuten bij NBA. Er spelen twee teams tegen elkaar, met vijf spelers per team op het veld. Het doel is om de bal in de basket van de tegenstander te krijgen, die zich op 3,05 meter hoogte bevindt. Een treffer levert twee punten op, tenzij de worp achter de driepuntslijn wordt gedaan, dan levert de treffer drie punten op. Een vrije worp is goed voor een punt.
Persoonlijke en Technische Fouten
In het basketbal worden verschillende soorten overtredingen onderscheiden:
- Persoonlijke fout: Niet-toegestaan lichaamscontact, zowel defensief als offensief. Een verdediger mag een aanvaller met balbezit slechts op beperkte manieren afweren. Een aanvaller met balbezit begaat een overtreding wanneer hij of zij in contact komt met een verdediger die zich op zijn legitieme verdedigingspositie bevindt, of die zich achteruit beweegt. Bij vijf persoonlijke of technische overtredingen wordt een speler uitgesloten van de wedstrijd.
- Technische fout: Technische fouten of ongedisciplineerd spel. Een inbreuk op ‘fair play’ wordt bestraft met een technische fout.
24-Seconden Regel
Basketbal staat bekend om het hoge tempo. De aanvalstijd is beperkt tot 24 seconden, weergegeven op de shot clock. Als een team voor het eerst controle over de bal heeft, dan krijgt zij 24 seconden om de doelpoging te maken. Er moet een schot worden genomen voordat het signaal van de schotklok klinkt. Als de bal de ring niet raakt wordt de schotklok niet terug gezet en loopt deze door. Er is sprake van een overtreding als een ploeg het niet lukt om binnen 24 seconden een doelpoging te maken, waarbij de bal of in de ring gaat of de ring raakt. Raakt de bal de ring wel dan zal bij balbezit een nieuwe schotklokperiode gaan lopen.
8-Seconden Regel
Zodra een team de bal in bezit krijgt, moeten ze ervoor zorgen dat ze binnen 8 seconden de eigen helft te verlaten en de helft van de tegenstander betreden.
3-Seconden Regel
Bij een aanval mogen de verdedigers zich slechts drie seconden lang op de helft van de tegenstander bevinden. Daarbij maakt het verschil of ze in balbezit zijn of niet.
Lees ook: Specialisme onder de lat: Braziliaanse keepers
5-Seconden Regel
De vijf seconden regel is eigenlijk niet 1 regel maar 3 verschillende regels. Bij een inworp mag een speler de bal maximaal 5 seconden lang vasthouden. Tijdens het spel moet een speler, die nauw bewaakt wordt, uiterlijk na vijf seconden beginnen met dribbelen, of een worp op doel wagen. Bij het overtreden van deze regel krijgt de tegenstander een inworp.
Dribbelen
Zodra de speler met balbezit stopt met dribbelen, mag hij of zij met de voeten nog twee keer de grond aanraken; daarna moet de bal weggepasst zijn, of moet er op de basket geschoten worden. Zodra een aanvaller na het dribbelen de bal opgepakt heeft, mag hij niet opnieuw aan een dribbel beginnen (vandaar: dubbele dribbel).
Voetcontact
Het aanraken van de bal met voet, knie, of been wordt als voetcontact beschouwd. Wanneer een verdediger een voetcontact maakt, word de Shot Clock op 14/24 seconden gezet, als er op dat moment al meer dan tien seconden verstreken zijn.
Goaltending en Interference
Een bal die richting basket geworpen word, die zich in neerwaartse richting beweegt, en de ring van de basket nog niet aangeraakt heeft, mag niet door een verdediger aangeraakt of geblokkeerd worden. Je mag ook niet van onderen door de basket reiken om de bal aan te raken als deze boven het niveau van de ring is. Als een verdedigende speler goaltending of interference maakt, en de scheidsrechter is van mening dat de bal daardoor niet in de basket kan gaan, dan is dit een overtreding. Als een aanvallende speler dit doet, en juist door deze actie gaat de bal in de basket dan is dit een overtreding.
De Vrije Man bij Bal Inname
De term "vrije man bij bal inname" verwijst naar een spelsituatie waarbij een speler van het aanvallende team, na een spelonderbreking of een score van de tegenstander, de bal in het spel brengt. Hierbij is het cruciaal dat deze speler (de "vrije man") de ruimte en tijd krijgt om de bal veilig en effectief in te spelen.
Lees ook: Alles over de vrije worp
Inworpregels
Bij een inworp dien je de bal van buiten het veld weer in het spel te brengen, vanaf een plaats die de scheidsrechter aanwijst. De zijlijnen en eindlijnen horen niet bij het veld. De lijn is een denkbeeldige muur. Over de lijn, op het veld stappen door de nemer bij een inworp mag niet. De scheidsrechter overhandigt de bal aan de speler die de inworp gaat doen, behalve bij het innemen van de bal na een score. Zodra de scheidsrechter de bal aan jou geeft, heb je 5 seconden om de bal naar een andere speler in het veld te passen.
Wanneer je de bal hebt voor een inworp mag je niet meer dan totaal 1 meter opzij bewegen van de plaats die door de scheidsrechter is aangewezen. Je mag dus wel 50 cm naar links, en dan weer 50 cm naar rechts stappen. In sommige zalen is weinig ruimte om het speelveld en kan een speler niet naar achteren om een inworp te nemen. In dat geval geldt er een gebied van één meter in het veld waarin geen spelers mogen komen.
Aan het begin van het 2e, 3e en 4e kwart en eventuele verlengingen wordt de bal ingenomen ter hoogte van de middellijn, tegenover de jurytafel. De nemer staat met één voet op de aanvalshelft, en met één voet op de verdedigingshelft.
Andere spelers mogen niet met hun lichaam of een gedeelte daarvan op de achterlijn/zijlijn komen. Of over de achterlijn/zijlijn reiken. De bal moet gegooid worden (niet geven aan een speler) en door een andere speler in het veld geraakt worden.
Tactische Overwegingen
Het vinden van de vrije man bij bal inname is cruciaal voor het opzetten van een succesvolle aanval. Teams gebruiken verschillende tactieken om dit te bereiken, zoals:
- Screens: Het plaatsen van een screen (blok) om een verdediger te hinderen, waardoor de vrije man ruimte krijgt om de bal te ontvangen.
- Looplijnen: Het creëren van looplijnen waarbij spelers zich vrij lopen om de bal te ontvangen.
- Misdirection: Het gebruiken van misleidende bewegingen om de verdediging te verwarren en een speler vrij te spelen.
Versnelde Inname
De versneld innemen regel is geen officiele FIBA spelregel, maar een regel die in Nederland bij de jeugd wordt toegepast.
Verticaliteitsprincipe en Cilinderprincipe
Het verticaliteitsprincipe en het cilinderprincipe zijn fundamentele concepten in het basketbal die bepalen welke ruimte een speler mag innemen op het veld.
- Verticaliteitsprincipe: Iedere speler heeft het recht op een plaats op de speelvloer en de ruimte in zijn cilinder, zowel recht boven hem als naar de speelvloer toe. Dit betekent bijvoorbeeld dat een verdediger die stilstaat, met zijn handen recht boven zijn hoofd, geen fout kan maken. Een speler met de bal moet verwachten verdedigd te worden. Een speler mag vanuit de legale verdedigende positie recht omhoog springen, ook met zijn handen boven zijn hoofd. Op moment van contact moet de verdedigende speler stilstaan of achteruit of zijwaarts verdedigen.
- Cilinderprincipe: De ruimte binnen een denkbeeldige cilinder die een speler op de vloer inneemt. Ook de ruimte daarboven hoort daarbij.
Zowel de speler die de postpositie inneemt, als de tegenstander die hem verdedigt, moeten elkaars rechten op het verticaliteitsprincipe respecteren (cilinder). Het is een fout, als een aanvallende of verdedigende speler in de postpositie met schouder- of heupbewegingen, zijn tegenstander wegduwt of zijn bewegingsvrijheid belemmert.
Onsportief Gedrag en Diskwalificatie
Een inbreuk op ‘fair play’ wordt bestraft met een technische fout. In onderstaande gevallen is er sprake van een wedstrijd diskwalificatie (game disqualification- GD). De betreffende speler of coach dient dan tijdens de wedstrijd de speelhal te verlaten en naar de kleedkamer te gaan. De betreffende speler, coach of begeleider dient de speelhal te verlaten en naar de kleedkamer te gaan. De straf van een diskwalificerende fout bestaat uit vrije worpen voor de tegenstander en een inworp vanaf de inworplijn op de aanvalshelft. Als de fout een contact fout is (bijvoorbeeld een hele hard contact van een speler) dan moetende vrije worpen worden genomen door de tegenstander waarop deze fout werd gemaakt.
Bij ‘faking’ zie je vaak een verdediger die bij heel licht contact plotseling omvalt. Of een speler die heel veel theater maakt als hij licht gehinderd wordt. Wanneer een scheidsrechter vindt dat dit gedrag niet sportief is kan hij een waarschuwing geven aan de speler, en dat moet hij dan ook melden aan de coach van dat team. Dan geldt de waarschuwing voor elke speler van dat team. Als de actie zo erg ‘fake’ is dat er zelfs geen contact is dan zal direct een technische fout gegeven worden, zonder waarschuwing vooraf.
Tips voor Scheidsrechters
- Soms zie je dat er strak verdedigd wordt, waardoor een ploeg het wel eens moeilijk zou kunnen krijgen om de bal binnen 5 seconden in te nemen.
- Een speler die een kleine lijnovertreding maakt bij het innemen van de bal na een score, zonder dat er een verdediger is, fluit je niet terug.
- Kijk na afloop van het 2e kwart welke ploeg recht heeft op het eerstvolgende balbezit. Draai dan de pijl om. Zorg dat de juryleden gezien hebben dat je de pijl gedraaid hebt.
Basketbal Jargon
In het basketbal worden veel Engelse (Amerikaanse) termen gebruikt. Hieronder enkele voorbeelden:
- Cut: Een aanvallende beweging van een speler zonder bal om de bal te ontvangen voor een vrije lay-up.
- Close-out: Verdedigende actie om snel en effectief naar een aanvaller te gaan die de bal heeft ontvangen.
- Crossover: Een dribbelbeweging waar de aanvaller zijn verdediger op het verkeerde been brengt.
- Give and go: De speler past naar een speler naast hem. Hij snijdt door naar de basket en vraagt om de bal.
- Weakside: De kant van het veld tegenover de kant waar de bal zich bevindt.
- Full court press: Een agressieve en risicovolle verdedigingsvorm om de bal te veroveren nadat de tegenstander de bal op hun baseline heeft ingenomen.