Utrecht, een stad met een rijke historie, kent ook een levendige voetbalgeschiedenis. Van de pioniersdagen aan het einde van de 19e eeuw tot de moderne tijd, hebben diverse clubs de Utrechtse voetbalcultuur gevormd. Dit artikel duikt in de geschiedenis van enkele van deze clubs, waaronder UVV, ODIN, de voorlopers van FC Utrecht (DOS, Elinkwijk en Velox), Hercules en DVSU.
De Vroege Jaren: Pioniers en Fusies
De Utrechtse voetbalgeschiedenis begint in de late 19e eeuw met de oprichting van diverse school- en buurtclubs. Op 15 mei 1893 richtten leerlingen van de 5e klas van de Marnixschool aan het Domplein de club Voorwaarts op. Aanvankelijk was dit een speelclub, maar met de komst van Piet Ronge, die voetbal en cricket introduceerde, veranderde de naam in ‘U.C. en V.C. Voorwaarts’.
In dezelfde periode ontstond in de wijk bij het Ooglijdersgasthuis de vereniging J.E.M.K.A. (Jeugd En Moed Kunnen Alles). Deze club fuseerde met Voorwaarts, waardoor het ledenaantal steeg tot ruim 120. In 1896 werd door leerlingen van de school van Laméris de voetbalvereniging U.N.I. opgericht. Op 1 mei 1898 gingen Voorwaarts-JEMKA en U.N.I. samen verder onder de naam Jong Vitesse. De naam werd in 1900 veranderd in Vitesse.
Naast Vitesse was er in Utrecht nog een redelijk grote voetbalclub, Victoria. In 1902 bleek dat de gemeente Utrecht het veld in het Wilhelminapark zowel aan Vitesse als aan Victoria had verhuurd! Als oplossing werd gekozen voor een fusie.
UVV: Van Wilhelminapark naar Leidsche Rijn
UVV (Utrechtse Voetbal Vereniging) speelde vanaf 1902 op het sportveld aan het Wilhelminapark. Zes jaar later verhuisde de vereniging naar de Willem Bartentzstraat. In 1913 promoveerde UVV naar de eerste klasse. Omdat de accommodatie niet aan de eisen voldeed, verhuisde UVV opnieuw, ditmaal naar Lage Weide. Het clubtenue moest gewijzigd worden in een rood-wit geblokt shirt met witte broek, omdat UVV hetzelfde shirt had als Sparta Rotterdam.
Lees ook: Passie en Kritiek NAC Breda Ultras
De waarde en het ontstaan van het shirt werd in het jubileumboek van het jaar 1927 beschreven: “Het geeft iets kubistisch, iets krachtigs, ons vierkante blok, iets rotsachtig, waarop wij steeds hopen te kunnen bouwen. Maar wat er ook verandere, rood en wit zullen steeds onze kleuren blijven”.
Op Lage Weide kende de vereniging een aantal succesvolle momenten, met als hoogtepunt het afdelingskampioenschap in 1917. In de strijd om het landskampioenschap werd UVV uiteindelijk tweede. In dezelfde periode speelden Jan Vos en Wout en Daaf Buitenweg van UVV in het Nederlands elftal. Jan Vos speelde in 1912 zelfs namens de nationale ploeg op de Olympische Spelen in Stockholm.
In 1947 verhuisde de vereniging van Lage Weide naar de Inundatiekade. UVV kwam op dat moment uit in de tweede klasse en werd in het eerste seizoen meteen kampioen. Van 1956 tot en met 2006 speelden de teams op Sportpark Verthoren in Hoge Weide.
In de jaren 70 speelde de A1 van UVV in de landelijke top en voetbalde het team tegen topclubs uit Nederland zoals Ajax. In het seizoen 1989-1990 speelde UVV in de derde klasse en promoveerde het driemaal in vier jaar tijd. Dit betekende dat UVV in 1994 uitkwam in de hoofdklasse, de hoogste amateurklasse van Nederland. Hier verbleef het echter maar twee seizoenen, in 1996 degradeerde de vereniging met haar elftal.
In 1994 kreeg het bestuur van UVV een brief van de gemeente waarbij plannen werden gedeeld over een mogelijke verhuizing van de vereniging naar de op dat moment nog te ontwikkelen nieuwbouwwijk Leidsche Rijn. Sportpark Verthoren was niet meer toekomstbestendig en hierdoor daalde het ledenaantal van 592 leden naar 424 in 1999.
Lees ook: Kleding en benodigdheden Uganda
In 2006 maakte UVV een nieuwe start en verhuisde de vereniging van Sportpark Verthoren naar Sportpark de Paperclip. Sinds 2019 werkt UVV samen met betaald voetbalorganisatie FC Utrecht. Naast een jongenstak, is in 2015 de recreatieve meidentak opgezet. Sinds 2020 werkt UVV ook samen met de Utrechtse Vrouwenvoetbalacademie (UVVA) om de prestatief tak te verbeteren.
Van oudsher speelde de vereniging met haar eerste elftal altijd op zondag, hier kwam echter in 2020 een einde aan, de vereniging stapte met de Heren 1 over van zondag naar zaterdag. In 1999 werd de Zaterdag 1 opgericht, echter stopte het zaterdagelftal in 2015. In navolging op de discussie rondom het voetballen op zaterdag of zondag onderzocht UVV in 2019 de mogelijkheden voor een overstap van UVV 1 naar de zaterdag.
ODIN: Voetbal in Onderduik en Kantinebranden
Tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen niemand in de Watervogelenbuurt zin had om in Nazi-Duitsland te gaan werken, doken ze onder op het kerkhof in de Watervogelenbuurt, in de volksmond genoemd het Luie End. Na enkele weken ondergedoken te hebben begonnen ze te voetballen op het kerkhof. Bij het sein veilig, werd er gevoetbald op een stuk open veld tussen de bomen. Bij een bijeenkomst op het kerkhof werd besloten een voetbalclub op te richten. Deze club ging OnderDuikers In Nood heten. Al gauw werd het v.v.ODIN.
Na de oorlog kreeg ODIN al snel één veld op de Koningsweg, gepacht van Baron van Zuidenbalch. De voorwaarde was wel dat de kinderen uit het weeshuis bij ODIN mochten voetballen. Al snel groeide ODIN uit haar jas en kwam er een tweede veld. Tussen de 2 velden in, stond een waterput, waar je je kon wassen. Ook stond er een klein hok voor een gevulde koek of aanmaaklimonade. Na een tijdje werd besloten om een kantine te bouwen van hout. ODIN was één van de eerste clubs in Utrecht met eigen kantine. Alle leden werkten mee aan de bouw van de kantine en onderhoud van de velden.
In 1969 sloeg het noodlot toe, de kantine was tot de grond toe afgebrand. Maar met vereende krachten stond er binnen een paar maanden een nieuw gebouw. Rond 1975 kwam de gemeente met het plan om de velden te moderniseren, ze werden gedraaid zoals ze nu nog liggen. Hiervoor werd weer een nieuwe kantine gebouwd, dit keer van steen met alles erop en eraan.
Lees ook: Steun het Nederlands Elftal met stijl
In 1988 was er weer een ramp voor ODIN, voor de 2e keer brandde de kantine geheel af. Leden besloten om door te gaan en weer een kantine te bouwen, deze kantine werd door ODIN gebruikt tot 2011 en wordt nu gebruikt door F.C. Utrecht en heet nu "De Hattrick".
In 1992 kwam F.C. Utrecht gebruik maken van de kantine en kleedkamers. Onder lichte dwang moest ODIN haar hoofdveld afstaan aan F.C. Utrecht en kregen we veld 13. Als tegenprestatie speelde ODIN 1 een wedstrijd tegen de A-selectie van F.C. Utrecht. In 2002 promoveerde ODIN 1 naar de 4e klasse. In 2011 namen wij intrek in de nieuwe kantine. Het seizoen 2015/2016 is ODIN weer begonnen met een eerste elftal, uitkomend in de 4e klasse (4F).
De Voorlopers van FC Utrecht: DOS, Elinkwijk en Velox
Eind jaren zestig werd duidelijk dat de top van het voetbal in Utrecht gesaneerd moest worden. Dit resulteerde op 1 juli 1970 in de oprichting van FC Utrecht; “samengesteld” uit D.O.S., Elinkwijk en VELOX. Deze drie verenigingen gingen verder als amateur.
DOS: Van Wilhelminapark naar Landskampioen
De Utrechtse Athletiek en Voetbalvereniging DOS (Door Oefening Sterk) werd op 23 maart 1901 opgericht. De club kreeg al snel de bijnaam ‘de Kanaries’ vanwege de gele shirts. Het oefenterrein was een heuvelachtig gebied aan de rand van het Wilhelminapark aan de Prinsenstraat. In 1908 promoveerde DOS naar de 3e klasse bij de N.V.B. In 1920/1921 promoveerde de club naar de 2e klasse.
In 1936 werd het 1e Galgenwaard stadion feestelijk geopend. Het werd de thuisbasis voor Hercules en DOS. In 1939 promoveerde DOS naar de hoogste voetbal klasse. In 1941/1942 degradeerde DOS alsnog uit de 1e klasse. In 1944 promoveerde DOS weer naar de 1e klasse.
In het seizoen 1953/1954 werd DOS kampioen van de 1e klasse. In de nacompetitie om de landstitel zat de selectie goed in de race maar als er halverwege thuis van PSV wordt verloren raken de Kanaries achterop. In het seizoen 1957/1958 behaalde DOS het grootste succes, met internationals Frans de Munck, Louis van der Bogert, Hans Kraaij en Cor Luiten. Aan het eind van dat seizoen speelden NOAD en DOS een essentiële wedstrijd. DOS werd landskampioen van Nederland.
In 1954 werd DOS de eerste vereniging uit Utrecht die betaald voetbal ging spelen. Luc Flad is de maker van het eerste doelpunt in het betaald voetbal.
Elinkwijk
Elinkwijk (oorspronkelijk geen Utrechtse club, maar afkomstig uit het tot 1954 zelfstandige Zuilen) wilde liever zelfstandig blijven, maar onder druk van de gemeente Utrecht werden de clubs toch samengevoegd. Elinkwijk probeerde bij de fusiebesprekingen wel een plaats in de hoogste klasse van het amateurvoetbal af te dwingen maar werd in de tweede klasse geplaatst waarin het direct kampioen werd.
Velox
VELOX heeft een lange traditie van successen achter zich. De jaren vijftig waren succesvol. In 1955 volgde promotie naar de 1e klasse en in 1958 werd VELOX landskampioen bij de amateurs. Dit kampioenschap gaf recht op betaald voetbal (2e divisie). Absoluut hoogtepunt was het kampioenschap in 1962 in deze klasse. Daarna werd er in de eerste divisie gespeeld.
FC Utrecht: De Fusieclub in de Galgenwaard
De club werd in 1970 opgericht, uit een fusie tussen betaald voetbal afdelingen van Velox, Elinkwijk en DOS. Laatstgenoemde had zich in het seizoen daarvoor ternauwernood weten te handhaven in de Eredivisie, waardoor de club meteen op het hoogste niveau kon beginnen.
FC Utrecht heeft sinds de oprichting in 1970 in hetzelfde stadion gespeeld: het Stadion Galgenwaard aan de Herculeslaan in Utrecht-Oost. Sinds de club er zijn intrek heeft genomen, zijn er twee grote renovaties doorgevoerd, in 1981 en 2001.
In 1998 werden de eerste plannen gemaakt voor een complete renovatie van het stadion. De capaciteit van het oude was niet meer toereikend, waardoor de bezoekersstromen niet goed konden worden georganiseerd. Daarnaast was er geen enkele vorm van verbinding tussen de vier tribunes. De renovatie vond plaats in verschillende stappen: in 2001 werd er een compleet nieuw hoofdgebouw geconstrueerd onder de noordtribune, waarvan de stoelen en het dak werd vervangen. Twee jaar later was de zuidtribune aan de beurt, waar een enorme sporthal van vier verdiepingen achter werd geplaatst. Uiteindelijk waren de twee zijtribunes (Bunnikside en Cityside genoemd) aan de beurt.
De eerste keer dat FC Utrecht internationaal zou spelen was in 1980, toen FC Argeş Piteşti de tegenstander was. In 2010 plaatste het zich via de Play-offs voor de voorrondes van de Europa League, waarin KF Tirana werd verslagen. In de derde voorronde speelde Utrecht tegen FC Luzern, beide wedstrijden werden gewonnen. In de laatste voorronde treffen de Domstedelingen het "grote" Celtic FC. In Schotland verloren ze met 0-2, maar de return op 26 augustus werd met 4-0 gewonnen waardoor FC Utrecht zich wist te kwalificeren voor de groepsfase van het toernooi.
De club uit de Domstad wist zich 5 keer te plaatsen voor de finale van de KNVB beker, waarin 3 keer gewonnen werd. De eerste finale was in 1982, tegen AZ '67. Thuis werd met 1-0 gewonnen, maar in de return bleek AZ de betere ploeg: 5-1. De volgende keer, in 1985, was het wel raak. Het zou vervolgens tot 2002 duren voor FC Utrecht weer de finale zou bereiken. Het liep echter uit op een deceptie. Tegen het eind van de wedstrijd tegen Ajax, met een 2-1 voorsprong, schoot Wamberto vanuit buitenspelpositie binnen. In de verlenging bleek Utrecht gebroken. Het jaar daarop kon de beker wel weer omhoog worden gehouden. In een volle Kuip werd Feyenoord met 4-1 verslagen. In 2004 werd dit succes herhaald: met 1-0 werd FC Twente naar huis gestuurd.
Hercules: Cricket en Voetbal in Harmonie
Hercules werd op 22 april 1882 als cricketclub opgericht door een aantal leerlingen van de tweede klas van het Stedelijk Gymnasium te Utrecht. In 1889 werd de afdeling voetbal opgericht. De naam van de vereniging werd toen veranderd van Utrechtsche Cricketclub (U.C.C.) “Hercules” in Utrechtsche Cricket- & Voetbalvereniging (U.C.
In mei 1882 kreeg de vereniging het Staatsspoorveld in bruikleen. In mei 1895 werd het “Nederlandsche Sportpark” (ook “Veld van Moerkoert” genoemd) tussen de Koningslaan en de Frederik Hendrikstraat geopend. Van dit veld maakte Hercules van 1896 tot 1902 gebruik. Van 1991 tot heden verhuisde de club naar het naastgelegen terrein Voordorp gelegen in de Voorveldse Polder.
In 1883 behoorde Hercules tot de oprichters van de Nederlandsche Cricketbond (N.C.B., later K.N.C.B.). De cricketafdeling ging in 1903 ter ziele, maar in 1912 werd er toch weer met cricket begonnen.
In de bestuursvergadering van 26 oktober 1889 werd besloten een voetbalafdeling op te richten. Op 4 oktober 1890 werden de voetballers lid van de Nederlandsche Atletiek- en Voetbalbond. De bond stelde een competitie in waaraan de Herculanen in de 2e klasse gingen deelnemen. De eerste promotie naar de eerste klasse vond plaats in 1899. In 1911 werd Hercules weer 2e klasser. In 1914 keerde Hercules terug naar de 1e klasse. Het zou tot 1999 duren voordat Hercules tijdelijk terugkeerde in de 1e klasse.
Na 1936 kreeg Hercules door de nieuwe terreinen een grote toeloop van leden. In 1954 stelde de K.N.V.B. betaald voetbal in. Hercules ging als principiële amateurclub niet over tot het professionalisme, waardoor de vereniging bij het grote publiek in de vergetelheid raakte.
Op 9 april 1967 speelde Hercules 1 zijn laatste competitiewedstrijd in het stadion Galgenwaard. In 1992 werden de koppen bij elkaar gestoken en kwam men tot de vorming van de Stichting Voetbaltop Hercules met als opzet het eerste voetbalteam naar een hoger plan te tillen. Onder Jan Veldhuizen wist Hercules te promoveren naar de Topklasse en kwam daardoor na hervorming van de KNVB voetbalpiramide terecht in de Derde Divisie (zondag).
Op 21 september 2017 ontving Hercules onder leiding van Eric Speelziek FC Groningen in de tweede ronde van de KNVB bekercompetitie. Omdat de accommodatie op de Voorveldselaan niet voldoet aan de eisen van de KNVB voor het ontvangen van een BVO werd uitgeweken naar de Galgenwaard.
In januari 1981 vond een ingrijpende verandering plaats, toen de nieuwe statuten met het huishoudelijk reglement door de algemene ledenvergadering werden goedgekeurd. De Commissie “Onderzoek Nevensporten Hercules” (ONS Hercules) kwam tot de conclusie, dat voor tennis de meeste belangstelling bestond. Er werden 4 tennisbanen aangelegd en in juli 1981 kon de tennisafdeling van start gaan. In 1986 werd er een nieuwe sportpoot aan Hercules toegevoegd namelijk softbal. In 2002 is er opnieuw een sport aan de Herculespoot toegevoegd. Dit is goalball, een sport die vooral door visueel gehandicapten wordt gespeeld, maar ook door zienden. In de loop van 2006 vonden er gesprekken plaats tussen de badminton vereniging Internos, die op zoek was naar een nieuw onderkomen, en Hercules. Deze hadden tot resultaat dat in het najaar van 2006 Internos onder de vlag van Hercules ging spelen.
Op 11 november 1911 richtte een aantal oudere leden van Hercules een sociëteit op in een lokaal van “de Vereeniging” aan de Mariaplaats. Omdat de leden hier veel oudheden verzamelden, kreeg de sociëteit de naam “De Antieke”.
DVSU: Een Wijkclub met Ambitie
Sportvereniging DVSU werd opgericht op 15 maart 1933. Oorspronkelijk was DVSU een club voor voetballers met een rooms-katholieke signatuur. Sindsdien is de club daar steeds meer een typische wijkfunctie gaan vervullen. Het huidige DVSU wil graag een afspiegeling zijn van de samenleving.
DVSU is een gezonde en laagdrempelige vereniging, met een vooruitstrevend en ambitieus beleid op sportief en zakelijk gebied. De accommodatie van DVSU is te vinden aan Sportpark Lunetten. DVSU was ooit op sterven na dood en had zelfs in het geheel geen jeugdleden meer totdat in mei 1995 twee wijkbewoners en voetballiefhebbers, Hans Ultee en Henny Pluk, voor hun eigen kinderen een veilig en sportief voetbalklimaat zochten. Zij besloten de jeugdafdeling van DVSU dan maar zelf nieuw leven in te blazen.
Thuisbasis van DVSU is Sportpark Lunetten, dat wordt gedeeld met buurclub VVU Ardahanspor. Het sportpark was tien jaar geleden een van de eerste in Nederland dat overstapte op kunstgras, in een tijd waarin dat nog vloeken in de voetbalkerk was.
DVSU spant zich al jaren in voor goede omgangsvormen, respect en sportiviteit in het voetbal. Voetbalclubs kunnen tegenwoordig niet meer overleven zonder de inzet van vrijwilligers. Daarom maakt DVSU al bij de intake van nieuwe leden afspraken met hen of hun ouders over vrijwilligerstaken.
Andere Utrechtse Voetbalclubs
Naast de hierboven genoemde clubs, kent Utrecht nog vele andere voetbalverenigingen. In Zeist waren er bijvoorbeeld in de vroege 20e eeuw clubs als Volharding, Olympia, Achilles en Z.V.V.. Ook de buurtschappen kenden hun eigen clubs.
tags: #voetbalclubs #Utrecht #geschiedenis