Rugby, een dynamische en fysieke sport, kan voor de buitenstaander complex en verwarrend overkomen. Echter, achter de ogenschijnlijke chaos schuilt een strak gereglementeerd spel. Deze gids biedt een overzicht van de belangrijkste rugbyregels, van de basisprincipes tot de meer geavanceerde concepten, waardoor zowel beginners als gevorderden een dieper inzicht in deze fascinerende sport krijgen.
De Basis van het Spel
Rugby Union, kortweg rugby, is een balsport die zijn oorsprong vindt in de Rugby School in Engeland. Volgens de legende pakte William Webb Ellis, een leerling van de school, tijdens een voetbalwedstrijd de bal op en rende ermee naar de overkant van het veld. Deze actie wordt gezien als het begin van rugby.
Een rugbywedstrijd wordt gespeeld door twee teams van 15 spelers en duurt twee keer 40 minuten. Het doel is om meer punten te scoren dan de tegenstander door de ovale bal over de tryline te drukken (een try) of door de bal tussen de palen te schoppen (een conversie, penalty kick of drop goal). Spelers mogen de bal dragen, passen en schoppen, maar de bal mag alleen naar achteren of zijwaarts worden gepasst.
Geschiedenis van Rugby
Het groepsgewijs achter een bal aanlopen, waarbij de tegenstander fysiek mag worden afgestopt, stamt uit de Middeleeuwen. Met name in Zuid-Frankrijk werden zomerspelen georganiseerd tussen dorpen waarbij een voorwerp, meestal een zak gevuld met hooi, op het marktplein van het andere dorp moest worden gebracht. Hierbij waren vrijwel geen regels, behalve dat er geen gewonden mochten vallen. Na afloop werden er vaak ceremonies en festivals gehouden.
Begin 19e eeuw werden dergelijke wedstrijden ook tussen (kost)scholen gehouden, waarbij de regels voor de wedstrijd door de leerlingen werden afgesproken. De regels konden sterk verschillen, bijvoorbeeld of de bal gedragen mocht worden of alleen geschopt. Pas in 1845 werd een aantal regels op papier gezet door leerlingen van Rugby School.
Lees ook: Alles over Vrije Ruimte Volleybal
De sport won aan populariteit en in 1863 werd in Londen de Football Association opgericht. De doelstelling van deze bond was om duidelijke regels op te stellen voor de nog steeds vele varianten van "football". Tijdens de vijfde vergadering stelde een van de aangesloten clubs, Blackheath Rugby Club, dat lichamelijk contact en moed kenmerkend waren voor de sport en dus behouden moesten blijven. Toen Blackheath niet in staat bleek deze elementen in de spelregels te behouden, verliet de club de FA, samen met alle gelijkgezinde clubs.
Rugby in Nederland
De eerste rugbyclub in Nederland was HFC uit Haarlem, opgericht in 1879 door Pim Mulier. De club koos vier jaar later echter voor voetbal. In 1918 werd de Delftsche Studenten Rugby-Club opgericht (nu de oudste rugbyclub van Nederland), binnen een paar jaar gevolgd door studentenclubs in Amsterdam en Groningen. In 1920 werd de Nederlandse Rugby Bond opgericht. De sport raakte echter in financiële problemen en in 1923 werd de rugbybond weer opgeheven. In deze jaren bleef de DSR-C de rugbysport levend houden met wedstrijden tegen Heidelberg (Duitsland) en andere buitenlandse teams. Ook werden er door Delft veel oefenwedstrijden gespeeld tegen en in andere steden. In deze tijd werd weer een aantal clubs geformeerd (Eindhoven, Hilversum, Amsterdam) en in 1932 werd op initiatief van DSR-C, Hilversum en Amsterdam de eerste interland tegen Duitsland gespeeld. De NRB maakte daarna een doorstart en groeide langzaam maar zeker. In Nederland wordt rugby niet alleen door heren gespeeld, maar sinds 1975 ook door dames. Tijdens het eerste lustrum van rugbyclub Wageningen werd een wedstrijd georganiseerd voor de vrouwelijke aanhang.
Het Speelveld
Het rugbyveld is een rechthoekig gebied met de volgende afmetingen:
- Lengte: tussen 94 en 100 meter
- Breedte: tussen 68 en 70 meter
Aan beide uiteinden van het veld bevindt zich het doelgebied, dat wordt begrensd door de doellijn en de achterlijn. De palen staan op de doellijn. Achter de doellijn ligt de achterlijn. Het gebied tussen deze twee lijnen is het doelgebied. In het doelgebied kan een try worden gedrukt.
Voor de doellijn ligt het verdedigingsvak tot aan de 22-meterlijn. In dat verdedigingsvak staat op 5 meter van de achterlijn een onderbroken lijn. Spelhervattingen mogen niet tussen deze lijn en de doellijn plaatsvinden. Ze worden naar deze 5-meterlijn teruggeplaatst.
Lees ook: Complete Gids Rugby Jeugd
Tussen de 22-meterlijn en de middellijn ligt de onderbroken 10-meterlijn. Deze ligt op 10 meter van de middellijn. Deze 10-meterlijn moet worden gepasseerd bij de aftrap.
Verder lopen er ook nog lijnen in de lengterichting van het veld. Te beginnen de zijlijn. Op 5 meter daarnaast staan er onderbroken lijnen en op 15 meter van de zijlijn nog een.
De Bal
Bij rugby wordt gebruikgemaakt van een ovale bal. Dat is een andere bal dan de bal van American football. De bal van American football is iets korter en puntiger, traditioneel bruin en heeft de kenmerkende witte, iets uitstekende veters.
Belangrijke Spelregels en Situaties
Tackelen
Een speler in bezit van de bal (de baldrager) mag worden getackeld door een tegenstander. Andere spelers dan de baldrager mogen niet worden gehinderd (obstruction). Een tackle bestaat uit het naar de grond brengen van de tegenstander gebruikmakend van armen (en handen). Daarbij mogen hoofd of nek niet worden geraakt (high tackle). Een speler geldt als getackeld als een knie of hoger lichaamsdeel de grond raakt. De baldrager moet dan onmiddellijk aanstalten maken om de bal af te geven. Niet op tijd afgeven kan worden bestraft (holding the ball). De tackelaar moet onmiddellijk aanstalten maken de getackelde speler de ruimte te geven de bal af te staan.
Na een tackle ontstaan er 2 buitenspellijnen. Aan de uiterste lichaamsgrens aan de zijde van de tegenstander en aan de uiterste lichaamsgrens aan de eigen zijde. De spelers moeten zich gaan opstellen aan hun eigen zijde aan weerszijde van deze lijnen. De enige weg die open staat naar de zijde van de tegenstander is over de getackelde speler heen vanaf de eigen zijde. De begrenzing van deze doorgang wordt gevormd door de lichaamsgrenzen van de spelers betrokken bij de tackle. Een baldrager heeft het recht na een tackle nog één beweging te maken alvorens de bal af te geven.
Lees ook: Complete handleiding hockeyregels
Ruck
Na de tackle gaat de strijd om de bal gewoon verder. Boven de spelers op de grond vormt zich gewoonlijk een ruck. De beste vertaling hiervan is wellicht “de meute”. De meute die de tackle volgt. Van beide zijden komt een meute (staande) spelers die elkaar de ruimte betwisten. Het is echter niet de bedoeling om op de getackelde spelers te duiken. Wat ontstaat doet denken aan een scrum. Het wordt ook wel eens een loose scrum genoemd. Spelers betwisten elkaar de positie boven de bal door tegen elkaar aan te duwen. Doordat de getackelde speler nog één beweging heeft, brengt deze de bal gewoonlijk naar zijn eigen zijde. Daardoor is het meestal makkelijker voor zijn medestanders om de bal te beschermen. In de meeste gevallen komt de bal aan de zijde van de baldrager uit de ruck.
Alle spelers die bij een ruck zijn betrokken, moeten zich binden aan de ruck. Dat binden bestaat gewoon uit fysiek contact maken. De buitenspellijnen van de tackle worden door de ruck nog verder uitgebreid. Ook hier geldt: de fysieke grenzen van eenieder die betrokken is bij de ruck bepalen de lijnen, voor en achter, links en rechts. Iedereen die niet gebonden is aan de ruck, moet zich dus achter de laatste voet van zijn medespeler in de ruck opstellen. Niet gebonden spelers moeten de buitenspellijn in acht nemen. In een ruck mag geen van de spelers in de ruck de bal met de hand aanraken (hands in ruck). Men mag wel de bal met de voeten terugbrengen, zodat de tegenpartij er niet meer bij kan. Dit wordt rucking the ball genoemd. De bal wordt zo naar de achterkant van de ruck gebracht. Daar kan de bal worden opgeraapt door een vrije speler, meestal de scrum half.
Maul
Als een baldrager wordt aangevallen, maar alle medestanders die fysiek contact maken met de baldrager worden niet naar de grond gebracht, dan ontstaat een maul. Net als bij een tackle ontstaan er buitenspellijnen vóór en achter en links en rechts van de maul. Medestanders moeten met elkaar gebonden blijven om bij de maul te horen. Spelers mogen alleen vanaf hun eigen zijde duwen. Het team in balbezit probeert de bal gewoonlijk naar de achterste teamgenoot in de maul te brengen. Als een maul tot stilstand komt en de bal er niet snel genoeg uitkomt, wordt het spel hervat met een scrum.
Scrum
Een scrum (kort voor scrummage) is een spelhervatting die vaak voorkomt tijdens een wedstrijd. De scrum mag worden gezien als een geordende ruck. In een scrum stellen acht spelers van ieder team zich in een vaste formatie tegenover elkaar op en proberen door duwen in balbezit te komen. De bal wordt in de scrum gebracht door de scrum half. De spelers mogen slechts duwen met de schouders boven de heupen. Het is niet toegestaan een scrum naar de grond te drukken. Dit wordt gezien als een overtreding (collapsing the scrum). Nadat de bal in de scrum is ingebracht zal de hooker proberen de bal met de hak van zijn schoen naar achteren te werken. De inworp moet loodrecht op de scrum worden uitgevoerd. Het is niet toegestaan de bal schuin de scrum in te gooien naar de eigen partij (feeding).
Line-out
Een line-out wordt gegeven als de bal over de zijlijn is gegaan. In de eerste plaats is de bal uit, of beter in touch als de bal de grond raakt, hetzij direct, hetzij via een speler. Een springende speler buiten de lijnen, mag de bal dus weer in het veld gooien zolang hij daarbij de grond maar niet raakt met de bal in handen. Verder is het niet zomaar mogelijk om terreinwinst te boeken door buiten het eigen 22-meter-gebied direct over de zijlijn te kicken. Een kick direct over de zijlijn vanuit het eigen 22-meter-gebied leidt gewoon tot een line-out op de plaats waar de bal over de zijlijn ging. Wordt de bal echter indirect over de zijlijn gekickt, dan geldt gewoon de plaats van het passeren van de zijlijn als de plaats van de line-out.
Bij een line-out stellen spelers van beide teams zich op in twee rijen dwars op de zijlijn met 1 m onderlinge afstand. Elk team is vrij om te bepalen hoeveel spelers in de line-out gaan staan. Een speler (meestal de hooker) gooit de bal tussen de 2 rijen door dwars op de zijlijn in. Spelers in de rij mogen worden opgetild om de bal te vangen of naar een teamgenoot door te spelen. Belangrijk is dat dit veilig gebeurt.
Punten Scoren
Er zijn verschillende manieren om punten te scoren in rugby:
- Try: De bal over de tryline van de tegenstander drukken (een 'try'). Deze score levert 5 punten op.
- Conversie: Na het scoren van een try mag een speler trachten een extra score toe te voegen door het nemen van een zogenaamde conversie kick. De conversie kick mag worden genomen ergens in een rechte lijn langs de lengte van het veld ten opzichte van de plaats van de try. Het trappen van de bal tussen de verticale palen en boven de dwarslat in het verdedigingsgebied van de tegenstander. Dit levert 2 punten op.
- Penalty Kick: Het trappen van de bal tussen de verticale palen en boven de dwarslat in het verdedigingsgebied van de tegenstander. Dit mag als de scheidsrechter een penalty heeft toegekend na een overtreding. Dit levert 3 punten op.
- Drop Goal: Het trappen van de bal tussen de verticale palen en boven de dwarslat in het verdedigingsgebied van de tegenstander vanuit een open-spelsituatie. De kick moet dan echter genomen zijn als drop-kick. Dit levert 3 punten op.
Spelersposities
De vijftien spelers van een rugbyteam zijn in twee categorieën in te delen. De spelers met rugnummer 1 t/m 8 zijn de voorwaartsen, ofwel het ‘Pack’, de spelers met rugnummer 9 t/m 15 zijn de driekwarters, ook wel de ‘backs’ genoemd. Tevens kennen we een verder onderverdeling van het pack en de backs. Zo worden in het pack, de eerste rij, twee props met in het midden een hooker, te samen met de tweede rij, waar de twee locks staan, de front five genoemd. De nummers 6 t/m 8 van het pack vormen te samen de ‘back row’, ofwel derde rij.
De voorwaartsen zijn belangrijk in de spelonderdelen waarvoor geproportioneerde kracht en techniek nodig is, bijvoorbeeld in de scrums, de rucks en de mauls. Deze spelers in de eerste rij zijn vaak zwaarder en sterker dan de backs. De meeste eerste rijers, met name de props boeten hierdoor aan snelheid in, maar er zijn hookers die qua snelheid en behendigheid met de bal in de hand niet voor de driekwarters onder doen. Tweede rijers, de locks, zorgen voor het balbezit vanuit de line-outs en voor het ‘op slot zetten’ van de scrum. Meestal zijn deze spelers langer dan 1,95 m en buiten zij hun lengte gepaard met de benodigde sprongkracht uit om boven hun tegenstanders uit te komen.
De bijdrage van de backs is snelheid en techniek. Zij worden geacht met snelle combinaties de verdediging van de tegenstander uit positie te spelen. Tevens vormen zij het eerste verdedigingsblok, stoppen aanvallende spelers van de tegenpartij af tot het moment dat de derde rijers zich ermee kunnen bemoeien om balbezit veilig te stellen.
Internationale Toernooien
Het belangrijkste internationale toernooi is het wereldkampioenschap rugby, dat iedere vier jaar wordt georganiseerd. De huidige wereldkampioen is Nieuw-Zeeland, dat in 2011 de Webb Ellis Cup wist te veroveren door Frankrijk in de finale te verslaan. In grootte en publieke belangstelling doet het toernooi maar voor weinig evenementen onder, maar het doet wel onder voor de Olympische Spelen en het WK voetbal. Het Nederlands rugbyteam doet sinds 1989 mee aan de kwalificatie toernooien voor dit evenement. Ternauwernood werden de eindronden van 1991 en 1995 gemist. De Nederlandse selecties in die jaren konden zich meten met de Europese subtop, zoals Roemenië en Italië. Ook werden regelmatig topteams uit Frankrijk, Engeland en Wales door het Nederlands Vijftiental verrast.
Op het Noordelijk halfrond bestaat al sinds de jaren tachtig van de negentiende eeuw een jaarlijkse competitie tussen de sterkste rugbylanden van Europa. Ooit begonnen als vierlandentoernooi, tussen Engeland, Ierland, Wales en Schotland, werd in het begin van de twintigste eeuw Frankrijk toegelaten en was er vanaf 1910 sprake van een vijflandentoernooi. Echter vanaf 1931 werd Frankrijk uitgesloten van deelname omdat de organisatie in Engeland vermoedde dat er in Frankrijk spelers betaald werden. In 1939 werd de ruzie bijgelegd en mocht Frankrijk wederom aan dit toernooi deelnemen. In het jaar 2000 wordt Italië toegelaten tot het prestigieuze toernooi en wordt nu ieder jaar het zeslandentoernooi gehouden. De deelnemende teams zijn Engeland, Wales, Frankrijk, Italië, Ierland en Schotland. Opvallend hierbij is dat Ierland internationaal uitkomt als combinatie van Ierland en Noord-Ierland (Verenigd Koninkrijk).
Op het Zuidelijk halfrond heet de tegenhanger van het Europese Zeslandentoernooi Tri Nations Series. De deelnemers zijn Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika.
Respect en Erecodes
Hoewel het er op het veld soms hard aan toegaat, hebben rugbyers een onderlinge erecode die is gebaseerd op respect. Na een wedstrijd bedanken de teams elkaar door voor de tegenstander een erepoortje te vormen. Daarna volgt altijd de ‘derde helft’, waarin de sfeer kameraadschappelijk te noemen is. Tijdens een wedstrijd wordt het als onwenselijk gezien dat de beslissingen van de scheidsrechter worden bekritiseerd door spelers. De enige van wie het wordt gedoogd is de teamcaptain. Bij rugby mogen de scheidsrechters bij openlijke kritiek een penalty geven door de overtredende partij de bal te ontnemen en tien meter terug te laten gaan op het eigen terrein.
Rugby in Nederland: Studenten vs. Burgersport
In Nederland heeft het rugby altijd een officieuze scheiding gekend tussen de studentensport en de burgersport. Dit verschil bestond in eerste instantie uit het internationale karakter van de rugbysport, waardoor de studenten door internationale medestudenten in eerdere fase in aanraking kwamen met de internationale sport. Het is dan ook niet toevallig dat de Eindhovense, Groningse en Leidse studenten aan de basis stonden van de rugbysport in Nederland. Door deze internationale invloeden heeft de sport haar basis in Nederland kunnen vinden.
Waarden en Normen
Binnen de rugby staat de waarde respect centraal. Het komt in alle lagen van de sport terug. De scheidsrechter geniet respect van de spelers op het veld, de spelers behandelen de tegenpartij met respect en de regels van het spel worden gerespecteerd. Respect komt terug in een aantal gebruiken binnen de rugbysport. Na wedstrijden worden tegenstanders bedankt, voor de wedstijd wordt er een poortje gemaakt voor de tegenstander en er is ruimte voor iedereen om mee te doen. Daarnaast is er het Laws of the Game book van World Rugby (2018). Hierin komen de regels van de sport naar voren. Deze regels worden goed nageleefd door de sporters.
De sport rugby vereist veel discipline van spelers. Het is een fysiek zware sport, die veel training vereist. Bij een gebrek aan discipline wordt het resultaat minder. Ook zorgt discipline ervoor dat de sport op een goede manier uitgevoerd kan worden. Binnen de rugby is het gebruikelijk dat alleen de aanvoerder met de scheidsrechter in discussie gaat. Op deze manier blijft het spel geordend. Ook worden de regels voortdurend verbeterd voor een soepel en eerlijk verloop van het spel. Vroeger was het bijvoorbeeld niet toegestaan om te wisselen tijdens een wedstrijd.
In rugby staat kameraadschap centraal. Spelers staan voor elkaar klaar en steunen elkaar waar nodig. Maar er bestaat ook een zekere band met rugbyspelers die niet bij elkaar in het team zitten. Teamgenoten steunen elkaar wanneer het goed gaat, maar ook wanneer het slecht gaat. Fouten worden samen hersteld. Na een wedstrijd is het gebruikelijk om samen met de tegenstander te dineren. Bij rugby is het bijna vanzelfsprekend dat supporters van verschillende landen en clubs samen wedstrijden kijken, er zijn bijvoorbeeld geen hekken nodig. Een ander gebruik is het zingen voor en na de wedstrijd.
Rugby voor Iedereen
Rugby kan door iedereen gespeeld worden. Ben je snel en beweeglijk, dan is een plek aan de zijkanten van het veld (de wing) een goede plek om te spelen. Ben je klein maar behendig, dan is het spelverdelen (de scrum half) misschien jouw plek. Rugby is een echte teamsport. Je speelt met elkaar en kunt niet zonder elkaar. Niet in het veld maar ook niet daarbuiten. Vele rugbyspelers hebben hechte vriendschappen voor het leven met hun teamgenoten! Rugby speel je samen.
Voor de zeer sportieve rugbyspelers is er de mogelijkheid om topsporter te worden. Er zijn op dit moment 4 officiële Rugby Academies in Nederland en indien je wordt toegelaten tot één van de Rugby Academies, dan ga je dagelijks trainen onder schooltijd! Je krijgt een topsportstatus en indien je hard traint, kan je doordringen tot de internationale rugby wereld. Voor de meiden zijn de kansen om door te dringen tot de top nog groter. Een uitgebreid programma biedt meisjes vanaf 14 jaar al de kans om mee te trainen in het development team.
Jeugd Rugby
De jongste kinderen zijn 4 jaar wanneer ze met rugby beginnen. Er worden dan nog geen wedstrijden gespeeld. Wanneer de kinderen wat ouder worden, gaan ze steeds meer het echte rugbyspel spelen. Veiligheid staat dan voorop! Het is ook om die reden dat de jeugdcompetitie pas na de Mini’s begint. De oudere jeugd gaat competitie spelen. Hoe ouder de spelers, hoe meer rugbyregels uit het volwassen rugby gaan gelden. Rugby is een sport voor iedereen, ongeacht je leeftijd en fysieke gesteldheid. Denk je dat je inmiddels te oud bent? Dat is dus niet zo! Rugby is een echte sport voor jonge kinderen. Zowel voor jongens als voor meisjes.
Samenvatting van de Basisregels
Hier volgt een samenvatting van de basisregels van rugby:
- De spelers mogen rennen met de bal in de handen.
- De bal mag alleen naar achteren worden gegooid.
- De speler met de bal mag getackeld worden.
- Lichte overtredingen zoals het laten vallen van de bal of een pass naar voren worden bestraft met een SCRUM. In de scrum staan de 8 voorwaartsen in een bepaalde formatie.
- Als de bal uit gaat, wordt een line-out geformeerd.
- Zware overtredingen zoals het praten tegen de scheidsrechter of buitenspel worden bestraft met een penalty (strafschop). Bij een penalty moet de tegenstander 10 meter achteruit. Maar als je in de buurt van de palen bent, mag je ook op de palen schieten.
- Niet alleen bij de tackel maak je contact; ook bij een MAUL maak je contact. Je botst tegen een speler en draait je lichaam in. Je wacht op hulp van een maatje als de tegenstander je vastpakt. Soms krijg je een kluwen spelers die duwen en trekken om de bal te krijgen.
- Je mag de bal schoppen. Soms is dat handig als je in de verdediging staat.
Festival Regels (Voorbeeld)
De volgende regels zijn van toepassing op een rugby festival:
- Artikel 6: Het team moet deelnemen in de klasse waarvoor het zich heeft ingeschreven of gekwalificeerd. Voor deelname in de categorie Veteranen moeten alle spelers bij de start van het toernooi minimaal 35 jaar oud zijn. Hierop worden geen uitzonderingen toegestaan door de Wedstrijdleiding. Het is niet mogelijk om tijdens het festival van competitie te wisselen tenzij goedgekeurd door de Wedstrijdleiding. Dit geldt specifiek voor de classificatie van het team voor het zondagschema.
- Artikel 7: Een team, haar supporters en andere belangstellenden zijn op het festival aanwezig op eigen risico. Ongevallen of schade voortvloeiend uit deelname aan de rugbywedstrijden, het aanwezig zijn op het festivalterrein of veroorzaakt door reizen van en naar het festival zijn voor eigen rekening en risico. De Festivalorganisatie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor enige schade.
- Artikel 8: Instructies van de Festivalleiding, Wedstrijdleiding en/of Veldhoofden moeten direct worden opgevolgd, ze zijn in het belang van het soepele verloop van het Festival en het toernooi.
- Artikel 9: Een team moet zich minstens 5 minuten voor de wedstrijd waarin zij deelnemen melden bij de Veldbeheerder die aanwezig is naast het speelveld. Indien teams zich meer dan 2 minuten te laat melden na de vastgestelde aanvangstijd, zal het veldhoofd de wedstrijd met een score van 30 - 0 in het voordeel van de tegenstander als verloren verklaren (6 5-punten tries), het eindbesluit ligt bij de Wedstrijdleiding.
- Artikel 10: Identificeerbare shirts (bijvoorbeeld met rugnummers) worden ten zeerste aanbevolen in alle categorieën.
- Artikel 11: Een maximum van 12 spelers per team mag worden opgesteld in een wedstrijd, tenzij anders bepaald of toegestaan door de Wedstrijdleiding. Een team moet echter voor elke wedstrijd de scheidsrechter informeren welke 12 spelers aan de wedstrijd deelnemen. Een maximum van 12 spelers mag per wedstrijd worden opgesteld die daadwerkelijk spelen (7 op het veld en 5 wissels). Dit geldt voor de categorieën Heren en Dames. Voor Veteranen zijn 2 extra spelers toegestaan (7 op het veld en 7 wissels).
- Artikel 12: Het wisselen van spelers gebeurt als zogenaamde ‘rolling subs’. Alleen tijdens finales kan een speciaal wisselbord worden gebruikt. De speler moet dan het veld verlaten tussen de markeringen aangegeven door de official aan de zijlijn op de middenlijn. Een wisselspeler mag het wisselbord overhandigen wanneer de vertrekkende speler daadwerkelijk de zijlijn is gepasseerd tussen de markeringen.
- Artikel 13: De scheidsrechter bepaalt op basis van blessuretijd of het spel wordt voortgezet zoals vastgelegd in de spelregels. Het fluitsignaal van de scheidsrechter signaleert het einde van de wedstrijd en geeft dit aan het veldhoofd aan.