Handbal is een dynamische en spannende sport die sinds 1936 deel uitmaakt van de Olympische Zomerspelen. Het is een sport die wereldwijd steeds populairder wordt, mede dankzij de successen van teams zoals het Nederlandse dameshandbalteam. Dit artikel duikt in de geschiedenis van handbal op de Olympische Spelen, met speciale aandacht voor de prestaties van TeamNL en andere opmerkelijke gebeurtenissen.
De Oorsprong van Handbal
De eerste aanwijzingen van een spel dat kenmerken gemeen heeft met handbal, zijn te vinden bij de oude Grieken. De Grieken beoefenden een spel waarbij ze een bal zo vaak mogelijk tegen een muur sloegen zonder dat die de grond raakte. Dichter bij het moderne handbalspel kwam phaininda, beschreven in een toneelstuk van de Griekse blijspelschrijver Antiphanes (408-334 v.Chr.). Deze beschrijving komt uit een manuscript waarvan slechts een fragment bewaard is gebleven. De speelwijze van het balspel doet echter duidelijk denken aan handbal, met passes en schijnbewegingen, zoals we dat kennen van de moderne sport.
Twee Deense gymnastiekleraren en officieren hebben onafhankelijk van elkaar - en rond dezelfde tijd - het handbalspel uitgevonden. Beide docenten bedachten het spel rond 1900.
Luitenant Rasmus Nicolaj Ernst gaf les in Nyborg op het eiland Funen, en kapitein Holger Nielsen werkte in Ordrup bij Kopenhagen. Holger was niet alleen officier en leraar, maar ook een fervent sporter. In 1896 nam hij deel aan de eerste moderne Olympische Spelen in Athene, waar hij drie medailles won met schieten en schermen. Holger Nielsen was niet alleen de eerste die officiële regels voor het handbalspel opstelde, maar was tevens een pionier op het gebied van eerste hulp. Hij gaf zijn naam aan een unieke reanimatiemethode.
De eerste keer dat de sport werd getoond aan een groter publiek was tijdens een evenement op de wielerbaan van Ordrup bij Kopenhagen in 1903. De presentatie leidde tot enige interesse, en vier jaar later, in 1907, werd een van de eerste echte handbalwedstrijden gespeeld tussen de twee teams van de uitvinders: het team van kapitein Holger Nielsen uit Ordrup en de ploeg van luitenant R.N. Ernst uit Helsingør. Het resultaat was een vernietigende nederlaag voor het team van Ernst, dat met 21-0 werd verslagen.
Lees ook: Uitslagen en finales Districtsbeker Zuid II
Handbal op de Olympische Spelen: Een Historisch Overzicht
Handbal werd voor het eerst geïntroduceerd op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn, maar verdween daarna weer van het programma. Pas in 1972 keerde de sport terug op de Spelen in München, waarna het een vaste waarde werd. Vrouwenhandbal werd in 1976 toegevoegd aan het Olympische programma in Montreal.
In de beginjaren waren er verschillende versies van handbal. Bij een van de buitenversies telde elk team 11 man. Terwijl ploegen van zeven het populairst waren in Scandinavië, zagen de Duitsers het spel met 11 tegen 11 als een Germaans alternatief voor het Engelse voetbal, en de sport was vooral populair in de nazitijd. Op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn werd handbal voor het eerst gespeeld, in de buitenlucht en met 11 man per ploeg. Van de zes deelnemende teams sleepten de Duitsers zelf de gouden medaille in de wacht. De finale tegen Oostenrijk werd gespeeld voor meer dan 100.000 toeschouwers in het Olympisch Stadion: nog steeds het grootste handbalpubliek aller tijden. Twee jaar later werd het eerste wereldkampioenschap voor mannen gehouden, ook in nazi-Duitsland. Er deden slechts vier teams mee: Duitsland, Oostenrijk, Zweden en Denemarken.
TeamNL's Reis naar de Olympische Spelen
Voor het eerst in de geschiedenis gaat een Nederlands handbalteam naar de Olympische Spelen. Door hun overwinning op Japan (33-25), en door de overwinning van Frankrijk op Tunesië even later, hebben de dames een ticket bemachtigd voor Rio de Janeiro.
De Nederlandse handbalvrouwen hebben zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een team van wereldklasse. Hun debuut op de Olympische Spelen was in 2016 in Rio de Janeiro. Hoewel het team goed presteerde, verloren ze in de halve finale van Frankrijk. Vijf jaar later, in Tokio, waren ze er weer bij, dit keer als wereldkampioen, nadat ze in 2019 de wereldtitel hadden veroverd.
Vrijdag won het Nederlands damesteam in het olympisch kwalificatietoernooi in Metz van gastland Frankrijk met 17-24. Frankrijk deed zaterdagavond wat het moest doen: winnen van het zwakkere Tunesië met 15-33. Zondag speelt Nederland nog tegen Tunesië, maar Nederland is nu al zeker dat het het minitoernooi wint. De ploeg van bondscoach Henk Groener zal ongeacht het resultaat tegen de Afrikaanse ploeg het minitoernooi winnen en daarmee een gunstige groepsindeling krijgen in Rio. In de wedstrijd tegen Japan raakten de Nederlanders in het begin wat achter op de Japanners. Ze moesten even wennen aan het snelle spel van hun tegenstander. Maar die achterstand haalden de dames snel in en ze lieten de tegenstander niet meer afstand nemen. Vooral in het laatste kwartier kon Nederland vooruitlopen door goede reddingen van keepster Tess Wester. Angela Malestein was tegen Japan topscorer met acht doelpunten. Dit jaar gaat het het Nederlands damesteam al voor de wind. In december verraste Oranje met een zilveren medaille op het WK. Ze verloren toen van favoriet Noorwegen. De tweede plek op dat WK betekende ook een rechtstreekse plaatsing voor het olympisch kwalificatietoernooi.
Lees ook: Belgische voetbaluitslagen van vandaag
Memorabele Momenten en Wedstrijden
Een van de meest memorabele momenten in de recente geschiedenis van het Nederlandse handbalteam is het WK van 2019 in Japan. In een bloedstollende finale versloegen ze Spanje met 30-29, waarmee ze voor het eerst in de geschiedenis wereldkampioen werden. Echter, de weg naar succes was niet altijd gemakkelijk. Op het EK in Zweden verloren de dames de finale van Noorwegen met slechts één doelpunt verschil. Ook in Rio bleken de Noren te sterk in de strijd om het brons, net als in de WK-finale een jaar eerder.
De Trauma's tegen Noorwegen
De Nederlandse handbalsters hebben in de loop der jaren een aantal pijnlijke nederlagen geleden tegen Noorwegen. Tussen 2015 en 2018 versperde de Scandinavische topploeg vier keer de weg voor Oranje op grote toernooien:
- WK 2015 (Denemarken): Nederland verloor de finale met 31-23.
- Olympische Spelen 2016 (Rio de Janeiro): Nederland verloor de bronzen finale met 26-36.
- EK 2016 (Zweden): Nederland verloor de finale met 29-30.
- WK 2017 (Duitsland): Nederland verloor de halve finale met 32-23.
Deze nederlagen hebben geleid tot een sportief trauma voor de Nederlandse handbalsters, maar tegelijkertijd ook tot een grote hunkering om Noorwegen te verslaan.
Angola op de Olympische Spelen
Voor de achtste keer is Angola present bij de Spelen. Een van de teams dus met de langste staat van dienst sinds Atlanta 1996. Tijdens de laatste drie edities van de Olympische Spelen behaalde Angola vier van de zes overwinningen in de 34 wedstrijden die tot nu toe in de competitie zijn gespeeld. In Londen 2012 behaalde de ploeg een overwinning tegen gastland Groot-Brittannië en verloor men met niet meer dan vijf verschil. Ze mogen dan wel een team zijn met een winstpercentage van 17% op de Olympische Spelen, maar het was altijd een moeilijk te kloppen ploeg, met een sterke kern, een zeer fysieke verdediging en een snelle aanval, die voor problemen kan zorgen bij alle tegenstanders. Het ticket voor Parijs 2024 was al vrij snel in ‘the pocket’: in iegen land (Luanda, oktober 2023) versleogen ze hun tegenstanders: Senegal (22-21), Congo (30-15), Kameroen (27-21) tijdens het Afrikaans kampioenschap. Angola zal ook Frankrijk ontmoeten in Parijs. Een oefenduel in de voorbereiding tegen het gastland ging met 20-33 verloren, Spanje - een andere tegenstander in de groepsfase - won ternauwernood met 22-21. Met rechteropbouw Azenaide Carlos en linkerhoek Natália Santos voor de vijfde keer op de Olympische Spelen is die ervaring er zeker, terwijl de 28-jarige lijnspeler Albertina Kassoma - ploeggenote van Estavana Polman en na de Spelen ook van Rinka Duijndam bij Rapid Bucuresti - ook meer routine meebrengt, is Angola op dat vlak in elk geval goed geformeerd.
Aankomende Olympische Spelen in Parijs 2024
De Olympische Spelen van Parijs in 2024 zijn een belangrijk doel voor de Nederlandse handbalvrouwen. De ploeg wil zich graag kwalificeren en strijden om een medaille. Voor veel sporters is dit de periode om zich te kwalificeren. Het toernooi zal plaatsvinden van 25 juli tot en met 11 augustus 2024. De groepsfase is in de Paris Sud 6 Arena en de finale-fase in het Pierre Mauroy Stadion in Lille.
Lees ook: Alles over de Eredivisie: standen en uitslagen
Nederland opent morgenvroeg (11:00 uur) het Olympisch toernooi Parijs met het duel tegen Angola. De kampioen van Afrika is niet te onderschatten, zegt bondscoach Per Johansson in aanloop naar het duel in Arena Paris Sud. "Een fysiek sterke ploeg, die uitgerust aan het toernooi begint. Drie jaar geleden kwamen beide ploegen elkaar in Tokio ook tegen, Nederland won toen ruim: 37-28. Nederland werd uiteindelijk vijfde, Angola tiende. Maar dat zegt Johansson niks. "Op het laatste WK verloor de ploeg maar met één doelpunt verschil van Frankrijk, de wereld- en olympisch kampioen. "Als we van Angola verliezen, zitten we meteen in de problemen", zegt Johansson. "De eerste vier gaan weliswaar door, maar ik wil zo hoog mogelijk eindigen in de poule en in de kwartfinales niet al op een sterke tegenstander als Noorwegen stuiten. De handbalsters zijn er klaar voor na een degelijke voorbereiding. Het late wegvallen van Zoë Sprengers met een spierblessure viel het team wel zwaar. "Dat hakte er even goed in. Iedereen was ontdaan, omdat Zoë juist zo goed speelde en zich enorm ontwikkelde. Maar de speelsters zijn ook professionals en klaar voor de strijd.” Op links heeft de Zweedse coach nu nog alleen Bo van Wetering ter beschikking. Judith van der Helm, vervangster van Sprengers, is vooral voor de defensieve taken bij de selectie genomen. Oranje speelt zijn eerste wedstrijd al op de dag voor de officiële openingsceremonie. Bondscoach Johansson heeft ermee ingestemd dat de handbalsters mogen meevaren in de botenparade over de Seine. "Wie wil, mag gaan en ik denk dat de meesten heel graag erbij willen zijn. Het bijwonen van de openingsceremonie was niet vanzelfsprekend. "Normaal speel je elke twee dagen een wedstrijd in de groepsfase, maar in Parijs is de tweede wedstrijd op zondag en ook nog eens laat, dus nu is het mogelijk", aldus Johansson.
Angola zal ook Frankrijk ontmoeten in Parijs. Een oefenduel in de voorbereiding tegen het gastland ging met 20-33 verloren, Spanje - een andere tegenstander in de groepsfase - won ternauwernood met 22-21. “Het is heel belangrijk dat de ploeg het ritme onder controle krijgt, dit zijn slechts vriendschappelijke wedstrijden. De uitslagen zijn goed, het gevoel is goed, maar we hebben iets om aan te werken: we missen wat ervaring. Maar ik denk dat het een goede basis is om op voort te bouwen”, aldus de Angola-coach Carlos Viver.
Invloed op de Sport in Nederland
De successen van de Nederlandse handbalvrouwen hebben een positieve invloed op de populariteit van de sport in Nederland. Steeds meer jonge meisjes kijken op naar speelsters als Laura van der Heijden, Estavana Polman en Tess Wester. Handbal groeit in populariteit in Nederland, mede dankzij de successen van het vrouwenteam op wereldniveau. “We moeten investeren in de kwaliteit van de eigen competities en daarmee vroege vertrekken naar het buitenland afremmen. Hoe langer een sporter in Nederland blijft hoe sterker de competitie wordt! Internationale competities moeten een aanvulling zijn op de nationale competities, niet in de plaats komen van. Dat is waarom we graag samenwerken,” aldus Herman Meppelink, technisch directeur van de volleybalbond. Het doel van de samenwerking is om waar mogelijk de nationale competities van teamsporten te versterken en verder te professionaliseren. Een topdivisie met een kern van gezonde, krachtige, professionele sportverenigingen, die ook lokaal en regionaal een maatschappelijke betekenis hebben. De samenwerkingspartijen zijn ervan overtuigd dat het langer behouden van talenten in Nederland leidt tot een sterke nationale teamsportcompetitie en topclubs. Hierdoor zal de aansluiting met de nationale teams versterkt worden en impact hebben op de prestaties van deze teams.
Historische Context van de Olympische Spelen
De oorsprong van de Olympische Spelen ligt in de Griekse oudheid, met de eerste spelen gehouden in 776 voor Christus in Olympia. Deze spelen waren een eerbetoon aan de god Zeus en bestonden aanvankelijk uit slechts één onderdeel: een hardloopwedstrijd van 190 meter. Vrouwen waren niet toegestaan om deel te nemen of de evenementen te bezoeken. Pas in 1896 werden de Olympische Spelen in een moderne vorm hersteld.
Vanaf 1896 worden de spelen iedere 4 jaar in een ander land gehouden. Vanaf 1924 is hier ook de Olympische Winterspelen bij gekomen. Er is nu iedere 4 jaar een Olympische Winterspelen en een Olympische Zomerspelen. Er zijn dus om de twee jaar Olympische Spelen. Er zijn geen sporten die zowel op de Zomer als de Winterspelen voorkomen.
Handbal in Cijfers
- 141,2 km/h: was de snelheid waarmee RN Löwen-speler Tim Kneule de bal lanceerde in een wedstrijd tegen Goppingen in 2021: de hardst gedocumenteerde worp in professioneel handbal.
- 86-2: was de uitslag van een vriendschappelijke wedstrijd tussen de Sovjet-Unie en Afghanistan in 1981. De wedstrijd werd gespeeld in Hongarije en is nog steeds de grootste internationale overwinning in de geschiedenis.
- 191 cm: was de gemiddelde lengte van de mannelijke handballers op de Olympische Spelen van 2016 in Rio de Janeiro. Bij de vrouwen was dat 176 cm.
- 1879: doelpunten maakte Guðjón Valur Sigurðsson voor IJsland voordat hij in 1920 zijn handbalschoenen aan de wilgen hing. Daarmee is hij de speler die de meeste doelpunten heeft gemaakt voor welk nationaal team dan ook.
tags: #uitslagen #handbal #olympische #spelen #historie