Excelsior Rotterdam, opgericht in 1902, is een voetbalclub met een rijke historie, die nauw verbonden is met de Rotterdamse wijk Kralingen en in het bijzonder met stadion Woudestein. Deze club, die begon als een van de eerste arbeidersverenigingen in een tijd waarin voetbal nog een elitaire sport was, heeft een bewogen pad afgelegd, gekenmerkt door sportieve successen en financiële uitdagingen.
Woudestein: Het Hart van Excelsior
Wie aan Excelsior denkt, denkt aan Woudestein. Het stadion, dat om sponsorredenen ook wel het Van Donge & De Roo Stadion wordt genoemd, ligt aan de rand van Kralingen. Met een capaciteit van 4.400 plaatsen is het een van de kleinste stadions van Nederland. Kralingen zelf is een wijk die wordt gekenmerkt door herenhuizen, trapveldjes en sociale huurwoningen.
Van buiten oogt Woudestein misschien niet spectaculair, maar binnen heerst er een unieke sfeer. De Robin van Persie-tribune, een staantribune aan de zuidkant, is de plek waar de fanatieke supporters met zang en getrommel het stadion opzwepen. In de jaren vijftig bood Woudestein plaats aan zo'n 11.000 toeschouwers, een aantal dat inmiddels ver achter ons ligt. Er zijn echter plannen om het stadion te moderniseren en uit te breiden naar 6.500 plaatsen. Een bijzonder onderdeel van dit plan, bekend als 'Excelsior City', is de toevoeging van vier flats op het dak van het stadion. Het is echter nog onzeker wanneer dit project van start zal gaan.
Voorafgaand aan een wedstrijd verzamelen supporters van Excelsior zich rondom het stadion op het fanplein. Achter de toegangspoorten, niet groter dan een zestienmetergebied, is het de plek om flinke zak friet- of een warme stroopwafel te scoren. Je vindt er ook een ouderwetse kantine. Erg druk is het ook altijd in de businessruimte waar coryfeeën, oud-spelers, pers, sponsors, studenten en medewerkers door elkaar staan. Zeker na afloop kan het hier tot laat enorm gezellig zijn. De uitslag heeft daar weinig invloed op. Voor maar €16,50 heb je al een plek op de Erasmustribune. Vanaf station Rotterdam Centraal rijden er twee trams richting Woudestein: 21 en 24. De tram stopt nagenoeg voor de deur.
De Vroege Jaren en de Opkomst van een Arbeidersclub
Excelsior werd opgericht in 1902 onder de naam Rotterdamse Voetbal en Atletiek Vereniging Excelsior. De club was een van de eerste arbeidersverenigingen in een tijd waarin voetbal vooral door de elite werd beoefend. Vanaf de eeuwwisseling, toen een gezonde geest in een gezond lichaam werd gepropageerd, nam het aantal verenigingen snel toe. De club sloot zich aan bij de Rotterdamse Voetbal Bond (RVB) en kon in 1904 zelfs toetreden tot de Nationale Voetbal Bond.
Lees ook: Informatie en ontwikkelingen rondom de stichting
De beginjaren waren niet zonder uitdagingen. In 1907 moest Excelsior tijdelijk van Woudestein vertrekken omdat er een paardenrenbaan werd aangelegd. De club verhuisde naar het Afrikaanderplein en maakte daar een moeilijke periode door. De club wist deze periode maar ternauwernood te overleven. In het seizoen 1908-1909 werd de vereniging voor het eerst kampioen van de eerste klasse RVB. Het sportpark voldeed aan de norm en dus promoveerde de club naar de landelijke N.V.B. De overstap viel niet mee want vanaf het seizoen 1911/1912 speelt men zes jaren in 3e klasse, tot het einde van de oorlog. Aan het eind van het seizoen 1917/1918 werd Excelsior kampioen. Excelsior kreeg de kans om te promoveren uit de derde klasse, maar de beslissende promotiewedstrijden tegen het Amsterdamse Watergraafsmeer gingen jammerlijk verloren. Dit kwam zo hard aan dat verschillende belangrijke leden de club verlieten. Omdat het aantal beschikbare spelers daardoor dramatisch daalde, had het bestuur serieuze plannen voor een fusie met Neptunus. Nadat dit samengaan door de leden van Neptunus werd goedgekeurd, was het de beurt aan de Excelsior -familie.
Na de eerste wereldoorlog ging het beter met de club. Er meldden zich veel nieuwe leden aan en in het seizoen 1919-1920 werd Excelsior opnieuw kampioen. In de jaren erna stootte men via de overgangsklasse West door naar de 1e klasse van de N.V.B. Meteen was er een nieuw probleem, omdat het terrein daar niet geschikt voor was. De wedstrijden werden vervolgens afgewerkt op de velden van clubs als Feyenoord, Sparta en CVV. In 1922 kon Excelsior eindelijk weer een eigen terrein betrekken.
Sportieve Successen en de KNVB Bekerfinale
In de jaren twintig en dertig kende Excelsior enkele sportieve hoogtepunten. In het seizoen 1925/1926 werd de club gedeeld eerste met stadgenoot Feijenoord. Pas in de laatste wedstrijd van het seizoen viel de beslissing over het kampioenschap. Excelsior won met 1-2 aan de Kromme Zandweg, maar de titel ging naar Feijenoord op basis van het doelgemiddelde.
Een ander hoogtepunt was het winnen van de Zilveren Bal in 1927 na een 5-0 winst op Feyenoord. Dit was destijds het belangrijkste bekertoernooi van Nederland. In 1930 bereikte Excelsior de finale van de KNVB beker, waarin met 1-0 van Feyenoord werd verloren.
Maarten Grobbe: Een Icoon uit de Vroege Jaren
Maarten Grobbe, geboren in 1901, was een belangrijke speler voor Excelsior in de jaren twintig en dertig. Hij speelde maar liefst 196 wedstrijden voor het eerste elftal en was erbij in de KNVB bekerfinale van 1930. Grobbe was ook de eerste speler van Excelsior die een interland speelde voor het Nederlands Elftal. Op 14 juni 1928 maakte Maarten zijn debuut in Oranje in een historische wedstrijd. De oefeninterland tegen Egypte was namelijk de enige ooit waarin van de drie Rotterdamse clubs een speler in de basisopstelling mocht starten. Naast Maarten Grobbe verschenen onder meer Puck van Heel (Feyenoord) en Jaap Weber (Sparta) aan de aftrap. Nederland en Egypte waren allebei al uitgeschakeld bij de Olympische zomerspelen in Amsterdam maar speelden nog een vriendschappelijk duel op Het Kasteel. Het was overigens geen beste wedstrijd, getuige deze zin uit het verslag uit de Nieuwe Rotterdamsche Courant van een dag later: ” Wij konden de vertoning op het laatst nauwelijks meer aanzien. De tienduizend toeschouwers zagen Nederland met 1-2 verliezen, maar Grobbe maakte er voor zichzelf toch een memorabele avond van, door in zijn debuutinterland te scoren. Het was al 0-2 voor de gasten toen hij in de 74e minuut met een hard schot de 1-2 binnenschoot. Op 12 juni 1929 speelde hij zijn tweede en laatste interland in en tegen Noorwegen (4-4). Een week daarvoor, op 4 juni 1929, deed hij met Oranje mee in een zogenoemde ‘semi-interland’ tegen Schotland. Nederland verloor in het Olympisch Stadion van Amsterdam met 0-2 en opvallend genoeg werd deze wedstrijd niet als officiële interland gezien, omdat de Schotten met profvoetballers aantraden.
Lees ook: Hockey en beloning: een onderzoek
De Tweede Wereldoorlog en de Jaren Daarna
Kort voor de oorlog, toen aan het Toepad een marinierskazerne werd gebouwd, verhuisde Excelsior terug naar het vertrouwde Woudestein. De leden en donateurs van de club verplaatsen de kleedkamers en tribunes van het Toepad naar de nieuwe/oude locatie. Op 9 september 1939 werd Woudestein officieel geopend.
De oorlogsjaren waren donker en dramatisch. De binnenstad van Rotterdam werd op 14 mei 1940 gebombardeerd. Ondanks de oorlog ging het voetbal in Nederland door en was het zelfs populairder dan ooit. Dieptepunt in de oorlog bij de club, was de dood van erelid Jan Bak, die op 10 november door Duitse soldaten werd neergeschoten tijdens een razzia.
Na de oorlog pakte de club de draad weer op. Na een beslissingswedstrijden tegen het Haagse V.U.C, promoveerde Excelsior in het seizoen 1945/1946 opnieuw naar de eerste klasse. In 1947/1948 gaat het mis en eindigt Excelsior op de onderste plaats na twintig wedstrijden en maar drie overwinningen. De Woudesteiners gaan terug naar de 2e klasse om pas in 1952 weer terug te keren naar de hoogste klasse. Tussendoor wist men in de KNVB bekercompetitie verrassend de halve finale te bereiken met PSV als tegenstander. Pas in de tweede verlenging moest de selectie met 2-1 het onderspit delven.
De Invoering van Betaald Voetbal en Henk Zon
Het begin van de jaren vijftig was een roerige tijd. Door het vertrek van vele voetbalsterren naar het buitenland, werd in Nederland de roep om betaaldvoetbal steeds luider. Excelsior-voorzitter Henk Zon speelde een belangrijke rol in het ontstaan van het betaalde voetbal. Samen met voorzitters van onder meer Feyenoord en Sparta riep hij het bestuur van de KNVB bijeen. In 1954 kwamen de bonden tot een overeenkomst en werd het profvoetbal ingevoerd.
Op 28 november begon het betaaldvoetbal voor de club met een uitwedstrijd in IJmuiden tegen Stormvogels. Het werd een gelijkspel waarbij de defensieve speelwijze van Excelsior bijna noodlottig werd. Pas vijf minuten voor het einde wist Dijkgraaf met een kopbal het eerste profdoelpunt te maken (1-1). Excelsior eindigde dat seizoen 1954/1955 op een mooie vierde plaats.
Lees ook: Overzicht Betaalde KNVB Spelers
Henk Zon was van 1952 tot 1977 voorzitter van Excelsior en wordt beschouwd als 'Mister Excelsior'. Hij zette zich altijd in om geld in te zamelen voor de club. Zijn initiatief om oud papier op te halen leverde Excelsior de bijnaam 'Oud Papier-club' op. Naast een tribune en fraaie foto’s van Zon (met een tientje in zijn hoed) in de catacomben, is er in Rotterdam-Noord ook een straat vernoemd naar de voormalig voorzitter. De zo’n honderd meter lange Henk Zonstraat is vergezeld door andere straatnamen vernoemd naar Rotterdamse voetballers zoals Leen Vente, Henk van Spaandonck en Wim Lagendaal.
Arie den Hertog: Een Legendarische Doelman
Arie den Hertog, geboren in 1931, was een legendarische doelman van Excelsior. Hij speelde tussen 1951 en 1964, 280 wedstrijden in het eerste elftal van de Rotterdammers. Den Hertog debuteerde op 30 september 1951 in de thuiswedstrijd tegen VUC (1-2). Zijn hoogtepunt beleefde hij naar eigen zeggen in 1952, toen Excelsior promoveerde naar de eerste klasse. Twee jaar na die promotie behoorde Den Hertog ook tot de eerste lichting betaaldvoetballers bij Excelsior.
Sportieve Ups en Downs in het Betaald Voetbal
In het betaald voetbal schommelt Excelsior vaak tussen de Eredivisie en de eerste divisie. Alleen FC Volendam promoveerde vaker naar de Eredivisie (10x) dan Excelsior (9x). De meest memorabele momenten uit de geschiedenis van Excelsior vonden dan ook plaats in de nacompetitie. Excelsior promoveerde in 2010 door rivaal Sparta te vellen met de gelijkmaker in de 94ste minuut. In 2022 wist Excelsior promotie af te dwingen door een beladen duel met ADO Den Haag op strafschoppen te winnen. In de Excelsior-versie van Sweet Caroline zit een audiofragment van de promotie in 2010. Galmend door de stadionspeakers levert dat bij Excelsiorsupporters nog altijd een brede glimlach op.
Excelsior behaalde driemaal het kampioenschap in de eerste divisie (1974, 1979 en 2006) en promoveerde nog een aantal keer, om meestal niet lang daarna weer te degraderen. Eén keer bereikte Excelsior de finale om de KNVB-beker, in 1930. Deze wedstrijd, tegen stadgenoot Feyenoord, werd met 1-0 verloren. Drie jaar eerder wonnen de roodzwarten wel met 5-0 van Feyenoord toen de Zilveren Bal de inzet was.
Financiële Uitdagingen en Innovatieve Oplossingen
Met minimale middelen en een maximum aan creativiteit wist Excelsior zich gedurende de historie in leven te houden. Altijd wist de club zichzelf te bedruipen. De meest besproken actie was het inzamelen van oud papier. Met een half versleten busje ging een groepje vrijwilligers wekelijks op pad om op vaste adressen oude kranten, folders e.d. op te halen. Het leverde Excelsior jaarlijks duizenden guldens op en een imago als oud papier club. Het oud papier was voor Excelsior letterlijk bankpapier.
Ondanks de moeizame financiële positie zijn de bestuurders van Excelsior altijd vooruitstrevend geweest. Excelsior was in 1958 ook de eerste club in Nederland met een overdekte staantribune. Later, in 1974, was Excelsior ook de eerste club met shirtreclame.
Samenwerking met Feyenoord en de Moderne Tijd
Nadat Excelsior begin jaren negentig bijna ter ziele was gegaan, verging het de club onder leiding van voorzitter Martin de Jager steeds beter. Belangrijke winstpunten waren de bouw van het moderne stadion en de samenwerking met Feyenoord. De losvaste relatie die sindsdien tussen beide clubs bestond, werd in 1996 bezegeld met een samenwerking, waarbij Excelsior fungeerde als kweekvijver voor Feyenoord. Excelsior was in de periode 1997-2005 een satellietclub voor Feyenoord, die spelers tijdelijk onderbracht bij Excelsior om ervaring op te doen. Na deze periode werd de samenwerking minder en een hernieuwde band tussen de clubs uit 2009 werd in 2014 opgezegd.
Excelsior Rotterdam: Één Familie
Stichting Excelsior4All heet vanaf nu Excelsior Foundation. Gisteren werd bekend dat alle entiteiten van Excelsior Rotterdam als één familie naar buiten gaan treden. Ook gebruiken alle entiteiten vanaf nu één nieuw logo. ,,Met onze maatschappelijke projecten en programma’s zijn wij dagelijks op veel plaatsen in ons gebied aanwezig’’, stelt directeur Niels Redert van de Excelsior Foundation. ,,Daardoor hebben wij een enorm bereik om de club offline onder de aandacht te brengen. Wij gebruikten voorheen een eigen logo en naam, maar om te zorgen voor een nog sterkere binding met het achterland van de club en foundation, hebben we nu gekozen voor een nieuwe naam. Excelsior Rotterdam treedt vanaf vandaag als één familie naar buiten, en brengt de logo’s van de club en alle entiteiten die aan de club verbonden zijn samen in één nieuw logo.
,,Samen als één club met één uitstraling willen we de volgende stap zetten’’, verklaart algemeen directeur Daan Bovenberg. ,,De afgelopen jaren heeft de club zich op heel veel gebieden ontwikkeld en een enorme groei doorgemaakt. Wij hebben een prachtige foundation, een grote businessclub en hebben onze horeca deels in eigen beheer genomen.
,,Met al onze activiteiten hebben we een enorm bereik in groter Rotterdam, maar doordat alle entiteiten werken vanuit een eigen logo en eigen uitstraling, doen we onszelf tekort’’, aldus Bovenberg. ,,Het wordt tijd voor een centrale boodschap, vanuit één sterke herkenbare club met een gedeelde missie en visie, kernwaarden en uitstraling.
Bovenberg: ,,De afgelopen periode hebben we heel nadrukkelijk stilgestaan bij een aantal fundamentele vraagstukken. Wie zijn we, waar staan we voor, wat kan je van ons verwachten? In dit traject hebben we ook intensief opgetrokken met zowel onze supporters als sponsoren. In een aantal opzichten terug naar de basis, met respect voor het verleden, maar wel met een duidelijke visie richting de toekomst. We hebben een hele mooie club waar we trots op mogen zijn, maar we vergeten ons verhaal nog wel eens op de goede manier te vertellen.
,,De afgelopen periode zijn we enorme stappen aan het zetten. Met het aanstellen van een technisch directeur hebben wij de organisatiestructuur binnen de club gewijzigd. Doordat we ook onze scouting verdrievoudigd hebben, komt meer dan ooit de focus op het voetbal te liggen. Ook buiten het veld zijn we nadrukkelijk bezig met het formeren van een winnend team. We hebben van mensen afscheid genomen en nieuwe mensen aangenomen, hebben geïnvesteerd in werkplekken en opleidingsmogelijkheden voor het personeel. Ook met de stadionontwikkeling blijven we mooie stappen zetten. De club is enorm in beweging en we merken dat er een heleboel positieve energie ontstaat rond de club. Dat verhaal moeten en willen we gaan vertellen.
,,De verschillende juridische entiteiten blijven gewoon bestaan. Maar om ervoor te zorgen dat de overkoepelende doelstellingen van Excelsior Rotterdam altijd gewaarborgd blijven, komt er wel meer nadruk te liggen op de interne samenwerking. De integratie van ons marketing- en backoffice-team met onze foundation is hier een belangrijk voorbeeld van. Hierdoor kunnen we de eenduidige boodschap die we willen uitdragen beter vorm gaan geven.
Het Logo door de Jaren Heen
Ons logo is sinds de oprichting van Excelsior in 1902 een aantal keren op details aangepast. Aanvankelijk stond in het logo ‘R.V. & A.V. Excelsior’, verwijzend naar de officiële oprichtingsnaam ‘Rotterdamsche Voetbal en Athletiek Vereniging Excelsior’. In het seizoen 1984-1985 veranderde dit in ‘Sportclub Excelsior’ en na de formele splitsing tussen de profs en amateurs verscheen in 2002 het logo met de naam ‘S.B.V. Excelsior’, verwijzend naar ‘Stichting Betaald Voetbal Excelsior’. ,,Onze roots liggen in Rotterdam en daarom gebruiken wij al enkele jaren als officiële naam ‘Excelsior Rotterdam’. Deze benaming keert terug in het nieuwe logo. Ook ons oprichtingsjaar ‘1902’ is toegevoegd. Wat blijft is de roodzwarte cirkel.
Supporters en Sfeer
Al sinds jaar en dag bezoeken Excelsior-supporters vóór en na een wedstrijd de cafés Hoekzight en De Dijk. Gelegen aan de levendige Oostzeedijk en makkelijk bereikbaar met de tram, is het dé plek waar menig Excelsior-supporter voor een wedstrijd samenkomt en van een pilsje geniet.
Er is sinds de oprichting een heleboel gebeurd in de historie van Excelsior. De club wordt vaak omschreven als ‘sympathiek, gemoedelijk en gezellig’. Op Woudestein kom je geen vedetten tegen, arrogant gedrag wordt snel de kop ingedrukt. Excelsior mag dan al lang niet meer de club van oud papier zijn, de sfeer is ondanks het gemoderniseerde stadion amper veranderd.
tags: #stichting #betaald #voetbal #excelsior #geschiedenis