Het selecteren en beoordelen van hockeycriteria is een complex proces dat een cruciale rol speelt in de ontwikkeling van jonge hockeyers en het samenstellen van succesvolle teams. Dit artikel biedt een diepgaand inzicht in de verschillende aspecten van dit proces, van de overwegingen bij jonge kinderen tot de criteria die worden gebruikt bij het selecteren van junioren en prestatieteams.
Inleiding
Het beoordelen en selecteren in de hockeysport is een onderwerp waar vrijwel elke hockeyclub mee te maken heeft. Het lijkt soms eenvoudig, maar niets is minder waar. Dit artikel tracht antwoord te geven op vragen als: Waarom beoordelen we eigenlijk? Wat is de functie ervan? Kun je mentale weerbaarheid beoordelen? Aan welke voorwaarden moet een beoordeling voldoen? En als we beoordelen, waar letten we dan op?
De Noodzaak van Zorgvuldige Selectie
In het voorjaar van 2018 kwam het veelvuldig in het nieuws: de hockeybond riep verenigingen op om te stoppen met stressvolle selectietrainingen en -wedstrijden voor kinderen tot twaalf jaar. De gedachte hierachter is dat selectietrainingen voor veel stress zorgen onder kinderen, wat onnodig is. Tot de leeftijd van twaalf jaar moeten kinderen vooral plezier hebben in sporten, verschillende sporten beoefenen, motorische vaardigheden opdoen en in hun eigen sociale omgeving dicht bij de vereniging met vriendjes en vriendinnetjes spelen.
Naast de stress die selectietrainingen met zich meebrengen, is het nagenoeg onmogelijk om op zo’n jonge leeftijd talent te herkennen. Bij veel kinderen komt het talent pas op veel latere leeftijd naar boven. Het heeft dus nog geen zin om al zo vroeg scherp te selecteren. Niet geselecteerde kinderen voelen zich bovendien vaak minder serieus genomen en verliezen hun plezier. Veel kinderen die wél op deze leeftijd worden geselecteerd gaan vervolgens heel veel trainen, terwijl er geen garantie kan worden gegeven voor het worden van een topspeler of -speelster, met als gevolg dat een groot deel afhaakt voor hun achttiende.
Het is daarom belangrijk om de ontwikkeling van kinderen centraal te stellen door ze breed motorisch op te leiden en zorgvuldig om te gaan met het samenstellen van teams. Het benoemen van speciale selectieteams wordt niet geadviseerd. De kwaliteit van het technisch en begeleidend kader is een belangrijke voorwaarde om kinderen zich in trainings- en wedstrijdsituaties te laten ontwikkelen. Tot de leeftijd van twaalf jaar kunnen kinderen worden geplaatst op basis van bijvoorbeeld postcode, vriendjes in de vereniging, etc., en niet op basis van niveau en/of mogelijk talent. Omdat de verschillen in ontwikkeling vanaf de leeftijd van negen/tien jaar erg uiteenlopen en bovendien grillig kunnen verlopen, moet eventueel selecteren - wat dus pas vanaf de leeftijd van twaalf jaar is aan te bevelen! - altijd voorzien in herkansingen gedurende het seizoen.
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
Beoordelingsvormen: Formatief vs. Summatief
Het beoordelen van spelers kan worden gezien als een methode om de (leer)prestaties van spelers te waarderen. Er zijn grofweg vier verschillende vormen te onderscheiden. Allereerst kan er formatief en summatief beoordeeld worden.
Formatieve Beoordeling
Bij een formatieve beoordeling wordt er informatie verzameld om inzicht te krijgen waar een speler zich op dat moment in het leerproces bevindt. Met deze informatie wordt de ontwikkeling van een speler in kaart gebracht, met als doel om deze ontwikkeling te verbeteren. Voor zowel de trainer als de speler worden sterke en verbeterpunten van de speler inzichtelijk. De trainer kan hierdoor gericht feedback geven en waar nodig trainingen aanpassen om de ontwikkeling te stimuleren. De speler weet waar hij zich op dat moment in het leerproces bevindt en wat er moet gebeuren om beter te worden.
Summatieve Beoordeling
Een andere vorm van beoordelen is summatief beoordelen. Hierbij is het doel om de prestatie van een speler aan het einde van een periode te beoordelen. Het is een moment waarbij een speler laat zien of hij de getrainde vaardigheden beheerst. Voorbeelden van een summatieve beoordeling zijn selectietrainingen en -wedstrijden of een ‘alles-of-niets-wedstrijd’.
Beoordeling op Basis van Doel of Norm
Naast een formatieve en summatieve beoordeling is er nog een ander onderscheid te maken. Enerzijds kunnen spelers worden beoordeeld in relatie tot een vooraf bepaald doel of een vastgestelde norm. Een speler kan bijvoorbeeld als doel hebben gesteld dat hij op het einde van het seizoen een hoge bal kan spelen over een kwart veld.
Beoordeling in Vergelijking met Anderen
Anderzijds kunnen spelers worden beoordeeld in vergelijking met andere spelers. Voor de ene speler kan het spelen van een hoge bal over een kwart veld een hele prestatie zijn, terwijl een andere speler met gemak over een half veld speelt.
Lees ook: De evolutie van hockey: een gedetailleerde analyse
Beoordelen heeft als doel om de persoon die wordt beoordeeld verder te helpen in zijn ontwikkeling. Spelers zijn erbij gebaat om enerzijds voldoende uitgedaagd te worden om beter te worden in de sport. Anderzijds speelt ook voldoende succesbeleving een belangrijke rol. Het beter worden in een sport heeft namelijk invloed op het plezier van spelers en vice versa.
Binnen de hockeysport kan er zowel formatief als summatief beoordeeld worden. Formatief beoordelen is bijvoorbeeld zeer geschikt om de ontwikkeling te stimuleren van spelers en is goed te combineren met een beoordeling op basis van een vooraf bepaald doel. Spelers kunnen (eventueel samen met een trainer/coach) doelen stellen waar ze komend seizoen aan gaan werken. Daarnaast geeft een formatieve beoordeling inzicht in de ontwikkeling die een speler heeft doorgemaakt door de jaren heen. De uitvoering van een formatieve beoordeling kan worden gedaan door trainers en coaches, maar ook door de spelers zelfs. Spelers die doelen stellen, reflecteren op hun leerproces en plannen maken om beter te worden, blijken zich over het algemeen sneller te ontwikkelen dan spelers die dat niet doen.
Een formatieve beoordeling zegt echter niks over het niveau van een speler in vergelijking met andere spelers. Een summatieve beoordeling daarentegen is wel geschikt om deze vergelijking te maken. Zo kan de beste aanvaller van C2 wellicht moeilijk meekomen met de minst competente aanvaller van C1. Of de beste aanvaller van C2 blijkt makkelijk mee te komen met de beste aanvaller van C1.
Voorwaarden voor een Goede Beoordeling: De Vier D's
De verschillende vormen van beoordelen zeggen nog vrijwel niks over de voorwaarden waaraan een beoordeling moet voldoen. Vanuit wetenschappelijk oogpunt dient een beoordeling betrouwbaar en valide te zijn. Daarnaast zijn er veel andere (praktische) voorwaarden waarmee rekening gehouden kan worden. Hoewel er geen universele set aan voorwaarden is voor beoordelingen, wordt in dit artikel gebruik gemaakt van de zogenoemde vier D’s. Deze voorwaarden worden veelal gebruikt binnen het (bewegings)onderwijs en zijn ook zeer geschikt om hockeyspelers te beoordelen. Bovendien kunnen de voorwaarden worden gehanteerd bij de verschillende vormen van beoordelen. Hoewel de vier D’s als richtlijn gehanteerd kunnen worden, leveren ze ook een aantal dilemma’s op. Het is namelijk onmogelijk om aan alle voorwaarden te voldoen. Soms moeten er keuzes gemaakt worden waarvan je weet dat de ene voorwaarde ten koste gaat van de ander.
1. Betrouwbaarheid
Het eerste criterium waaraan een beoordeling moet voldoen is ‘betrouwbaarheid’. Er is sprake van een betrouwbare beoordeling als een herhaling van een beoordeling tot dezelfde uitkomsten zal leiden, ongeacht de beoordelaar en omstandigheden. Wat het lastig maakt om aan dit criterium te voldoen is dat veel trainers en coaches beoordelen op basis van observaties. Dit is een logische keuze aangezien zij vaak op het veld staan en spelers een aantal keer per week zien hockeyen. Echter, wanneer er beoordeeld wordt middels een observatie kan de betrouwbaarheid eenvoudig in het geding komen. Voorkennis, interpretatie, verwachtingen en de gemoedstoestand van een beoordelaar kunnen (onbewust) richtinggevend zijn voor een beoordeling. Bij een betrouwbare beoordeling mogen deze factoren echter niet van invloed zijn.
Lees ook: Een overzicht van de carrière van Chloe Hockey en haar bijdrage aan het Nederlandse hockey.
Hoewel het onmogelijk lijkt om geheel objectief te zijn tijdens het observeren, zijn er verschillende maatregelen te nemen om de betrouwbaarheid ten goede te laten komen. De betrouwbaarheid van een beoordeling kan worden vergroot door met gelijke maatstaven te beoordelen. Probeer daarbij te voorkomen dat de ene beoordelaar werkt met plusjes en minnetjes, terwijl de ander beoordeeld met onvoldoende, voldoende, goed. Door met dezelfde maatstaven te werken kan er eenvoudig een vergelijking worden gemaakt met voorgaande jaren en/of met andere spelers. Op basis van verschillende pilots die door de KNHB zijn uitgevoerd, wordt de voorkeur gegeven om gebruik te maken van een vierpuntsschaal. Door het ‘veilige midden’ van een vijfpuntsschaal weg te halen, dwing je de beoordelaars om een keuze te maken. Dit zorgt er weer voor dat de verschillen tussen spelers beter aan het licht komen.
Om de verschillen nog beter te duiden, kan de vierpuntsschaal worden ingedeeld met de cijfers 1, 3, 4 en 6. Dit betekent dat de hoogste score 6 punten oplevert en de laagste score 1. Bij positieve twijfel krijgt een speler 4 punten en bij negatieve twijfel 3 punten. Het voordeel hiervan is dat de sterke en zwakke punten van een speler sterk naar voren komen. Uiteindelijk gaat het er om wat een speler heel goed kan. Een team heeft namelijk verschillende kwaliteiten nodig.
Om de betrouwbaarheid ten goede te laten komen, is het waardevol om de cijfers te koppelen aan helder geformuleerde beoordelingscriteria. Om deze criteria te formuleren, is er aan alle jeugdbondscoaches gevraagd waar zij naar kijken als zij spelers moeten beoordelen/selecteren. Op basis van de input die is ontvangen, is geprobeerd het hockeyspel te duiden in een model. Vervolgens zijn er criteria geformuleerd waarmee het hockeyspel beoordeeld kan worden.
Als er van de 10 personen 8 met een gelijke beoordeling komen, is de betrouwbaarheid groter dan wanneer er 1 persoon iets beoordeelt. Laat beoordelaars dan ook afzonderlijk van elkaar beoordelen, zonder daarbij overleg te plegen met elkaar. Achteraf kunnen overeenkomsten en/of verschillen worden besproken. Als er discussie is of een speler wel of niet geselecteerd moet worden, kun je ervoor kiezen om ‘omgekeerd te discussiëren’. Stel, beoordelaar 1 vindt dat speler 6 geselecteerd moet worden. Beoordelaar 2 is het daar niet mee eens en vindt dat speler 10 geselecteerd moet worden. Laat beoordelaar 1 dan de sterke punten van speler 10 benoemen en beoordelaar 2 de sterke punten van speler 6. Door omgekeerd te discussiëren worden de kwaliteiten van een speler benadrukt.
2. Validiteit
Met validiteit wordt bedoeld dat een meetinstrument werkelijk meet wat het zou moeten meten. Dit kan heel eenvoudig zijn als je wilt weten hoe ver een speler een hoge bal kan spelen. Je laat een speler een hoge bal spelen, meet de afstand en je hebt een valide meting. In de hockeysport gaat het echter niet alleen om de beheersing van motorische vaardigheden zoals het spelen van een hoge bal. Het is ook van belang om de hoge bal te kunnen spelen binnen de context van het hockeyspel. Kortom, het hebben van spelinzicht is naast de motorische vaardigheden een belangrijk onderdeel om het hockeyspel te kunnen spelen. Het lastige is alleen dat spelinzicht moeilijk valide te beoordelen is.
Bij spelinzicht gaat het namelijk o.a. over het maken van de juiste keuzes binnen spelsituaties. Maar wat is de juiste keuze? Je zou kunnen zeggen dat de juiste keuze sterk gepaard gaat met het halen van rendement zoals scoren, het creëren van balbezit of een pass geven die aankomt bij de medespeler. Maar wat als een speler 10 keer een perfecte pass geeft en 9 keer zijn medespelers in de problemen brengt? Dan is het rendement hoog, maar is het een verkeerde keuze. Daarnaast kun je de juiste keuze maken, terwijl het niks oplevert of een verkeerde keuze maken die wel wat oplevert. Het dilemma dat zich hier voordoet is dat losse motorische vaardigheden beter geschikt zijn om valide te beoordelen, maar minder wedstrijdgericht zijn. Techniek en spelinzicht sluiten elkaar niet uit, maar zijn essentieel in het hockeyspel. Het advies is dan ook om zowel techniek als spelinzicht te beoordelen.
Bij het beoordelen van techniek gaat het niet zozeer om de ideale beweging maar om de uitkomst van de beweging. Het is namelijk onhaalbaar om alle technieken te beoordelen op de uitvoering. Bovendien is het lastig om de ideale techniek te definiëren aangezien techniek pas functioneel wordt als je het kan toepassen in de context van het hockeyspel. De kans dat binnen die context de ideale techniek wordt toegepast, is zeer klein. Tevens blijkt dat geen enkele beweging hetzelfde is waardoor het beoordelen ervan lastig wordt.
Indien je het passen van spelers wilt beoordelen, dan zou je dat als volgt kunnen doen. Om in lijn te blijven met de eerdergenoemde niveaus kan het hoogste niveau van een pass worden omschreven als: ‘De speler is in staat om de bal op de juiste snelheid te passen naar de plek waar de medespeler de bal wil hebben’. Door naar de uitkomst van een techniek te kijken, is het mogelijk om verschillende passtechnieken te beoordelen. Laat spelers bijvoorbeeld een passoefening uitvoeren waar ze de ene keer moeten slaan, de andere keer moeten flatsen en later een duwpass moeten uitvoeren. Bij elke vorm van passen kunnen de hiervoor genoemde niveaus worden gebruikt om te beoordelen. Dat zorgt ervoor dat een beoordeling haalbaar blijft. Tevens kunnen er situaties worden gecreëerd waarbij de speler die passt, moet reageren op de speler die de bal gaat aannemen. Laat de speler die bal gaat aannemen bijvoorbeeld vanaf een bepaald punt in het veld diep, breed of in de bal lopen. Naast het beoordelen van techniek speelt spelinzicht ook een belangrijke rol. Spelinzicht is door de hoeveelheid keuzes die een speler kan maken echter lastig te vertalen naar heldere criteria.
Selectiecriteria voor Junioren en Prestatieteams
Bij het selecteren van junioren en prestatieteams worden verschillende criteria in overweging genomen. Deze criteria kunnen worden onderverdeeld in technische, tactische, conditionele en mentale aspecten.
Technische Aspecten
Technische aspecten omvatten baltechniek, stickhandling en slagtechniek. Een goede beheersing van deze vaardigheden is essentieel voor het succesvol uitvoeren van acties op het veld.
Tactische Aspecten
Tactische aspecten omvatten spelinzicht, positie kiezen en taakgerichtheid. Het vermogen om het spel te lezen, de juiste positie in te nemen en de toegewezen taken uit te voeren, is cruciaal voor het functioneren van een team.
Conditionele Aspecten
Conditionele aspecten omvatten snelheid en wendbaarheid. Een goede conditie stelt spelers in staat om gedurende de hele wedstrijd te presteren en snel te reageren op veranderingen in het spel.
Mentale Aspecten
Motivatie/mentaliteit omvat alertheid, doorzettingsvermogen, sportief gedrag en aanwezigheid. Een positieve mentaliteit en de wil om te leren en te presteren, zijn belangrijke eigenschappen voor een succesvolle hockeyer.
Samenwerking en Teamwork
Samenwerking en teamwork zijn essentieel voor het creëren van een hecht en effectief team. Spelers moeten in staat zijn om goed samen te werken, elkaar te ondersteunen en gezamenlijk doelen te bereiken.
Teamindelingen en Procedures
Gedurende het gehele seizoen volgen trainers en coaches de kinderen van hun team(s). Twee keer per jaar vullen zij een beoordelingsformulier in. Er wordt beoordeeld op basis van TIPS (Techniek, Inzet, Persoonlijkheid en Snelheid). Per leeftijdsgroep kan de weging per onderdeel verschillen. Ook de trainingscoördinator of hoofdtrainer en leden van de technische commissie beoordelen de kinderen op voornoemde onderdelen. Dit gebeurt enerzijds tijdens de trainingen en anderzijds gedurende de wedstrijden. Wanneer er op basis van de totale beoordeling redenen zijn om verder te selecteren kunnen er selectiewedstrijden worden georganiseerd. Er wordt altijd gestreefd naar publicatie ruimschoots voor aanvang van de nieuwe competitie.
Bij de jongste jeugd (F en E), wordt de teamindeling mede gebaseerd op de evaluaties uit de F- E lijn, waarbij spelers als bovengemiddeld, gemiddeld of onder gemiddeld zijn beoordeeld. Daarnaast speelt ook hier sociale cohesie een belangrijke rol.
De keepers worden niet geselecteerd op basis van specifieke selectietrainingen. Selectie van de keepers voor de D t/m A-teams zal plaatsvinden door de TC in overleg met de keeperstrainer. Deze selectie zal gebaseerd worden op kwaliteiten, capaciteiten, motivatie en inzet gedurende het afgelopen seizoen van de keeper. De definitieve bekendmaking welke keeper in welk team zal gaan spelen in het nieuwe seizoen vindt gelijktijdig plaats met de bekendmaking van de spelers van de selectieteams.
Bij het selecteren worden meerdere criteria gehanteerd. De sterkst hockeyende spelers/-sters van de juniorenlijn spelen in principe in het eerste team van de leeftijdscategorie. Iedere leeftijdscategorie (m.u.v. de E en F) kent een selectiegroep waaruit maximaal twee teams gevormd worden. Een tweede team wordt aangemerkt als eerstelijnsteam als er voldoende spelers zijn die aansluiting kunnen (gaan) vinden bij het eerste team. De spelers in het tweede team zijn meestal de jongste van de leeftijdscategorie, zodat zij het daaropvolgende jaar kans maken om in het eerste team te gaan spelen. Het kan voorkomen dat de positie in het veld de doorslag geeft.
Beoordelingsverslagen en tussentijdse rapportages geven informatie over de volgende selectiecriteria:
- Technische aspecten: baltechniek, stickhandling, slagtechniek
- Tactische aspecten: spelinzicht, positie kiezen, taakgerichtheid
- Conditionele aspecten: snelheid, wendbaarheid
- Samenwerking, teamwork
- Motivatie/mentaliteit: alertheid, doorzettingsvermogen, sportief gedrag, aanwezigheid
- Spelpositie in relatie tot een goede invulling van de verschillende posities in een team
Bij gelijkwaardigheid heeft de eerstejaars speler voorrang boven een tweedejaars speler. De selectietrainingen zullen onder zo normaal mogelijke omstandigheden plaatsvinden, gegeven door eigen trainers. Jaarlijks aan het einde van het seizoen zal er een selectietraining plaatsvinden. De eerste twee teams worden standaard uitgenodigd om deel te nemen aan de selectietrainingen. Daarnaast worden spelers op aandragen van trainers en coaches ook uitgenodigd voor de selectietraining.
Coaching van Minioren- en Juniorenteams
Als coach lever je een bijdrage aan de sportieve opvoeding van kinderen. Je gaat ze begeleiden in het hockeyspel, maar ook bij de sociale vaardigheden daar omheen. Bijvoorbeeld het bedanken van de scheidsrechter, sportiviteit tijdens en na de wedstrijd en het opruimen van de velden. De taken van een coach lopen dus erg uiteen. Je moet enerzijds over organisatorische eigenschappen beschikken, anderzijds zijn je technisch/ tactische en begeleidingskwaliteiten van belang. Buiten de wedstrijden heeft een coach onder meer te maken met de trainers en coaches van andere teams en leden van het bestuur of specifieke commissies.
Jongste Jeugd
Door de jonge jeugd in hun eigen taal te benaderen krijg je een sterke band met het team. Ze respecteren jou als coach en luisteren dan aandachtig naar de voorbespreking, aanwijzingen tijdens de wedstrijd en bij de nabespreking. Het belangrijkste doel van het coachen van een (jongste) jeugdteam is het hockeyen voor de kinderen leuk, stimulerend, interessant en leerzaam te maken.
Junioren
Bij het coachen van junioren vanaf ongeveer 12 jaar gaat het steeds vaker om de inhoud, de eigenlijke boodschap die de coach uit wil dragen. Hier gaat het meer en meer om het bepalen van het spelsysteem en het motiveren van de spelers. De belangrijkste taak van een coach blijft natuurlijk het begeleiden van het team. Vaak moet de coach zich realiseren dat gelijk hebben iets anders is dan gelijk krijgen.
Prestatieteams
Een coach van een prestatieteam wil vanzelfsprekend bereiken dat zijn team optimaal functioneert. Dit kan door een evenwichtige combinatie tussen motivatie en prestatie. De coach heeft de leiding en oefent een bepaalde invloed uit op het gedrag van de spelers, waardoor de motivatie wordt verhoogd en de spelers beter presteren. De stijl van leiding geven is de belangrijkste factor in het coachen. Een goede communicatie tussen de coach en de spelers bepaalt de sfeer en dus de prestatie van het team. Een coach moet daarom weten hoe hij in welke situatie op moet treden. Een coach van een prestatieteam moet inzicht hebben in het individuele linie- en team-spelgedrag in relatie tot de tegenstander. Observaties en analyses helpen om deze gedragingen om te zetten naar trainings- en wedstrijddoelen. Deze coach moet dus inzicht hebben in verschillende spelsystemen.
Het Belang van Scouting
Het doel van scouting is het signaleren van talenten, gericht op langere termijn (ontwikkeling en potentie maar ook stagnatie, van spelers), op aangeven van JC oordeel geven over spelers in grijze gebied en het adviseren over selectie-teams met een oordeel over teams en leeftijdscategorieen heen.
tags: #selecteren #en #beoordelen #hockey #criteria