Voetbal is in Nederland de meest populaire sport, maar rugby, hoewel minder bekend, heeft een fascinerende geschiedenis en een sterke mannelijke traditie. Dit artikel duikt in de oorsprong van rugby, de ontwikkeling ervan en de rol van mannen in deze fysieke en strategische sport.
De Oorsprong: Van Middeleeuwse Balspelen tot Rugby School
De wortels van rugby liggen in de Middeleeuwen, met diverse Europese balspelen zoals soule in Frankrijk, knappan in Wales, hurling in Ierland en calcio in Italië. Deze vroege vormen van "folk football" waren vaak ruw en ongeorganiseerd, gespeeld tussen dorpen met weinig regels. Het doel was simpel: de bal (vaak een varkensblaas) naar het rivaliserende dorp brengen. Van de 5e tot en met de 16e eeuw werden in heel Europa balspelen georganiseerd. Gebrek aan regels en de hoeveelheid deelnemers maakten deze vorm van sport gevaarlijk.
In de 19e eeuw, op de Engelse universiteiten, begon de ontwikkeling van de moderne rugby. Football was een favoriet tijdverdrijf, waarbij iedere school zijn eigen (detail) regels had. Het verhaal gaat dat William Webb Ellis, een leerling aan de Rugby School in Engeland, tijdens een partij football de bal oppakte en ermee naar de andere kant van het veld rende om te scoren. Of dit verhaal op waarheid berust is maar zeer de vraag. De enige bron die van een dergelijke daad vertelt is dat van de broer van een klasgenoot van Web Ellis die niet bij het voorval aanwezig is geweest. Alhoewel Rugby rules Football (rugby) niet zou bestaan zonder het enthousiasme van mensen voor de vroege balspelen en de actie van Web Ellis (waar of niet waar) werd het toestaan in de jaren 20 van de 19e eeuw van het rennen met de bal en met name het optekenen van deze regels op Rugby school de basis van de sport rugby. Voor de populariteit van rugby in die tijd zijn diverse oorzaken aan te wijzen. Enerzijds verspreidden enthousiaste oud leerlingen van de school de sport, anderzijds zorgde de populariteit van de school rugby ervoor dat veel scholen juist deze regels aannamen en niet de regels die op andere scholen werden gevoerd, wat er toe leidde dat niet alleen oud studenten van Rugby het enthousiasme overbrachten op tijdgenoten.
De Scheiding tussen Rugby en Voetbal
De verspreiding van de sport zorgde ervoor dat deze niet alleen meer op scholen werd beoefend. Overal in het land werden clubs opgericht. Door diverse mensen werden echter vraagtekens gezet bij het met de hand spelen van de bal. Dit leidde in 1863 tot het opstellen van de zogenaamde Cambridge rules, waarin tackles om de middel en het rennen met de bal in de hand niet meer waren toegestaan. Om ervoor te zorgen dat teams toch onderling wedstrijden konden spelen werd gezocht naar een compromis. Dit compromis werd echter nooit bereikt en niet lang na het opstellen van de Cambridge rules ontstond er een afsplitsing tussen Rugby Football (wat nu bekend is als rugby) en Association Football (nu bekend als voetbal). In 1871 werden de regels voor Rugby Football geformaliseerd en definitief vastgelegd en beheerd door de Rugby Football Union (RFU). Deze regels zijn nog steeds de basis voor het huidige rugby.
Rugby in Nederland: Een Late Start
In Nederland kwam rugby pas later op gang. Willem (Pim) Mulier (1865-1954) was een van die voetballende rijkeluiszoontjes. Hij geldt als de grondlegger van het voetbal in Nederland. Daarnaast was hij ook promotor van vele andere sporten, zoals atletiek en schaatsen. Hij ontdekte voetbal in 1875 toen hij met zijn ouders op vakantie was in het chique Oostende in België. Engelse jongens speelden daar het bikkelharde rugby football. Het is geen toeval dat hij via Engelse jongens voetbal leerde kennen. Enthousiast gemaakt door deze Engelse jongens, weet Mulier in 1879 in een Amsterdamse winkel een leren rugbybal op de kop te tikken. Hetzelfde jaar richt hij op veertienjarige leeftijd de eerste voetbalclub van Nederland op: de Haarlemsche Football Club. HFC bestaat nog steeds. In eerste instantie spelen Mulier en zijn vrienden een spel dat meer van rugby weg heeft dan van voetbal. Enkele jaren later stappen de jongens over op association football. De eerste Rugbyvereniging in Nederland werd in 1918 opgericht door studenten in Delft.
Lees ook: Opkomst van rugby in Papoea-Nieuw-Guinea
Minder bekend, maar - dankzij het kranten- en tijdschriftenarchief Delpher - wel te bewijzen is het verhaal over de Hollandsch-Afrikaansche Rugby Club. Hij beschrijft o.a., dat er in 1910 40 Zuid-Afrikaanse studenten in Amsterdam studeerden. Ze misten hun favoriete sport en richtten daarom de Hollandsch-Afrikaansche Rugby Club op. Een tegenstander was er in Nederland niet te vinden. Daarom namen ze contact op met bevriende Zuid-Afrikaanse studenten aan de overkant van de Noordzee. De pers zou er volop aandacht aan besteden. Reeds op 16 november 1910 schreef de Haagsche Courant, dat er op 24 december een rugbywedstrijd gehouden zou worden tussen Zuid-Afrikaanse studenten, studerend te Amsterdam en te Edinburgh. En misschien ook op 26 december tegen een Engels team. Het Algemeen Handelsblad besteedde er op 19 december uitgebreid aandacht aan. Niet alleen zou het team van Edinburgh University overkomen, maar ook een Londens team. Er zou gespeeld worden in Amsterdam, op het terrein van RAP achter Oud-Rosenburg. Men verwachtte een zeer grote belangstelling.
De Mannelijke Cultuur van Rugby
Rugby staat bekend om zijn fysieke en veeleisende karakter, wat bijdraagt aan de sterke mannelijke cultuur die eromheen hangt. De sport vereist kracht, uithoudingsvermogen en moed, eigenschappen die traditioneel met mannelijkheid worden geassocieerd.
De Rol van de Voorwaartsen
De voorwaartsen, ook wel "the pack" genoemd, spelen een cruciale rol in de spelonderdelen waar kracht en techniek vereist zijn, zoals scrums, rucks en mauls. Tight Head Prop: Zorgt voor stabiliteit in de scrum.Hooker: Verovert de bal in de scrum en gooit de bal in bij een line-out.Loose Head Prop: Ondersteunt de hooker en biedt stabiliteit.Tweede rij (Locks): Veroveren de bal na een line-out en zijn de drijvende kracht in de scrum.Derde rij (Flankers en Nummer 8):Flankers (Blindside en Openside): Veroveren de bal van de tegenstander en verstoren de aanval.Nummer 8: Krijgt de bal in handen aan de basis van de scrum en verbindt de voorwaartsen en de backs.
Respect en Erecodes
Ondanks de fysieke aard van het spel, staat rugby bekend om zijn erecode en respect tussen spelers. Na een wedstrijd bedanken de teams elkaar en volgt de 'derde helft', waarin de sfeer kameraadschappelijk is.
Rugby Union en Rugby League: Twee Varianten
Er bestaan twee varianten van rugby: Rugby Union en Rugby League. Rugby Union is de meest bekende vorm, die ook internationaal wordt gespeeld.
Lees ook: Complete Gids Rugby Jeugd
| Kenmerk | Rugby Union | Rugby League |
|---|---|---|
| Aantal spelers | 15 | 13 |
| Scrum | Belangrijk onderdeel: een groep van iedere partij probeert elkaar in voorovergebogen houding weg te duwen om de bal in bezit te krijgen. | Komt minder vaak voor en is minder belangrijk. |
| Tackle | Na een tackle gaat het gevecht om de bal door, maar ieder team mag alleen vanaf zijn eigen kant over de liggende spelers heen de situatie benaderen. | Na een tackle stopt het gevecht om de bal. De getackelde speler brengt de bal weer in het spel door de bal met de voet naar achteren te rollen. |
| Line-out | Spelers die achter elkaar zijn opgesteld, proberen de bal te veroveren die vanaf de zijlijn in wordt gegooid. | Geen onderdeel van het spel. |
De Olympische Geschiedenis van Rugby
Baron Pierre de Coubertin (1863-1937) was een liefhebber van rugby. De stichter van de moderne Olympische Spelen bewonderde de levenshouding, de morele waarden en de fysieke en mentale vaardigheden die nodig zijn om rugby te spelen. Bij de eerste Olympische Spelen, in 1896 in Athene, stond er geen rugby op het menu. Maar in 1900 slaagde de baron erin om drie teams bij elkaar te krijgen voor de eerste Olympische rugbycompetitie in Parijs. Zoals toen gebruikelijk waren het clubteams die hun land vertegenwoordigden. Een Parijse selectie, de Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques USFSA, vertegenwoordigde Frankrijk. Duitsland werd vertegenwoordigd door SC 1880 Frankfurt, aangevuld met een speler van FV Stuttgart 93. Het zou logisch zijn om minimaal drie wedstrijden tussen deze teams te spelen. Maar het werden er slechts twee. Beslissend was de wedstrijd tussen de Fransen en de Duitsers. Op eigen terrein en ondersteund door een Franse scheidsrechter, won het Franse team met 27-17. Tot op heden gaan er geruchten over een duidelijke voorkeursbehandeling van het Franse team.
In 1904 werd rugby door de Amerikaanse organisatoren van de Olympische Spelen in St Louis niet als Olympische sport gekozen. Maar in 1908, in Londen, stond er weer rugby op het programma. Dit keer mochten er maximaal vier teams deelnemen. Zuid-Afrika en Nieuw Zeeland wezen de uitnodiging af. Ierland, Wales en Schotland negeerden de uitnodiging. En dus bleven Engeland, Frankrijk en Australië als enige deelnemers over. Maar een week voor de wedstrijd Engeland-Frankrijk trok Frankrijk zich terug. Het kon geen representatief team op de been brengen. En zo bleven er slechts twee deelnemers over. Australië werd vertegenwoordigd door een selectie uit het touring team de Wallabies. En Engeland door Cornwall, de regerende County Champion. Australië verpletterde Engeland in de enige Olympische rugbywedstrijd van 1908 met 32-3.
Rugby stond niet op het Olympische programma van 1912, maar na de Eerste Wereldoorlog was het opnieuw een Olympische sport in 1920 in Antwerpen. De Britse landen namen niet deel. Ze vonden, dat september te vroeg in hun rugbyseizoen was om waardig tegenstand te kunnen bieden. Roemenië en Tsjechoslowakije trokken zich op het laatste moment terug. De Verenigde Staten - vertegenwoordigd door een team van Californische studenten - en Frankrijk bleven als enige deelnemers over. Frankrijk zou wel even winnen van het onervaren VS-team, maar dat ging mooi niet door. De VS verraste de Fransen met hun krachtige spel en zorgvuldige verdediging en won de wedstrijd met 8-0.
In 1925 stapte De Coubertin op als voorzitter van het IOC. Zijn opvolger, graaf Baillet-Latour, was minder enthousiast over rugby. Het Olympisch congres van 1925 betekende het begin van een ontwikkeling tegen de teamsporten. Rugby werd geschrapt uit het Olympisch programma. Voor de eerste keer ging het in 2016 om sevens rugby en waren ook rugbyende vrouwen welkom.
Lees ook: Van rugby naar media: JayJay Boske
tags: #rugby #sport #voor #mannen #geschiedenis