Template ontwerp door lstore.graphics en beeldbewerking door Leon Postma (redactioneel vormgever). Voetbal is een sport die constant evolueert, met regelmatige aanpassingen aan de spelregels. Een recente wijziging in de regels rond strafschoppen heeft voor veel discussie gezorgd, vooral met betrekking tot de positie van de keeper op de doellijn. Deze regel, die aanvankelijk onopgemerkt bleef, heeft nu de aandacht van de hele voetbalwereld getrokken.
De Oude Regel en de Praktijk
Al decennia lang was de regel bij een strafschop dat de keeper op het moment dat de schutter de bal raakt, op de doellijn moest staan. Aanvankelijk moest de keeper zelfs compleet stilstaan, maar sinds 1997 mocht de keeper wel horizontaal bewegen. Het verbod op voorwaartse beweging was bedoeld om te voorkomen dat de keeper de hoek voor de schutter verkleinde. Als een keeper toch naar voren kwam en de bal werd gestopt, zou de strafschop opnieuw moeten worden genomen.
In de praktijk werd deze regel echter zelden nageleefd. Keepers sprongen soms een beetje naar voren of namen zelfs enkele passen naar voren voordat ze doken. Scheidsrechters vonden het moeilijk om te bepalen wanneer een keeper te ver naar voren kwam en grepen vaak niet in. Pol van Boekel, een Nederlandse topscheidsrechter, verwoordde het dilemma: "Wat is te ver? Is dat tien centimeter of twintig centimeter? Dertig, veertig? De ene collega deed dit, de andere dat." Hij gaf toe dat hij zelf nooit een redding van een keeper had afgekeurd omdat de keeper te ver uit zijn doel kwam.
De Pijnlijke Les van Björn Kuipers
Björn Kuipers, een andere Nederlandse topscheidsrechter, ondervond tijdens het EK 2016 op pijnlijke wijze waar de grens lag. Tijdens de wedstrijd Kroatië-Spanje redde de Kroatische keeper Danijel Subasic een penalty van Sergio Ramos, nadat hij vlak voor het schot ver naar voren was gekropen. Kuipers keurde de penalty niet af, maar scheidsrechtersbaas Pierluigi Collina zei naderhand dat Kuipers de strafschop over had moeten laten nemen. Kuipers miste daardoor de kans om de EK-finale te fluiten, zijn droom. Na dit incident kregen scheidsrechters de instructie om keepers er nadrukkelijk op te wijzen dat ze op de doellijn moesten blijven staan, maar dit effect verwaterde na een tijdje.
De Komst van de VAR en de Nieuwe Regel
De komst van de videoscheidsrechter (VAR) heeft veel veranderd in het voetbal, en daarmee ook de strafschopregel. De VAR kan met zijn camera's vrijwel alles perfect zien, waardoor de regels een zwart-witkwestie worden. Om deze reden is de regel aangepast zodat die handhaafbaar is. De nieuwe regel, die is toegevoegd aan regel 14, lid 1, luidt: "When the ball is kicked, the defending goalkeeper must have at least part of one foot touching, or in line with, the goal line." Dit betekent dat de keeper minimaal een deel van een voet op of boven de doellijn moet hebben tot het moment dat de schutter de bal raakt. Daarna mag alles.
Lees ook: De keeper met de hak
Deze nieuwe regel is eenvoudiger te handhaven, vooral als de VAR beschikt over een camera op de doellijn. Kortom, een regel die voorheen nooit werd gehandhaafd, is veranderd in een regel die altijd wordt gehandhaafd.
Controverses op het WK voor Vrouwen
Op het WK voor vrouwen werd de nieuwe regel voor het eerst toegepast, met flinke controverses als gevolg. Tijdens wedstrijden zoals Italië-Jamaica, Frankrijk-Nigeria en Schotland-Argentinië werden gemiste strafschoppen overgenomen, omdat keepers met beide voeten voor de lijn stonden. Vooral voor de Schotten was dit zuur, omdat ze door de overgenomen strafschop werden uitgeschakeld.
De verontwaardiging en woede waren groot, en niet alleen in Schotland. De Premier League kondigde zelfs aan de nieuwe regel in het komende seizoen niet te zullen hanteren, maar vermoedelijk draaien ze hier wel bij. Sinds de controversiële strafschop bij Schotland-Argentinië ging het op het WK goed, wat aangeeft dat keepers snel leren.
De Impact op Keepers op de Lange Termijn
De vraag is nu hoe nadelig de nieuwe regelgeving is voor de keepers op de lange termijn. Scheidsrechtersbaas Pierluigi Collina ziet het als winst voor de keeper, omdat hen nu één stapje naar voren wordt toegestaan, zolang maar een deel van één voet contact houdt met de lijn. Eerst was dit allemaal verboden.
In de praktijk verlieten keepers echter decennialang ongestraft hun doellijn om de hoek voor de schutter te verkleinen. Dit is nu niet meer mogelijk, wat een nadeel kan zijn voor keepers. Onderzoek naar het verkleinen van de hoek door keepers is echter schaars. Idsart Kingma, een strafschoponderzoeker, stelt dat het naar voren komen van keepers ook een nadeel heeft: de kortere afstand tot de schutter geeft minder reactietijd.
Lees ook: Diepgaande analyse: Keeper Redding
Benjamin Noël, een Duitse onderzoeker, vermoedt dat het voordeel van het naar voren komen groter is dan het nadeel van de kortere reactietijd. De nieuwe regel is dus in het nadeel van de keeper, denkt ook keepersanalist Sam Jackson. Een iets verminderde mogelijkheid om de schutter te intimideren kan ook meespelen.
De Timing en Routine van Keepers
Nog belangrijker is de timing. Keepers zullen hun strafschoproutine moeten aanpassen. John van der Kamp en Noël publiceerden vorig jaar een paper waarin ze de timing en sprongrichting van keepers bestudeerden. De richting van springen is van belang, maar vooral ook het moment van springen (niet te vroeg, niet te laat).
Keepers hielden hier onder de oude regels op een bepaalde manier rekening mee. Met de nieuwe regel zal die routine een stuk bewuster moeten. Keepers zullen later moeten springen, of ze moeten horizontaler springen. Zeker in het begin zal dit flink nadelig kunnen zijn voor keepers, omdat ze dit opnieuw moeten leren.
Harm Zeinstra, voormalig keeper en nu voetbalconsultant, ziet dit ook zo: "Ik denk dat keepers nu iets later hun actie inzetten, [al hoeft dat niet, ze kunnen ook puur horizontaal bewegen, MdH], en daardoor wellicht tijd tekort komen om richting de hoek te gaan."
Meer of Minder Doelpunten uit Strafschoppen?
Hoe zwaar weegt dit nu allemaal? Noël nuanceert: "Het grote deel van strafschoppen wordt gemist omdat de schutter niet goed presteert, en niet omdat de doelman heel erg goed presteert." De komende seizoenen zullen uitwijzen of dit klopt: zullen strafschoppen meer of minder worden gescoord als gevolg van de regel? Nu is het scoringspercentage zo'n 75 procent. Een mogelijke gok is dat dit twee à vier procentpunt meer wordt.
Lees ook: Reddingsacties van Keepers
De Rol van de Keeper: Meer dan Alleen Ballen Stoppen
De rol van een keeper in een voetbalteam is cruciaal. De keeper vormt als laatste verdediger een belangrijke barrière tussen de bal en het doel, waardoor hij of zij een unieke positie inneemt op het veld. De belangrijkste rol van een keeper is het beschermen van het doel. Dit betekent dat hij of zij goede reflexen en een goed reactievermogen moet hebben om de bal uit het doel te houden. Bovendien is timing zeer belangrijk. De doelman moet weten wanneer hij/zij de bal moet pakken of wegtrappen.
Het leiden van de verdediging is een andere belangrijke rol van een keeper. Dit is de enige speler die het hele veld kan overzien. Hierdoor kan de keeper zijn of haar teamgenoten coachen en aanwijzingen geven over de positie en bewegingen van de tegenstanders. Een andere rol van een keeper is het voorkomen van doelpunten uit standaardsituaties, zoals vrije trappen en corners. Tot slot heeft de keeper een belangrijke rol bij de opbouw van het spel. Een doelman is namelijk de eerste speler die het bal in het bezit heeft na een redding. De keeper heeft dan de mogelijkheid om het spel te starten en de bal naar zijn of haar teamgenoten over te spelen.
De Juiste Keeperstechniek: Een Discussie
Wat is de correcte keeperstechniek? De letterlijke woordenboekdefinitie van ‘correct’ (als bijvoeglijk naamwoord) is: ‘Zonder fouten‘. Dus, als we het over de techniek van een doelman hebben, wat kunnen we dan uit deze definitie halen? Wel, als iets dat correct is ‘zonder fouten’ is, dan bestaat er niet zoiets als een ‘correcte’ keeperstechniek, want je hoeft geen gedefinieerde techniek te hebben om zonder fouten te kunnen keepen.
Met andere woorden, als de gekozen methode om een redding te maken betekent dat de bal uit het net blijft, dan is de techniek in zekere zin correct, niet? Let op, want wat we hier bespreken als “de juiste keeperstechnieken” is misschien anders in uw land. Elk land heeft een manier van spelen waar ook de techniek van de keepers op afgestemd is en dus per land kan verschillen! Toch zullen de basisprincipes hetzelfde zijn, maar wat wordt verwacht/’aanvaardbaar’ is van uitvoering zou anders kunnen zijn per land.
Omdat we uiteraard moeilijk elke keeperstechnieken per land kunnen uitleggen, gaan we ons baseren op deze van de FIFA. Deze organisatie staat toch boven alle landen en zou een algemene keepers handleiding hebben. Toch zal je merken dat er enkele technieken voor verwarring en discussie kunnen zorgen.
De Sprong: Een Techniek met Voor- en Nadelen
De stap of beweging die je maakt net voor je een bal moet vangen. Net voor je een speler ziet aanleggen om op doel te trappen maak je een lichte sprong voorwaarts op de tippen van beide voeten. Op deze manier kan je snel schakelen om elke kant op te gaan. Je kan bij een slechte controle veel sneller vertrekken om de bal te onderscheppen nog voor de speler opnieuw de kans krijgt, je kan meteen afduwen om een mooie redding te maken of je kan sneller en met meer kracht omhoog springen om die bal net onder de lat uit te tikken.
De ‘sprong’ heeft al een hoop discussie veroorzaakt in de keepers gemeenschap. Velen vinden dat het de reactietijd voor een schot verkort, en verder een onevenwicht in momentum creëert voor de keeper bij de landing, wat gevolgen heeft voor het vermogen van de keeper om naar voren te bewegen bij een redding.
De Duiktechniek: Verschillende Visies
Wat zegt de handleiding van de FIFA over de duiktechniek? In de gebruikelijke methode wordt de keeper aangeleerd om bij ballen die vrij dichtbij het lichaam komen met beide armen gebogen naar de bal toe te gaan en bij ballen die verder gespeeld worden de onderste arm door te strekken. Een andere visie is dat de keeper altijd vanuit de onderste arm werkt en deze altijd doorstrekt, dus ook bij schoten die dichterbij het lichaam komen. De bovenste arm kan dan op het laatst worden bijgesloten. Het voordeel hiervan is dat wanneer de onderste arm gestrekt naar voren wordt gebracht, de rest van het lichaam vanzelf meegaat en de keeper de bal dus altijd zal insnijden en aanvallen en hij de ruimte onder zich altijd dicht maakt. Bij ballen waar een onverwachte stuit in zit, heeft de keeper ook altijd nog de mogelijkheid om te corrigeren met de bovenste arm.
Variatie in Keeperstechnieken: Hoeveel is Toegestaan?
Om te begrijpen waarom keepers überhaupt een ‘techniek’ nodig hebben, moeten we bespreken hoe ver van de ‘norm’ een techniek mag afwijken. Als een jonge keeper (we hebben het hier over kindervoetbal) de ‘Kasper Schmeichel’ techniek zou gebruiken, dan is dat een acceptabele techniek die gebruikt wordt om een specifiek resultaat te bereiken, in dit geval is dat het vangen van de bal tussen de borst en de bovenkant van het hoofd. Dit is een VARIATIE van een techniek. Indien correct uitgevoerd, is er niets dat erop wijst dat de redding niet gemaakt zal worden.
Maar als een jonge keeper een redding maakt, maar met zijn lichaam veel te veel achteruit valt terwijl hij de redding maakt, en uiteindelijk de bal vangt met een gebogen rug, dan is dit gewoon een INCORRECTE techniek. Waarom? Omdat deze eigenschap onvermijdelijk zal leiden tot een ander en ongewenst resultaat, omdat schoten sneller en harder worden naarmate de keeper door de leeftijdsgroepen gaat en je met deze techniek niet de maximumcapaciteit of reikwijdte van je lichaam benut.
Standaardisatie van Techniek: Een Basis voor Succes
We hebben vastgesteld dat er variatie in een techniek kan zijn, maar deze variatie moet leiden tot wenselijke resultaten in alle omstandigheden van het gebruik ervan. Met andere woorden, we willen technieken onderwijzen en zien dat de kans op het maken van fouten wordt geminimaliseerd. In dat geval, willen we een basis keeperstechnieken hebben, en hebben we die al? Nu, misschien niet, want zelfs de eerste twee bladzijden van de FIFA-keepers handleiding komen erg subjectief over en dat is nog wel van het wereldvoetbal orgaan. We moeten dus iets specifieker zijn als we het hebben over een gestandaardiseerde technische basis. We moeten bijvoorbeeld rekening houden met het land van die keeper, en met de eisen die aan hem worden gesteld.
Samenvatting: De Essentie van Keeperstechniek
De handelingen van een techniek moeten hetzelfde blijven en elke keeper zal deze hebben (het idee om in te stappen alvorens te kunnen afduwen om duik te maken, het idee om het lichaamsgewicht naar voren te verplaatsen, etc.). Hieraan valt niet te ontkomen. Je kunt een goede redding maken met een slechte techniek, maar als die techniek consequent wordt gebruikt, dan tart je in feite het lot en zal je vroeg of laat één en zelfs meerdere doelpunten tegen krijgen die vermeden hadden kunnen worden met de juiste technische handelingen.
De Bovenste Hand: Een Voorbeeld van Technische Keuze
We kunnen het voorbeeld nemen van de reddingen met de bovenste hand. Mechanisch gezien (als in de manier waarop het lichaam fysiek beweegt), zouden schoten in het bovenste derde van het doel van een afstand moeten worden aangevallen met de bovenste hand om verschillende redenen. Toch is het onvermijdelijk dat als hij of zij met de bovenste hand zouden gaan, deze een betere kans zouden hebben om de bal uit het doel te houden (in bepaalde/meeste omstandigheden). Dus die ene keer dat ze de bal niet uit hun doel kunnen houden omdat de bal net iets sneller is of iets meer gekruld was, zal hun techniek bekritiseerd worden. Toch moeten we keepers duidelijk maken dat er niet wordt verwacht dat ze elk schot redden en dat ze fouten mogen maken, natuurlijk mogen ze dat we zijn allemaal mensen! Iedereen maakt fouten enkel is het zo dat het bij een doelman voor 90% vertaald wordt in een tegendoelpunt.
Training en Technische Keuzes
Het is belangrijk dat de keeperstechnieken onder de loep worden genomen, want dat is in wezen wat training is, voor elke speler of keeper ter wereld. We trainen om onze basis technieken beter te maken en om deze zo te optimaliseren dat we er in wedstrijden niet meer over moeten nadenken, maar als het ware gewoon gaan uitvoeren. Men kan stellen dat wanneer men professioneel wordt, technische keuzes minder relevant zijn in vergelijking met tactische keuzes en mentale weerbaarheid. In het professionele spel draait veel keepen nu om het voorkomen om überhaupt een redding te moeten maken. Technische vaardigheid kan worden gezien als de ruggengraat van het voetbal skelet van een keeper, maar het is ook echt het laatste redmiddel als het gaat om het maken van een redding. Zoals ze zeggen, als je jezelf niet in de positie brengt om een redding te maken, dan zul je hem ook niet maken.
De Nadruk op Correcte Technieken in Kleine Groepen
Je kan met een kleine groep werken, maar als je hun dan niet wijst op de juiste techniek dan heeft het natuurlijk weinig van belang. Leg daarom zeker de nadruk in kleine groepen op het toepassen van de correcte keeperstechnieken, want wat werkt voor kinderen, werkt misschien niet als we door de leeftijdsgroepen gaan, vanwege de verschillende omgevingen (type schot, vaardigheid van de speler, kracht van het schot, tempo van de spelers etc.) waarin een keeper zal spelen.
De Natuurlijke Keuze: De Beste Kans op een Redding
Er is een natuurlijke keuze die je lichaam de beste kans geeft om een redding te maken.
Mert Günok: Een Voorbeeld van Kalmte en Ervaring
In de wervelwind van het Turkse voetbal is er één plek waar dit EK kalmte heerst: het doelgebied van keeper Mert Günok. Hij verrichtte in de laatste minuut van de achtste finale tegen Oostenrijk de redding van zijn leven en maakte daarmee een orkaan van lof los. Maar voor zichzelf creëerde hij vooral rust. En rust is je als keeper in Turkije maar zelden gegeven, legt Günoks collega-doelman Bilal Bayazit uit. Het is in geen enkel voetballand gemakkelijk om op doel te staan, maar in Turkije al helemaal niet. "Er zit weinig balans in hoe men hier naar keepers kijkt. Je bent of héél erg goed of je kan er helemaal niks van. Zeker in de media is dat hier heftiger dan bijvoorbeeld in Nederland."
De 35-jarige Günok geldt als een laatbloeier. Via Bursaspor en Istanbul Başakşehir stapte Günok vanaf 2021 bij Besiktas eindelijk uit de schaduw. Na te zijn hersteld van een zware knieblessure maakte Günok veel indruk bij Besiktas. Bij het Turkse elftal kreeg hij in de EK-kwalificatie eindelijk een basisplek.
Bayazit leerde in zijn eerste jaar bij Kayserispor dat het keepersbestaan in Turkije best eenzaam kan zijn. "Je moet hier presteren, maar de handvatten daarvoor krijg je niet van een ander aangereikt. Je moet het hier echt zelf doen." Wat dat betreft is Günok iemand waar Bayazit naar opkijkt. "Hij is zelfs iemand die ik daarin als voorbeeld neem. Als Günok een fout maakt, lijkt het alsof het hem niets doet. Hij staat ijskoud in het doel." Günok is ervaren en heel stabiel. Maar dat explosieve heeft hij ook wel in zich. Hij lijkt wat houterig, maar in de competitie heeft hij ook wel eens zo'n katachtige redding verricht."