Het Nederlands elftal, beter bekend als Oranje, is onlosmakelijk verbonden met de kleur oranje. Toch is de geschiedenis van het tenue complexer dan je zou denken, met verrassende wendingen en onverwachte kleuren. Dit artikel duikt in de fascinerende evolutie van het Oranje voetbaltenue, van de vroege experimenten tot het iconische shirt dat we vandaag de dag kennen.
De kleurrijke begintijd: verschillende clubtenues
De Nederlandse voetbalbond stelde op 6 februari 1894 voor het eerst een nationaal elftal samen, een zogeheten Bondselftal. In die begintijd speelden de internationals in hun eigen clubtenue. Er was nog geen algemeen shirt. Op de elftalfoto van 1894 zien we maar liefst vijf verschillende shirts door elkaar: van HFC, HVV, RAP, Sparta en Victoria Rotterdam. Deze verscheidenheid aan kleuren en ontwerpen zorgde voor een kleurrijk geheel, maar bemoeilijkte het samenspelen.
Eenheid in tenue: de eerste pogingen
In de loop der jaren groeide het ongemak over de afwezigheid van eenheid in tenue. Op 2 april 1899 leek er een einde aan te komen toen het Nederlandse team in Den Haag tegen English Wanderers speelde. Bij gebrek aan een eigen shirt werd aan HVV gevraagd om aan alle spelers een shirt uit te lenen, zodat ze er eindelijk allemaal hetzelfde uit zouden zien.
Een primeur in 1900: rood-wit-blauwe verticale banen
Sporthistoricus Jurryt van de Vooren onthult in zijn boek "De gele kaart van Neeskens" dat het Nederlands elftal al in 1900 voor het eerst in een eigen shirt speelde, vijf jaar eerder dan tot nu toe werd aangenomen. Op 30 december 1900 droegen alle spelers van het Nederlands elftal voor het eerst hetzelfde shirt, in een thuiswedstrijd tegen het Duitse FC Preussen. De foto daarvan vond Van de Vooren bij het Nationaal Archief in Den Haag. Alle spelers droegen die dag een zwarte broek met daarop een wit shirt met verticaal rood-wit-blauwe banen. Hoewel in dit kostuum de kleuren van de officiële vlag waren verwerkt, bevredigde deze oplossing eigenlijk niemand. Zo was er kritiek dat het tenue niet oorspronkelijk genoeg was, omdat PW uit Enschede daar ook in speelde. Dit shirt is maar één keer gedragen, omdat het te rommelig zou zijn.
De eerste officiële interland in 1905: een wit shirt met diagonale baan
Op 30 april 1905 speelde het Nederlands elftal zijn eerste officiële interland, volgens de regels van de FIFA, tegen België. Dit team droeg wél een overkoepelend shirt. Tot nu toe ging men er van uit dat het shirt uit 1905 het eerste officiële tenue van het Nederlands elftal was. Het was een wit shirt met een diagonaal rood-wit-blauwe lint. Alsof er met een sjerp werd gespeeld.
Lees ook: Steun het Nederlands Elftal met stijl
De introductie van Oranje in 1907: de link met het koningshuis
Het was in 1908 dat besloten werd om in oranje shirts te gaan spelen. De kleur oranje vanwege de familienaam van de koninklijke familie, het huis ‘Oranje-Nassau’. Op 14 april 1907 speelde het Nederlands elftal voor de eerste keer in een oranje shirt, wederom tegen België in Antwerpen. Het Algemeen Handelsblad omschreef het tenue als: ‘het nieuwe nationale costuum, oranje shirt en witte broek.’ Een tenue dat we vandaag nog wel kennen, want deze kleuren zijn sindsdien nog vaak gebruikt. Het was tijdens dezelfde wedstrijd dat ook de Nederlandse leeuw haar intrede deed op het voetbaltenue.
Variaties in broeken en kousen: experimenten met kleur
Nederland speelde eigenlijk altijd in oranje shirts en witte of zwarte broeken, eerst nog met lichtblauwe kousen, later met oranje of witte kousen. Het was tijdens het WK van 1974, het eerste grote toernooi waar Oranje aan meedeed sinds de Tweede Wereldoorlog, dat er ook rekening moest worden gehouden met de tenues van de tegenstander. Daardoor waren er ook witte shirts en witte kousen mee en kon er naar hartelust gecombineerd worden met oranje of witte shirts, witte of zwarte broeken en oranje of witte kousen. Vier jaar later, tijdens het WK van 1978 in Argentinië waren de zwarte broeken ingeruild door oranje broekjes en werd er voor het eerst in de historie in een compleet oranje tenue gespeeld.
Het retro shirt: een eerbetoon aan het verleden
Een retroshirt is iets anders als een vintage, vaak tweedehands, shirt. Retro voetbalshirts zijn nieuw gefabriceerde replica shirts die heel erg lijken op een klassiek voetbalshirt uit een ver verleden. Vaak uit de tijd dat er nog geen voetbalmerchandise bestond. Een populair voorbeeld is het Nederlands Elftal shirt van 1974. Dit katoenen retro shirt is gebaseerd op het shirt van Oranje in 1974. Destijds behaalde het Nederlands Elftal voor het eerst in de geschiedenis de WK finale in Duitsland, maar verloor het van het gastland. Het retro shirt is overwegend oranje met zwarte accenten en een v-hals. Op de borst staat uiteraard de iconische Hollandse leeuw. De achterkant van dit shirt bevat nummer 14. Dit betreft natuurlijk het rugnummer van Cruyff in 1974.
De commerciële evolutie: sponsoring en design
Door de geschiedenis heen verandert het voetbalshirt in rap tempo. Met de opkomst van reclame in de jaren ’60 wordt het shirt steeds meer opgevuld; nu zijn ook sponsorlogo’s onvermijdelijk. Speciale replica edities worden in het leven geroepen die nu ook door fans kunnen worden aangeschaft. Vandaag de dag worden alle ruimtes op het shirt benut: ook de mouwen, achterkant en zelfs de schouders worden bedrukt met commerciële uitingen. Tijden veranderen en dat geldt ook voor het voetbalshirt. Elke keer dat het shirt wordt aangetrokken vindt dat bijzondere moment plaats. Het gevoel van trots en verbondenheid. Van eeuwige trouw en onvoorwaardelijke liefde. Het moderne shirt is meer dan alleen een sportief uniform. Op het moment dat merchandising steeds belangrijker wordt, groeit ook langzaam de aandacht voor vrouwenvoetbal.
Oranje: meer dan een kleur, een identiteit
Oranje en Nederland zijn met elkaar verbonden, zelfs zo erg dat het elftal vaak gewoon wordt aangeduid als ‘Oranje’. Zodra het Nederlands elftal een groot toernooi speelt, kleuren op veel plaatsen de straten oranje en trekken in het oranje uitgedoste fans richten de voetbalstadions. De optochten van oranjefans trekken altijd veel bekijks. Bij de fans was de kleurwisseling nog niet aangekomen. De Nederlandse journalisten die afreisden naar België om verslag te doen van de wedstrijd, beschreven hoe de treinen naar Antwerpen vol zaten met ‘Hollandsche supporters met nationale kleuren getooid’.
Lees ook: Wie zijn de huidige doelmannen van Oranje?
Lees ook: Korfbal Historie Tilburg
tags: #oranje #voetbal #tenue #geschiedenis