Hockey, een sport met een rijke geschiedenis en wereldwijde populariteit, kent vele varianten en verwante sporten. Dit artikel duikt in de wereld van hockey-achtige sporten, van de historische voorlopers tot de moderne varianten die in verschillende delen van de wereld worden gespeeld, met een speciale focus op de sportcultuur in Canada.
De Geschiedenis van Hockey: Een Terugblik
De wortels van hockey reiken duizenden jaren terug. Al meer dan 5000 jaar geleden speelden rijke Perzen een spel dat sterk lijkt op polo, een sport die nog steeds wordt beoefend. Polo is een soort hockey waarbij de spelers op een paard zitten en een langere stick gebruiken. Minder welgestelden, zoals kinderen en arbeiders, wilden dit spel ook spelen, maar dan zonder paard. Ze gebruikten kortere stokken en speelden het spel op de grond.
In Griekenland ontstonden uit polo andere speelvormen met stok en bal. De Grieken speelden 478 jaar voor Christus het spel Horn, eveneens met stok en bal. De Romeinen speelden ook een soort hockey op het strand, maar in plaats van een bal gebruikten ze een mensenschedel. Deskundigen vermoeden dat het hockeyspel met bal en stok vanuit het Romeinse Rijk in Engeland terecht is gekomen.
In Afrika speelde de Bahukastam een spel genaamd thepu, waarbij stokken van palmtakken werden gebruikt om een rubberen bal in het doel van de tegenstander te slaan. Dit spel lijkt op grenshockey. In het oude Egypte speelde men een spel genaamd hocksha, waarbij eveneens gesneden palmboomtakken en een harde bal werden gebruikt. Arabische stammen spelen nog steeds een variant van dit spel, dahwa genaamd, met een houten bal in Noord-Afrika.
De Azteken, een oude Indianenstam in Amerika, speelden een soort hockey tegen andere stammen. De ballen waren van hout en de stokken van dierenbotten, met een vergelijkbare krul als moderne hockeysticks. De Mapuche-Huilliche Indianen van de Araucana-stam speelden chueca, een spel om hun strijdvaardigheid te tonen, op een veld van 200 tot 300 meter lang en 20 tot 30 meter breed. In de 17e eeuw werd dit spel verboden vanwege de ruwe speelstijl.
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
In Ierland werd een spel met stok en bal gespeeld dat later de naam hurley (of baire) kreeg, voortgekomen uit de Keltische cultuur en nog steeds gespeeld in Ierland. In Frankrijk speelde men crosse, een balspel met een kromme stok op een veld van ongeveer 300 meter lang. Halverwege de 18e eeuw verdween dit spel.
In Engeland werd het Ierse hurley, onder de naam kappan en later bandy, gespeeld. Bandy werd gespeeld op harde stranden of op ijsvlakten, en de variant op ijs werd bekend als "hockey on ice". Het aantal spelers per team varieerde van 15 tot soms wel 100. In de 18e eeuw werden in Engeland verschillende spelen verboden vanwege hun gevaarlijkheid, maar in de 19e eeuw werden beschermingsmiddelen ontwikkeld, waardoor de sporten weer beoefend konden worden, vooral op scholen en universiteiten.
De naam "hockey" is mogelijk afgeleid van het Engelse woord "hook" (haak), maar sommigen beweren dat het van het Franse woord "hoquet" (herdersstaf) komt. De Engelsen hebben een belangrijke rol gespeeld in de verspreiding van het moderne hockey naar landen als Australië, Nieuw-Zeeland en Brits-Indië (nu India en Pakistan).
In 1891 introduceerde Pim Mulier veldhockey in Nederland, in Haarlem. Bandyspelers gingen buiten het winterseizoen veldhockey spelen. In 1895 werd al om het kampioenschap van Nederland gespeeld, en in 1898 werd de Nederlandsche Hockey en Bandy Bond (NHBB) opgericht. In 1926 ging Nederland volgens de internationale regels spelen en werd lid van de Internationale Hockey Federatie (FIH). Na de tweede plaats van het Nederlands herenteam op de Olympische Spelen in Amsterdam in 1928, groeide de populariteit van hockey.
Tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog werd de competitie in mindere mate voortgezet. Vanaf 1970 kwamen er meer toernooien, zoals de Europese- en Wereldkampioenschappen. Nadat de Nederlandse heren in 1973 wereldkampioen werden, werd hockey nog populairder.
Lees ook: De evolutie van hockey: een gedetailleerde analyse
Aan het einde van de 19e eeuw speelden dames uit Haarlem en omgeving bandy op de bevroren vijver van het vroegere jachtgebied van Graaf Floris V. Met de komst van het veldhockey in Nederland gingen dames ook op gras hockeyen. In 1911 werd de Nederlandse Dames Hockey Bond (NDHB) opgericht. In 1926 hockeyden de dames volgens de Engelse regels. In 1951 organiseerde Nederland het eerste internationale Dames Hockeytoernooi. In 1971 wonnen de Oranje dames het eerste wereldbekertoernooi van de IFWHA.
Vanaf 1931 werd meer aandacht aan de jeugd besteed. In 1951 werd op de Veluwe het eerste jeugdhockeykamp georganiseerd. In 1968 werd de jeugd op leeftijd ingedeeld in verschillende groepen. In 1975 kwam daar nog een E-categorie bij voor kinderen van 8-10 jaar, de E-tjes, die nu ook wel mini's worden genoemd. Later is bij de jongste jeugd nog een groep gekomen: de F-jes.
In Duitsland en Oostenrijk werd in Europa als eerste zaalhockey gespeeld. Pas toen in 1962/1963 in Nederland de winter zo streng was dat lange tijd niet op het veld kon worden gespeeld, gingen veel mensen zaalhockeyen. In 1964 deed het Nederlands zaalhockeyteam mee aan een toernooi in Antwerpen. Sinds 1989 wordt de zaalhockeycompetitie door de districten georganiseerd.
In 1932 was het eerste bondsbureau maar een klein kamertje in Hilversum waar één persoon werkte. Na kantoren in Hilversum, Amsterdam en Amstelveen, is het bondsbureau nu in Utrecht gevestigd. Er werken ongeveer dertig betaalde werknemers. De zes districtsbesturen en kantoren in Nederland helpen het bondsbureau daarbij.
In 1970 werd de Commissie Hockey Opleidingen (CHO) opgericht. Deze commissie organiseerde allerlei cursussen, waardoor hockeyers bij de verenigingen beter werden getraind en begeleid. De naam veranderde in het seizoen 1986/1987 in de commissie Hockeyontwikkeling Topsportcoördinatie en Opleidingen (HTO). Sinds 1989 heet de commissie Hockeyontwikkeling Opleidingen en Jeugd (HOJ).
Lees ook: Een overzicht van de carrière van Chloe Hockey en haar bijdrage aan het Nederlandse hockey.
In 1931 verscheen het eerste nummer van de Hockey Sport, de voorloper van Hockey Magazine. In 1986/1987 veranderde de naam in Hockey Magazine en verscheen het blad één keer in de maand. Vanaf heden verschijnt Hockey Magazine op A4-formaat (tijdschrift) en is de Special een uitgebreide variant hier op.
De Internationale Hockey Federatie (FIH) werd in 1924 in Parijs opgericht. Twee jaar later sloot Nederland zich aan bij de FIH. De bond heeft haar kantoor in Brussel, België. Van daaruit regelt ze de internationale toernooien en evenementen die over de hele wereld worden gehouden.
Hockey in Canada: Meer dan alleen IJshockey
Hoewel ijshockey de nationale sport van Canada is, zijn er andere sporten die qua spelprincipes en vaardigheden op hockey lijken. Het is belangrijk om te erkennen dat sport in Canada een belangrijke rol speelt, met Amerikanen en Canadezen die gek zijn op sport en vrijwel elke high school of universiteit die een of meerdere sportteams heeft die op hoog niveau competitie spelen. Hoewel bijna denkbare sporten gespeeld worden in Amerika en Canada, steken er drie met kop en schouders bovenuit: (ijs)hockey, basketbal en baseball zijn de favorieten. Sportwedstrijden staan hier in Noord-Amerika vaak garant voor entertainmentshows, compleet met cheerleaders en soms huwelijksaanzoeken.
Lacrosse: Een Inheemse Sport met Hockey-elementen
Lacrosse is een van de oudste sporten van Noord-Amerika, met wortels die drieduizend jaar teruggaan in de tijd van de inheemse Amerikaanse volkeren. Franse ontdekkingsreizigers gaven de sport zijn naam en verspreidden het over hun eigen continent. Het doel van lacrosse is om een rubberen bal met een net op een stick (de crosse) in het doel van de tegenstander te krijgen.
De regels verschillen aanzienlijk tussen mannen- en vrouwenlacrosse. Mannen dragen beschermende uitrusting, terwijl vrouwenlacrosse een non-contactsport is. Ondanks zijn lange geschiedenis heeft lacrosse moeite om het imago van een sport voor rijke, blanke kinderen kwijt te raken, die voornamelijk in studentensferen leeft. Lacrossewedstrijden zijn op tv of live soms moeilijk te volgen. Door de grootte van de bal en het feit dat spelers soms de bal proberen te verstoppen lijkt het van een afstandje vaak alsof je kijkt naar twintig mannen of vrouwen die samen een zeer behendige en onzichtbare vlinder proberen te vangen. Maar schijn bedriegt: het tempo van een lacrossewedstrijd is moordend en wordt ook hoog gehouden doordat er doorlopend mag worden gewisseld. Af en toe wordt er, zeker bij herenlacrosse, een aardige beuk uitgedeeld.
Lacrosse is de grootste zomersport van Canada en een van de snelstgroeiende sporten op Amerikaanse universiteiten, al kan het qua populariteit nog lang niet op tegen De Grote Vier (American Football, honkbal, basketbal en ijshockey).
Andere Sporten met Hockey-achtige Kenmerken
Naast lacrosse zijn er nog andere sporten die overeenkomsten vertonen met hockey, zowel qua spelprincipes als qua benodigde vaardigheden:
- Bandy: Een ijssport die in Engeland is ontstaan en een combinatie is van voetbal en hockey. Bandy wordt gespeeld op een groot ijsveld met een bal en sticks, waarbij het doel is om de bal in het doel van de tegenstander te schieten.
- Polo: Zoals eerder vermeld, is polo een vroege voorloper van hockey, waarbij spelers te paard een bal met een lange stick in het doel van de tegenstander proberen te slaan.
- Shinty: Een Schotse teamsport die wordt gespeeld met een bal en sticks. Het doel is om de bal in het doel van de tegenstander te slaan.
- Hurling: Een Ierse teamsport die wordt gespeeld met een bal en sticks. Het doel is om de bal in het doel van de tegenstander te slaan of tussen twee palen boven het doel te schieten.
Hockeyuitrusting en Veldkenmerken
Om hockey te spelen, zijn er verschillende artikelen te koop. Het hockeyveld heeft een rechthoekige vorm van 91 meter lang en 55 meter breed. Alle grenzen worden aangegeven met een witte lijn van ongeveer 7,5 cm breed. De lange lijnen heten zijlijnen en de korte lijnen heten achterlijnen. Het deel van de achterlijn dat tussen de doelpalen loopt, heet de doellijn. Op het veld zijn twee cirkels, twee 23-meterlijnen en een middenlijn. Op 6,4 meter van beide doelen ligt een 15 cm dikke stip.
Om te kunnen hockeyen, heb je natuurlijk een stick nodig. De eerste hockeysticks waren heel hard en helemaal niet te buigen, omdat ze uit één stuk hout werden gemaakt. Veel houten sticks die we nu in Nederland gebruiken, worden in India en Pakistan gemaakt. Tot een paar jaar geleden werden er ook aluminium sticks verkocht, maar omdat bij een breuk van deze stick de haak nog wel eens scherpe punten had, werd de haak een levensgevaarlijk projectiel. Daardoor zijn aluminium sticks omstreeks 1998 verboden. Tegenwoordig word veel gebruik gemaakt van kunststofsticks. Voordeel van zo´n kunststofstick is dat alle stick hetzelfde zijn doordat ze uit een mal komen, dus je hebt niet zoals bij houten sticks last van nerven, wat vaak een breuk veroorzaakt.
Vroeger speelden mensen met alles wat rond was. Rond 1950 werd met een bal van kurk gespeeld of met ballen van paardenhaar met een buitenlaagje van kurk of leer. Tegenwoordig gebruiken we allerlei kunststofballen die soms worden gevuld om het juiste gewicht te krijgen. Een wedstrijdbal weegt tussen de 156 en 163 gram. De omtrek van de bal ligt tussen de 22,4 cm en 23,5 cm. De buitenkant van de bal is meestal glad.
Een veldhockeywedstrijd duurt 2 x 35 minuten en wordt gespeeld door twee teams met ieder elf spelers. De wedstrijd wordt geleid door twee scheidsrechters leiden de wedstrijd. DE regels hebben nogal wat weg van het voetbal. Een beginslag wordt op de middenlijn genomen. Wanneer een van de teams een doelpunt heeft gescoord, neemt het andere team weer een beginslag. Er kan alleen worden gescoord wanneer de aanvallende partij de bal in de cirkel van de tegenstander heeft aangeraakt. Als de bal met de voet wordt aangeraakt en word het spel hierdoor gehinderd is er sprake van shoot en mag de tegenpartij vrij uitslaan. Dit zijn de belangrijkste spelregels. Maar behalve deze spelregels gelden bij hockey ook zogenaamde omgangsregels waaraan spelers zich moeten houden, zodat ze zich op het veld netjes en sportief gedragen. Is dit niet het geval kunnen er waarschuwingskaarten worden gegeven door de scheidsrechter. Er bestaat een groene kaart (dit is alleen een waarschuwing met verder geen gevolgen). Een gele kaart (hierbij moet je 5 minuten van het veld af en een geldboete).
Jeugdhockeyindeling
E: voor 1 oktober nog geen 10 jaar. Voor 1 oktober nog geen 12 jaar (groep 7). 1e jaars D jeugd spelen 8 tegen 8 op een half hockeyveld. D11-tal: 2e jaars D (groep 8) 11-tal op een heel veld. C-jeugd: voor 1 oktober nog geen 14 jaar (brugklas).