Handbal is een dynamische en snelle teamsport die wereldwijd wordt beoefend. Het is een sport waarbij twee teams van elk zeven spelers strijden om de meeste doelpunten te scoren. Dit artikel geeft een gedetailleerd overzicht van de samenstelling van een handbalteam, de regels met betrekking tot spelers en andere relevante aspecten van de sport.
Samenstelling van een Handbalteam
Een handbalteam kan bestaan uit maximaal 14 spelers. Zeven spelers staan op het veld (zes veldspelers en één doelverdediger) terwijl de overige zeven spelers van het team optreden als wisselspelers.
Veldspelers en Doelverdediger
De zes veldspelers hebben als voornaamste taak om doelpunten te scoren en de tegenstander te verdedigen. De doelverdediger, ook wel keeper genoemd, verdedigt het doel en probeert te voorkomen dat de tegenstander scoort. Anders dan bij voetbal, waarbij de keeper bij de doellijn moet blijven, mag de keeper bij handbal maximaal 4 meter voor zijn doel staan.
Wisselspelers en Wissels
Tussen de veld- en wisselspelers is een vliegende wissel mogelijk. Dit betekent dat spelers tijdens het spel gewisseld kunnen worden zonder dat het spel stilgelegd hoeft te worden. De spelerswissel mag alleen worden uitgevoerd via de wissellijn. Deze definieert de wisselzone buiten het speelveld, waar zich de wisselspelers ophouden en verloopt aan de langszijde van het speelveld, steeds vanaf de middellijn 4,5 m naar links en rechts. Als een speler ongeoorloofd de wissellijn overschrijdt, begaat hij een wisselfout. Deze wordt bestraft door de overtredende speler van het veld te sturen en de tegenpartij een vrije worp toe te kennen.
Tactische Variaties
Bij de hogere handbaldivisies vervangen sommige ploegen bij aanvallen soms de doelverdediger voor een extra veldspeler zodat er in totaal 7 veldspelers zijn om de aanval uit te voeren. Als de ploeg de bal verliest, wordt de doelverdediger weer ingewisseld. Deze tactiek wordt hoofdzakelijk toegepast bij landelijke competitiewedstrijden. Bijvoorbeeld, als de stand vlak voor het einde van de wedstrijd nog steeds gelijk is en alles op een kaart wordt gezet.
Lees ook: Hoeveel calorieën verbrand je met korfbal?
Spelregels en Basisprincipes
Speeltijd
Een handbalwedstrijd bestaat gewoonlijk uit twee speelhelften van 30 minuten. Bij de jeugd kiest men deels ook voor kortere speeltijden. Wanneer er bij bepaalde wedstrijden sowieso een winner uit de bus moet komen (bijvoorbeeld bekerwedstrijden) en het na 60 minuten nog steeds gelijkspel is, vinden er twee verlengingen van steeds 5 minuten plaats. Als de tweede verlenging ook geen winnaar oplevert, wordt deze bepaald door 7-meterworpen. Uitgesloten, gediskwalificeerde spelers en spelers die van het veld zijn gestuurd, mogen hieraan niet deelnemen. Ieder team wijst 5 spelers aan die beurtelings een doelworp uitvoeren.
Het Speelveld
Het speelveld meet 40 x 20 meter en wordt door talrijke lijnen begrensd en doorsneden.
- De zijlijnen en de achterlijnen omsluiten het veld.
- De middenlijn loopt door het midden van het speelveld.
- Het doelgebied wordt door een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter gedefinieerd. Dit gebied mag alleen door de doelverdediger worden betreden.
- De gestippelde vrijeworplijn ligt negen meter voor het doel.
- Tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn ligt de 7-meterlijn.
- Aan een van de zijlijnen ligt de wissellijn die vanaf de middenlijn steeds 4,5 m naar rechts en links loopt.
De Handbal
De handbal is gemaakt van kunststof of leer. De diameter van de bal varieert al naargelang geslacht en leeftijd van de teams. Een handbal voor herenteams heeft een omvang die ongeveer 10 cm kleiner is dan een voetbal, maar hetzelfde weegt. Daardoor kunnen handballers hem beter grijpen en harder gooien dan een voetbal. Vaak wordt de bal behandeld met hars zodat de spelers hem beter met één hand kunnen vangen en vasthouden. Hars bij handbal is echter niet meer toegestaan.
Basisregels Tijdens Het Spel
- Staande mogen de spelers de bal slechts drie seconden vasthouden. Met de bal in de hand mogen zij slechts drie stappen doen.
- De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden geworpen, opgevangen, gestopt en met hand of vuist worden geslagen. Contact met onderbenen en voeten is niet toegestaan.
- Een speler kan in balbezit komen als het hem lukt de bal op de tegenspeler met open hand te veroveren.
- 3x pushen binnen 3 seconden, dan binnen 3 sec vervolgen met dribbelen. Dribbelen mag tot schouderhoogte, dus je mag de bal niet voor je uit opgooien om snelheid te maken. Als je de bal vastpakt, moet je binnen 3 seconden overspelen of op doel gooien. Deze acties mogen ook uitgevoerd worden door eerst te dribbelen en dan 3x pushen binnen 3 sec. Na laatste wielcontact start de 3-secondenregel om over te spelen of op doel te gooien.
Overtredingen en Straffen
- Als een speler er door vastgrijpen, omklemmen, stoten en vasthouden op een onsportieve manier aan wordt gehinderd de bal te werpen, wordt dit gezien als een foul en wordt doorgaans bestraft met een vrije worp.
- Als de scheidsrechter een speler de gele kaart toont, is dit een waarschuwing die geen onmiddellijke uitwerking heeft op het verloop van de wedstrijd. Een tweede overtreding van de speler, die de gele kaart rechtvaardigt, wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting. Het team moet dan verder spelen met een speler minder.
- Als een speler voor de tweede keer wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting, wordt hij gediskwalificeerd met de rode kaart en mag voor de verdere rest van de wedstrijd niet meer worden ingewisseld.
- Wanneer een verdediger de bal bewust met zijn been of voet tegenhoudt, kan dit zelfs 2 minuten straftijd opleveren.
Worpen
- Beginworp: De beginworp wordt na het beginsignaal van de scheidsrechter in het midden van het speelveld uitgevoerd. Daarbij moet de speler met één voet de middenlijn aanraken, terwijl de andere voet op de eigen helft moet staan. Spelers van de tegenpartij moeten op een afstand van 3 meter van de speler blijven die de beginworp uitvoert.
- Vrije worp: De vrije worp wordt uitgevoerd als gevolg van overtredingen, bijvoorbeeld als een speler van de aanvallende ploeg binnen de doelcirkel komt. De vrije worp wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding werd begaan. Overtredingen die met een vrije worp worden bestraft op een afstand van minder dan 9 meter van het doel van de tegenpartij worden genomen aan de vrijeworplijn.
- Inworp: Als de bal buiten het speelveld komt, wordt de inworp uitgevoerd.
- Uitworp: De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger en vindt plaats als de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst werd aangeraakt door de aanvallende ploeg of de doelverdediger van de verdedigende ploeg of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen.
- 7-meterworp: Als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een foul of door het betreden van het doelgebied, wordt de gelijkheid van kansen weer hersteld door een 7-meter worp. De werpende speler gaat voor de 7-meter staan en probeert na het fluitsignaal een doelpunt te scoren. Zo lang de speler de bal vasthoudt, mag hij de 7-meter lijn niet aanraken of overschrijden.
Handbal in Nederland
Volgens de Nederlandse overlevering komt handbal oorspronkelijk uit Duitsland, waar Max Heiser de eerste spelregels opstelde. Aanvankelijk werd handbal vooral door meisjes beoefend om de sporttak gymnastiek te verbreden. Later voegden de heren zich ook toe. De Duitse speelwijze vormde de basis voor het internationale handbal.
Via een uitwisseling tussen Hamburgse en Berlijnse turnverenigingen kwam handbal in Groningen terecht, waar de basis werd gelegd voor het Nederlandse handbal. In 1935 kreeg handbal een eigen bond, het Nederlands Handbal Verbond (NHV), dat momenteel ruim 50.000 leden heeft. Om praktische redenen werd het handbal met elf spelers afgeschaft en vervangen door het huidige handbal met zeven spelers.
Lees ook: Wat verdient een derde keeper?
G-Handbal
Al ruim twintig jaar wordt er binnen het NHV G-(Gehandicapten)handbal gespeeld. Dit is uitgegroeid tot vele teams die maandelijks in toernooivorm tegen elkaar spelen. Het NHV wil verenigingen in Noord, Oost en Zuid aanmoedigen om ook een G-team op te starten. Hiervoor is de opleiding Begeleider sport en bewegen ontwikkeld in samenwerking met Gehandicaptensport. Teams spelen 6:6, waarvan 1 keeper. Je mag de bal niet met je rolstoel verdedigen. Je mag nooit inrijden op een ander! Ter info: Het Nationaal rolstoel team speelt sinds 2025 officieel 4 tegen 4 rolstoelhandbal.
Leeftijdsindeling
Een handbalteam bestaat bij de senioren, A, B, C & D jeugd uit zeven spelers: zes veldspelers en één keeper. Bij de E jeugd zijn dit zes spelers en bij de F & H jeugd vijf spelers. Daarnaast mogen er zeven wisselspelers op de reservebank plaatsnemen.
De duur van een wedstrijd is zowel voor de senioren als de A jeugd 2 x 30 minuten. De B & C jeugd speelt 2 x 25 minuten, de D & E jeugd 2 x 20 minuten. De F-jeugd speelt wedstrijden van 15 minuten in toernooivorm.
Competitie
Het Bondsbestuur heeft een aantal wedstrijdklassen benoemd waarin drie Team time-outs per wedstrijd gebruikt mogen worden. Binnen de leeftijdscategorie F-jeugd tot en met de C-jeugd is het verboden om klevende middelen te gebruiken. Op het digitaal wedstrijdformulier (DWF) kunnen maximaal 14 spelers en 5 team officials worden toegevoegd voor alle klassen. De teams voor de najaarscompetitie kunnen tegelijk met de zaalinschrijvingen voor het nieuwe seizoen worden ingeschreven. F-jeugd, zachte bal nr. E-jeugd, harde bal nr. D-jeugd, bal nr. C-jeugd, bal nr. B-jeugd, bal nr. A-jeugd en Dames, bal nr. 2 en 2x30 minuten Recreanten, bal nr. Bal grootte is nr. Verdedigen mag niet meer met zijn allen op de cirkel. Op de eigen speelhelft wordt er offensief verdedigd. Als een team niet offensief verdedigt en met alle kinderen aan de cirkel staat, volgt na een time-out een waarschuwing aan de coach. Die krijgt de kans de verdediging om te zetten. Ter afsluiting van een wedstrijd (ook in de zaal!) zijn er shoot-outs: elk kind mag vanaf de middellijn richting cirkel tippen en op doel gooien. Elk team heeft 4 spelers op het veld (3 + wisselende keeper). Na afloop van een wedstrijd zijn er shoot-outs. Elk kind start vanuit het midden, tipt richting doel en probeert te scoren. Wordt de bal onderweg verloren dan mag de speler vanaf die plaats verder gaan. Per wedstrijd wordt de score bijgehouden. Uitslagen worden alleen gebruikt om de sterkte van de teams te bepalen. Coaches mogen eventueel ook in het speelveld lopen om het spel te begeleiden. Uiteraard wel volgens de regels van Fairplay. Geef de kinderen hierbij de kans om het spel zelf te ontdekken. Hoe lastig ook…
Handbal: Meer dan een Meidensport
Heel veel mensen denken dat het een meidensport is maar dat is het niet. Er zijn veel jongens die op handbal zitten. Om goed te kunnen handballen moet je als een team samenwerken en sportief zijn. Andere belangrijke eigenschappen zijn: snelheid, goed kunnen springen en hard kunnen gooien. Dit ligt er net aan welke positie je speelt.
Lees ook: Hoeveel vlakken heeft een voetbal?
Handbal is in Nederland een grote sport geworden, wat mede te danken is aan de geweldige resultaten van de Nederlandse vrouwen op internationaal niveau. Deze teamsport wordt gespeeld met zes spelers en één keeper. Het is een fysiek zware sport, waardoor er ook veel gewisseld zal worden tijdens een wedstrijd. Het doel is om meer doelpunten te scoren dan de tegenstander. Bij handbal zijn er verschillende soorten worpen, waaronder de vrije worp en de strafworp. Bij een vrije worp moet de tegenstander op minimaal drie meter afstand staan. Bij een strafworp krijgt de ploeg een directe scoringskans op zeven meter van het doel.
Waar wordt handbal gespeeld?
Wereldwijd gezien is handbal niet overal even verbreid. Dat komt vooral door het feit dat handbal hoofdzakelijk een zaalsport is en dus de beschikbaarheid van sporthallen vereist. Bovendien is handbal een betrekkelijk jonge sport die zich, anders dan de oudere sporten, zoals voetbal, niet over een langere tijd een positie kon veroveren. Handbal wordt met uitzondering van Beach Handbal altijd binnen in een sporthal gespeeld.