De KNVB Beker, officieel de TOTO KNVB Beker, is het belangrijkste bekertoernooi in het Nederlandse clubvoetbal. Het toernooi, dat een knock-outsysteem hanteert, kent een rijke historie die teruggaat tot het einde van de 19e eeuw. Het is een competitie waarin zowel prof- als amateurclubs strijden om de felbegeerde "dennenappel", de bijnaam van de prestigieuze beker.
De Beginjaren en Hak Holdert
De geschiedenis van de huidige TOTO KNVB Beker begint op 22 december 1893, met Hak Holdert, de penningmeester van de Amsterdamse voetbalclub R.A.P.. Geïnspireerd door de Engelse F.A. Cup, stelde Holdert een bronzen beeld beschikbaar voor de winnaar van een bekercompetitie. Zijn idee was om een competitie te creëren met een lotingsysteem, zodat clubs uit verschillende divisies en regio's tegen elkaar konden spelen. Dit zou de basis leggen voor een nationaal voetbalgevoel, in een tijd dat de sport nog in de kinderschoenen stond met slechts zo'n duizend leden bij de voetbalbond.
Het eerste bekerseizoen in 1893 kende echter weinig succes. Er werd slechts één wedstrijd gespeeld op 11 februari 1894 tussen HFC Haarlem en HFC, die eindigde in een 3-1 overwinning voor HFC Haarlem, waarbij Otto Menten het eerste bekerdoelpunt in de geschiedenis maakte. De andere clubs trokken zich terug, mede doordat de competitie pas halverwege het seizoen begon.
Holdert liet zich echter niet ontmoedigen en in 1898 waagde hij een nieuwe poging. De Nederlandsche Voetbalbond (NVB), de voorloper van de KNVB, organiseerde een bekertoernooi voor voetbalteams. Holdert stelde opnieuw een beker beschikbaar, die bekend zou komen te staan als de Holdertbeker. Op 7 mei 1899 versloeg R.A.P. Amsterdam het Haagse H.V.V. na verlenging met 1-0, en mocht zich daarmee de eerste bekerwinnaar van Nederland noemen.
Vroege Uitdagingen en Gebrek aan Populariteit
In de beginjaren werd het bekertoernooi niet altijd even serieus genomen. Een teken hiervan is dat in de bekerfinale van 16 mei 1910 de tweede elftallen van Quick (H) en H.V.V. tegenover elkaar stonden. Tussen 1899 en 1960 ontbrak de bekerfinale maar liefst twintig keer op de agenda, soms door uitzonderlijke omstandigheden zoals de Tweede Wereldoorlog, maar vaker gewoonweg door gebrek aan interesse.
Lees ook: Wat symboliseert het BNO Wedstrijd Logo?
De focus lag in die tijd meer op het competitievoetbal en, vanaf 1905, op de wedstrijden van het Nederlands elftal. Desondanks bleef de trofee zelf behouden, als voorloper van de huidige "dennenappel".
De 'Dennenappel' en de Europa Cup II
De Holdertbeker raakte uiteindelijk kwijt, en in 1946 bood de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen een nieuwe trofee aan. Deze zilveren beker, met zijn karakteristieke vorm, kreeg al snel de bijnaam "de dennenappel". Tijdens de eerste naoorlogse editie van het bekertoernooi in 1948 werd de "dennenappel" voor het eerst overhandigd aan de winnaar.
Een belangrijke impuls voor het bekertoernooi kwam in 1960, toen de UEFA voor het eerst een toernooi uitschreef voor nationale bekerwinnaars: de Europa Cup II. Hierdoor nam de animo voor deelname aan het vaderlandse bekertoernooi toe, en vanaf 1960 kende ieder voetbalseizoen een apotheose in de vorm van de bekerfinale.
Locatieperikelen en de Kuip als Vaste Waarde
In de jaren zeventig en tachtig worstelde de KNVB met de vorm van het bekertoernooi en de locatie van de finale. Het ene jaar deden amateurclubs wel mee, het andere jaar niet. Er werd geëxperimenteerd met een knock-outsysteem en een poulesysteem.
Ook de locatie was een pijnpunt. Na een succesvolle periode in De Kuip in Rotterdam (1972-1976), werd de finale in 1977 op aandringen van de finalisten FC Twente en PEC Zwolle in Nijmegen gespeeld. In de jaren daarna volgden andere plaatsen, en gedurende enkele seizoenen werd de finale zelfs over twee wedstrijden uitgesmeerd.
Lees ook: Wat symboliseert het logo van de KNVB Amateursectie?
Uiteindelijk werd in 1989 de beslissing genomen om de bekerfinale exclusief in De Kuip te spelen. Samen met de vaste deelname van amateurclubs en het knock-outsysteem, kreeg het bekertoernooi eindelijk de allure die het verdiende.
Bekerfeesten en Memorabele Momenten
De (her)start in Rotterdam was een succes. Feyenoord kwalificeerde zich tussen 1991 en 1995 vier keer voor de bekerfinale, wat een uitverkocht stadion garandeerde. In de seizoenen die volgden bleek De Kuip ook vol te lopen bij finales waar de Rotterdamse club niet aan deelnam.
Een memorabele eindstrijd was het duel tussen Ajax en sc Heerenveen in 1993. Hoewel de Friezen met 6-2 ten onder gingen, markeerden de rijen bussen onderweg van Heerenveen naar Rotterdam en de fantastische sfeer in en om het stadion het begin van de 'bekerfeesten'. De Eurojackpot KNVB Bekerfinale is sindsdien een jaarlijks hoogtepunt op de voetbalkalender.
Door de jaren heen zijn er vele memorabele momenten geweest in de KNVB Beker. Zo bereikte IJsselmeervogels in het seizoen 1974/’75 als amateurclub de halve finale, een prestatie die VVSB in het seizoen 2015/’16 en Spakenburg in het seizoen 2022/'23 herhaalden. Andere opmerkelijke gebeurtenissen zijn onder meer de 1-6 overwinning van FC Wageningen op PSV in 1977 en de bekerstunt van Swift tegen Vitesse in 2017.
De KNVB: Meer dan een Beker
De KNVB is meer dan alleen de organisator van de KNVB Beker. De bond heeft een rijke historie die teruggaat tot 1889, toen de Nederlandschen Voetbal- en Athletischen Bond (NVAB) werd opgericht door Pim Mulier. In 1895 veranderde de naam in Nederlandse Voetbalbond (NVB), en in 1929, ter ere van het veertigjarig jubileum, kende koningin Wilhelmina de NVB het predicaat 'koninklijk' toe, waarmee de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond een feit was.
Lees ook: Honkbal in Nederland
Een belangrijke ontwikkeling was de intrede van het betaald voetbal in Nederland. Na aanvankelijk terughoudend te zijn geweest, ging de KNVB uiteindelijk overstag, mede door de oprichting van een 'wilde' voetbalbond, de Nederlandse Beroeps Voetbal Bond (NBVB).
Ook de groei van het ledenaantal is opmerkelijk. Van 250 leden in 1889 groeide de KNVB uit tot de eerste sportbond van Nederland met meer dan een miljoen leden in 1978. In 2016 stond de teller op 1.231.561 leden, waarvan meer dan 150.000 vrouwelijk.
Records en Trivia
- Recordhouder: Ajax is recordhouder met 20 gewonnen bekerfinales, gevolgd door Feyenoord (14) en PSV (11).
- Meeste finales: Ajax speelde de meeste finales (30), gevolgd door PSV en Feyenoord (19).
- Doelpuntrijkste finale: De meest doelpuntrijke finale was die van 11 juni 1944, toen Willem II Groene Ster versloeg met 9-2.
- Snelste doelpunt: Het snelste doelpunt in de bekerfinale staat op naam van Romário (PSV), die in 1989 tegen FC Groningen na twee minuten scoorde.
- Amateursuccessen: Sinds de invoering van het betaald voetbal bereikten slechts drie amateurclubs de halve finale: IJsselmeervogels (1974/’75), VVSB (2015/’16) en Spakenburg (2022/'23).
- De 'dennenappel': De huidige KNVB Beker staat ook wel bekend als de 'dennenappel', vanwege zijn karakteristieke vorm.
- Vaste locatie: De Kuip in Rotterdam is sinds 1989 de vaste locatie voor de TOTO KNVB Bekerfinale.
tags: #logo #knvb #beker #geschiedenis