De Eurojackpot KNVB Beker, simpelweg de KNVB Beker genoemd, is meer dan alleen een voetbaltoernooi; het is een afspiegeling van de Nederlandse voetbalcultuur, waar grote en kleine clubs strijden om de felbegeerde cup. Elk seizoen biedt het nieuwe kansen, uitdagingen en de mogelijkheid om talent te ontdekken. De winnaar verdient niet alleen een belangrijke prijs, maar ook een ticket voor Europees voetbal, wat het toernooi extra aantrekkelijk maakt.
De Vroege Jaren: Een Moeizame Start (1893-1960)
Het idee voor een nationale bekercompetitie ontstond in 1893, op initiatief van Hak Holdert, de penningmeester van de Amsterdamse voetbalclub R.A.P. Geïnspireerd door de Engelse FA Cup, stelde hij een bronzen beeld beschikbaar voor de winnaar. Holdert beoogde hiermee wedstrijden te organiseren tussen clubs uit het hele land, ongeacht hun divisie, en zo een nationaal voetbalgevoel te creëren. In die tijd speelden clubs voornamelijk in regionale competities, waardoor dit een kans was om kennis te maken met voetballers uit andere delen van het land.
De eerste poging in 1893 kende echter weinig succes. Er werd slechts één wedstrijd gespeeld op 11 februari 1894 tussen HFC Haarlem en HFC, die door HFC met 3-1 werd gewonnen. Otto Menten scoorde tijdens deze wedstrijd het eerste bekerdoelpunt in de geschiedenis. Door gebrek aan belangstelling en tijdgebrek trokken de overige clubs zich terug.
In 1898 waagde men een nieuwe poging, ditmaal op initiatief van de Nederlandsche Voetbalbond (NVB), de voorloper van de huidige KNVB. Hak Holdert was opnieuw betrokken en stelde een beker beschikbaar, de Holdertbeker. Op 7 mei 1899 versloeg RAP Amsterdam het Haagse H.V.V. na verlenging met 1-0, waarmee het zich de eerste bekerwinnaar van Nederland mocht noemen.
Ondanks deze succesvolle start werd het bekertoernooi in de beginjaren niet erg serieus genomen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Engeland en Duitsland, was er weinig animo. Dit bleek bijvoorbeeld in 1910, toen de finalisten Quick en H.V.V. besloten hun tweede elftallen de eindstrijd te laten spelen. Tussen 1899 en 1960 werd de bekerfinale maar liefst twintig keer niet gespeeld, soms door uitzonderlijke omstandigheden zoals de Tweede Wereldoorlog, maar vaker door desinteresse.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
Een Nieuwe Impuls: Europa Cup II en de 'Dennenappel' (1960-1989)
Een belangrijke impuls voor het bekertoernooi kwam in 1960, toen de UEFA voor het eerst een toernooi uitschreef voor nationale bekerwinnaars, de Europa Cup II. De animo voor deelname aan het vaderlandse bekertoernooi nam hierdoor toe, en vanaf 1960 kende ieder voetbalseizoen een apotheose in de vorm van de bekerfinale.
In de tussentijd was de Holdert-beker in 1946 vervangen door een nieuwe beker, aangeboden door de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen. Dit kostbare geschenk, gemaakt van zilver, kreeg vanwege zijn karakteristieke vorm al snel de bijnaam 'De dennenappel'.
Zoeken naar Vorm: Traditie in Ontwikkeling (1970-1989)
In de jaren zeventig en tachtig worstelde de KNVB met de vorm van het bekertoernooi en de locatie voor de finale. Het ene jaar deden amateurclubs wel mee, het andere jaar niet. Er werd geëxperimenteerd met een knock-outsysteem en een poulesysteem.
Ook de locatie van de finale was een pijnpunt. Na een succesvolle periode in De Kuip (Rotterdam) tussen 1972 en 1976, werd de finale in 1977 op aandringen van de finalisten FC Twente en PEC Zwolle in Nijmegen gespeeld. In de jaren daarna volgden andere plaatsen, en gedurende enkele seizoenen werd de bekerfinale zelfs uitgesmeerd over een uit- en thuiswedstrijd.
De Kuip als Vast Onderkomen: Allure en Voetbalfeesten (1989-heden)
Uiteindelijk werd in 1989 de beslissing genomen om de bekerfinale exclusief in De Kuip te spelen. Dit besluit werd niet meer teruggedraaid. Samen met de vaste deelname van amateurclubs en het knock-outsysteem, kreeg het bekertoernooi eindelijk de allure die het verdiende.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
De (her)start in Rotterdam was een succes. Feyenoord kwalificeerde zich tussen 1991 en 1995 vier keer voor de bekerfinale, wat een uitverkocht stadion garandeerde. Ook in de seizoenen daarna bleek De Kuip vol te lopen, zelfs als Feyenoord niet deelnam.
De finale tussen Ajax en sc Heerenveen in 1993 is een memorabele wedstrijd. Hoewel de Friezen met 6-2 ten onder gingen, markeerden de rijen bussen onderweg van Heerenveen naar Rotterdam en de fantastische sfeer in en om het stadion het begin van de ‘bekerfeesten’. De Eurojackpot KNVB Bekerfinale is uitgegroeid tot een jaarlijks hoogtepunt op de voetbalkalender.
Opmerkelijke Winnaars: Meer dan Alleen de Topclubs
De KNVB Beker wordt lang niet altijd door een erkende topclub gewonnen. Regelmatig weten ook clubs uit de subtop de cup te veroveren. Hoewel de traditionele top-3 (Ajax, Feyenoord en PSV) de lijst met recordwinnaars aanvoert, zijn er ook verrassende namen te vinden.
Onbekende Clubs die de KNVB Beker Wonnen:
- Fortuna '54 (1957 en 1964): Deze club uit Geleen, die in 1968 fuseerde tot Fortuna Sittard, won in 1957 direct de KNVB Beker en eindigde dat jaar ook op de tweede plaats in de competitie.
- Quick Nijmegen (1949): Deze amateurclub won in 1949 de KNVB Beker en ontving in 2017 een replica van de beker na een succesvolle inzamelingsactie.
- WVV Wageningen (1939 en 1948): Hoewel de profafdeling van deze club niet meer bestaat, speelde Wageningen in 1974 nog in de Eredivisie. De amateurtak speelt in de tweede klasse.
- VSV Velsen (1938): Deze club uit Velsen, ook wel De Rode Leeuwen genoemd, won in 1938 de Holdertbeker.
- RFC Roermond (1936): RFC Roermond was in 1936 de eerste Limburgse club die de KNVB Beker won.
- Velocitas 1897 (1934): Deze amateurclub uit Groningen won in 1934 de KNVB Beker door van Feyenoord te winnen. De beker raakte kwijt in de oorlog, maar in 2022 ontving de club een replica.
- VUC Den Haag (1927): Deze Haagse amateurclub won in 1927 de KNVB-beker en bereikte in totaal drie keer de finale.
- TSV Longa (1926): Deze club uit Tilburg, die in 2017 fuseerde tot FC Tilburg, won in 1936 de KNVB Beker, toen nog de NVB-beker genoemd.
- ZFC Zaandam (1925): ZFC Zaandam won in 1925 de bekerfinale van Xerxes uit Rotterdam.
- VV Schoten (1921): Deze Haarlemse club won in 1921 de KNVB-beker.
Winnaars tot 1920:
- CVV Mercurius (1920)
- RC Haarlem (1918, 1912)
- AFC Ajax (1917)
- Quick (1916, 1911, 1910, 1909)
- Koninklijke HFC (1915, 1913, 1904)
- Dordrechtsche FC (1914)
- HFC Haarlem (1912, 1902)
- HBS (1908, 1901)
- VOC Rotterdam (1907, 1905)
- Concordia Delft (1906)
- Velocitas Breda (1900)
- RAP Amsterdam (1899)
Records en Trivia
- Recordhouder: Ajax is recordhouder met 20 gewonnen bekerfinales, gevolgd door Feyenoord (14) en PSV (11).
- Meeste Finales: Ajax speelde de meeste finales (30), gevolgd door PSV en Feyenoord (beide 19).
- Doelpuntrijkste Finale: De meest doelpuntrijke finale was die van 11 juni 1944: Willem II versloeg Groene Ster met 9-2.
- Snelste Doelpunt: Het snelste doelpunt in de bekerfinale staat op naam van Romário de Souza Faria (PSV), die op 25 mei 1989 tegen FC Groningen na twee minuten scoorde.
- Amateur Succes: Sinds de invoering van het betaalde voetbal bereikten slechts drie amateurclubs de halve finale: IJsselmeervogels (1974/’75), VVSB (2015/’16) en Spakenburg (2022/'23).
Hak Holdert: De Grondlegger
Hak Holdert (1870-1944), dagbladuitgever en ondernemer, stond aan de basis van het voetbaltoernooi. Hij stelde de Holdertbeker beschikbaar, die later werd vervangen door de 'dennenappel'. Ondanks dat de naam Holdertbeker al snel verdween, blijft Holderts rol als initiatiefnemer van de KNVB Beker onomstreden.
Commerciële Namen en Heden
Vanaf 1995 kreeg de competitie commerciële namen, te beginnen met de Amstel Cup. Na een korte periode als Gatorade Cup in 2005, keerde de naam KNVB Beker terug in 2006. Tegenwoordig staat het toernooi bekend als de TOTO KNVB Beker, met De Kuip als vaste locatie voor de finale.
Lees ook: Scheidsrechter niet aanwezig? Dit zijn de stappen
tags: #knvb #beker #cup #holland #geschiedenis