Het voetbalshirt is meer dan slechts een kledingstuk; het is een symbool van clubgeschiedenis, nationale trots en de verbinding tussen spelers en supporters. Het vertegenwoordigt een roemrijke clubgeschiedenis en wordt gesymboliseerd via het aanbeden clublogo. Het voetbalshirt verenigt de achterban van elke club of voetbalnatie, waarmee men laat zien voor welke club men is. Waar je een persoonlijke band mee hebt en nog jaren mee verbonden voelt.
De geschiedenis van het KNVB shirt, met name de blauwe variant, is een verhaal van evolutie, van praktische noodzaak naar een complex samenspel van identiteit, commercie en prestatie. Dit artikel duikt in de rijke historie van het Nederlands elftal shirt, met een speciale focus op de blauwe shirts die door de jaren heen zijn gedragen. We onderzoeken de vroege jaren, de invloed van sponsoren, en de symboliek achter de kleuren en ontwerpen.
De Vroege Jaren: Van Verschillende Shirts naar Eenheid
In de begintijd van het Nederlands elftal, rond 1894, was er nog geen sprake van een uniform tenue. Op 6 februari 1894 stelde de Nederlandse voetbalbond voor de allereerste keer een nationaal elftal samen, een zogeheten Bondselftal. De internationals speelden in die begintijd allemaal in hun eigen clubtenue. Een algemeen shirt was er dus nog niet. De spelers droegen vijf verschillende shirts: van HFC, HVV, RAP, Sparta en Victoria Rotterdam. Deze verscheidenheid bleef lange tijd een vast gebruik.
Op een elftalfoto uit 1894 zien we maar liefst vijf verschillende shirts door elkaar: van HFC, HVV, RAP, Sparta en Victoria Rotterdam. Dit gebrek aan uniformiteit werd steeds meer als een probleem gezien. De verschillende shirts zorgden voor een kleurrijk geheel, maar bemoeilijkten het samenspelen.
Een vroege poging tot uniformiteit vond plaats op 2 april 1899, toen het Nederlandse team in Den Haag tegen English Wanderers speelde. Bij gebrek aan een eigen shirt werd aan HVV gevraagd om aan alle spelers een shirt uit te lenen, zodat ze er eindelijk allemaal hetzelfde uit zouden zien.
Lees ook: Blauw Scheidsrechter Shirt KNVB: Koopgids
Het Eerste Eigen Shirt: Een Rood-Wit-Blauw Experiment
De primeur van een eigen shirt kwam er eind 1900 toen een nationaal team speelde tegen Preussen uit Berlijn. Op 30 december 1900 droegen alle spelers van het Nederlands elftal voor de eerste keer hetzelfde shirt. Dat was pas zes jaar ná de eerste wedstrijd van dat team, waarbij alle spelers uitkwamen in het tenue van hun eigen club. All Holland, zoals het elftal werd genoemd, droeg die dag een hemd met rood-wit-blauwe verticale banden. ‘Hoewel in dit costuum de kleuren van onze officieele vlag verwerkt waren,’ vervolgde het jaarboek uit 1937, ‘mogen wij wel zeggen, dat deze oplossing eigenlijk niemand bevredigde.’
Er was kritiek dat het tenue niet oorspronkelijk genoeg was, omdat PW uit Enschede daar ook in speelde. De zoektocht van de voetbalbond ging daarna verder. In 1903 kwam er eenmalig een zwart shirt met zwarte broeken.
De Eerste Officiële Interland en de Introductie van Oranje
Op 30 april 1905 speelde het Nederlands elftal zijn eerste officiële interland, volgens de regels van de FIFA. Dit team droeg wél een overkoepelend shirt. Tot nu toe ging men er van uit dat het shirt uit 1905 het eerste officiële tenue van het Nederlands elftal was. Dat meent ook de KNVB. De eerste officiële wedstrijd van het Nederlands elftal vond plaats op 30 april 1905, maar er waren al eerder wedstrijden geweest van een ‘Nederlands elftal’. Alle spelers dragen een wit shirt met een rood-wit-blauwe diagonale band. Het eerste shirt van het Nederlands elftal was nog wit, met schuin daar overheen rood-wit-blauwe banen.
Echter, de roep om een meer onderscheidende kleur werd steeds sterker. In 1907 veranderden alle kleuren in donkerblauw met wit. Weer twee jaar later werden alle kleuren veranderd in donkerblauw met wit. Op 14 april 1907 speelde het Nederlands elftal wederom tegen de Zuiderburen. De Nederlanders hadden een nieuw tenue, dat door het Algemeen Handelsblad omschreven werd als: ‘het nieuwe nationale costuum, oranje shirt en witte broek.’ Een tenue dat we vandaag nog wel kennen, want deze kleuren zijn sindsdien nog vaak gebruikt.
Het was tijdens dezelfde wedstrijd dat ook de Nederlandse leeuw haar intrede deed op het voetbaltenue. De toon was ook meteen gezet, want veel voor ons inmiddels bekende termen gingen vanaf deze wedstrijd in de media rond. Bij de fans was de kleurwisseling nog niet aangekomen. De Nederlandse journalisten die afreisden naar België om verslag te doen van de wedstrijd, beschreven hoe de treinen naar Antwerpen vol zaten met ‘Hollandsche supporters met nationale kleuren getooid’.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
De Leeuw op het Shirt: Een Nationaal Symbool
Het Nederlands elftal wordt overal ter wereld - naast zijn spel - herkend aan zijn oranje shirts en de leeuw op de borst. Die leeuw is sinds 1907 op het shirt te vinden. De ene keer links, de andere keer rechts, soms zwart en soms wit, maar altijd prominent aanwezig.
De eerste elftallen die eind negentiende, begin twintigste eeuw namens Nederland in het veld komen, doen dat in de shirts van de clubs waarvoor de spelers op dat moment uitkomen. De verschillende shirts (zowel effen als met verticale en horizontale strepen) zorgen voor een kleurrijk geheel, maar bemoeilijken het samenspelen. Dat probleem wordt opgelost bij de eerste officiële interland die het Nederlands elftal speelt op 30 april 1905. Alle spelers dragen een wit shirt met een rood-wit-blauwe diagonale band. In 1907 verruilt Oranje dat tenue voor een gestreept shirt met leeuwenlogo.
Bij het aantreden van kledingsponsor Nike in 1996 krijgt de leeuw een modernere uitstraling, die tot 2013 het shirt van Oranje siert. Voor het 125-jarig jubileum van de voetbalbond, in 2014, ontwerpen Nike en de KNVB een nieuw wapen, gebaseerd op de leeuw van de jaren zeventig. Ook het Nederlands vrouwenelftal speelt in dit shirt, maar dat gaat met ingang van het seizoen 2018/'19 veranderen. Vanaf dat seizoen staat er een leeuwin op het shirt van de OranjeLeeuwinnen.
De Rol van Sponsoren en Commercie
In 1970 kreeg het Nederlands elftal een heuse kledingsponsor. Vanaf dat jaar ging het Duitse bedrijf Adidas de Oranje-internationals aankleden. Er is slechts één probleem: sterspeler Johan Cruijff wordt gesponsord door Puma en weigert met de drie strepen van concurrent Adidas te spelen. Na enig geharrewar volgt een typische Nederlandse oplossing: Johan Cruijff voetbalt als enige met twee strepen.
Het zal in de jaren zeventig niet de enige opvallende afwijking in het tenue van Oranje zijn. Zo bevindt de leeuw zich voor dat decennium links op de borst, maar halverwege de jaren zeventig speelt Oranje ineens regelmatig met de leeuw aan de rechterkant van het shirt. En het kan nog vreemder: tijdens de kwalificatiereeks voor het EK 1980 in Italië gaat de kledingsponsor opzichtig in de fout: wanneer Oranje aantreedt tegen onder meer IJsland en Italië, blijkt dat sommige shirts een leeuw op de rechterborst hebben, anderen op de linkerborst. Ook komt het voor dat de leeuw op het trainingsjack links zit en op het shirt eronder rechts, zoals bij de interland tegen de Sovjet-Unie op 5 oktober 1977.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
Shirtreclame is in Nederland sinds 1 juli 1982 toegestaan. De eerste tekenen van shirtreclame waren echter in de jaren ‘70 al zichtbaar, toen FC Volendam en Excelsior beide verkapte vormen van reclame op hun borst droegen.
Feyenoord en de Blauwe Uitshirts: Een Overzicht
Feyenoord en Castore presenteerden vrijdag het nieuwe blauwe uittenue voor het seizoen 2023-2024. Daarmee komt het tricot nu al in een illuster rijtje aan tenues. De Rotterdammers hebben namelijk een rijke historie met blauwe shirts.
- 2022-2023: De selectie van Arne Slot was regelmatig in dit blauwe uitshirt met rood en witte accenten te zien.
- 2019-2020: Feyenoord presenteerde een blauw uitshirt met fluorescerende lijnen en opdruk. Het was het eerste seizoen dat ‘Droomparken’ (inmiddels ‘EuroParcs’) op de borst van de Rotterdammers verscheen.
- 2018-2019: Een blauw uitshirt met accenten in de kleuren van de club: rood en wit. Het is seizoen dat de stadionclub afscheid neemt van twee clubiconen. Giovanni van Bronckhorst vertrekt als trainer na een uiterst succesvolle periode met als hoogtepunt het kampioenschap in 2017. Daarnaast hangt Robin van Persie zijn voetbalschoenen aan de wilgen na een geweldige carrière die begint en eindigt in De Kuip.
- 2016-2017: In een lichtblauw uitshirt beleeft Feyenoord een onvergetelijk seizoen. Onder leiding van Giovanni van Bronckhorst worden de Rotterdammers voor het eerst in 18 jaar weer kampioen van Nederland. Het was Dirk Kuyt die de club op de laatste speeldag met een hattrick naar het kampioenschap schoot. Een opvallend duel dat in dit blauwe uittenue gespeeld werd was de openingswedstrijd van het seizoen tegen FC Groningen, die mede door drie doelpunten van Eljero Elia met 0-5 werd gewonnen.
- 2015-2016: Dit felblauwe shirt met oranje als secundaire kleur is geïnspireerd op de stoeltjes in De Kuip. Het eerste volledige seizoen onder Giovanni van Bronckhorst kent pieken, maar vooral diepe dalen. Ondanks de terugkeer van Dirk Kuyt weet Feyenoord het voor elkaar te krijgen zeven achtereenvolgende wedstrijden te verliezen.
- 2012-2013: In het tweede jaar onder Ronald Koeman eindigt Feyenoord in dit door Puma ontworpen tenue op de derde plek. Door het seizoen heen zijn er twee varianten van het effen blauwe tricot: een eerste met ASR (dat na 22 jaar de samenwerking stopt met Feyenoord) als sponsor en een tweede versie met het Rotterdamse Diergaarde Blijdorp op de borst.
- 2011-2012: Tijdens het eerste seizoen onder Ronald Koeman draagt Feyenoord ook een (licht)blauw uitshirt. Wie dit tenue ziet kan eigenlijk maar aan een speler denken: John Guidetti, die tot de dag van vandaag wordt gezien als een fenomeen in De Kuip. De Zweedse spits werd mede door een hattrick tegen Ajax topscorer van Feyenoord en schoot de Rotterdammers zo naar een knappe tweede plaats.
De Betekenis van het Voetbalshirt Vandaag
Vandaag de dag worden alle ruimtes op het shirt benut: ook de mouwen, achterkant en zelfs de schouders worden bedrukt met commerciële uitingen. Tijden veranderen en dat geldt ook voor het voetbalshirt. Elke keer dat het shirt wordt aangetrokken vindt dat bijzondere moment plaats. Het gevoel van trots en verbondenheid. Van eeuwige trouw en onvoorwaardelijke liefde.
Steeds meer wordt de voetballerij een wereld waarin sportieve, politieke en commerciële belangen elkaar vinden. De voetbalwereld is moderner en modieuzer geworden. Met internationale marketingcampagnes worden nieuwe collecties gelanceerd en ook derde tenues en trainingstenues worden steeds vaker als kans aangegrepen om geld binnen te slepen. De spelers die het veld opkomen zijn marketing producten en zijn het gezicht van de grootste merken op aarde. Een volwaardig voetbaltenue is ongekend belangrijk, zowel op sportief als commercieel vlak. Door de geschiedenis heen is het tenue echter verschoven van een functioneel uniform naar een hypermodern modeproduct. Het shirt oogt steeds strakker en sluit steeds meer op de lichaamsvormen aan. Mouwen en kragen maken handig ruimte vrij voor kleine details zoals slogans, clubwapens en andere icoontjes. Het broekje heeft inmiddels ook steeds meer andere verwijzingen zoals motiverende leuzen en betekenisvolle initialen. Voetbalsokken kennen flitsende details, voelen steeds comfortabeler aan en zijn voorzien van opvallende kleuren.
tags: #knvb #shirt #blauw #geschiedenis