Een voetbalscheidsrechter speelt een cruciale rol in het handhaven van de regels en de orde tijdens een voetbalwedstrijd. Deze functionaris controleert of beide teams de regels naleven en bestraft overtredingen. De rol en organisatie van scheidsrechterschap, evenals relevante aspecten zoals opleiding, uitrusting en recente ontwikkelingen, worden hieronder nader toegelicht.
De Rol van de Scheidsrechter
In het voetbal is er één scheidsrechter die op het veld de leiding heeft. Hij of zij wordt hierbij geassisteerd door twee assistent-scheidsrechters (ook wel lijnrechters of grensrechters genoemd) langs de zijlijnen. Op hogere niveaus is er vaak ook een vierde official aanwezig, die zich buiten het veld bevindt. Bij sommige toernooien, zoals het WK 2006, werden zelfs vijfde officials geïntroduceerd. In competities zoals de Champions League en Europa League experimenteerde men eerder met vijfde en zesde officials, die achter de doellijn stonden gepositioneerd.
Tot 2019 werd de scheidsrechter in het veld beschouwd als een "dood element". Dit betekende dat het spel doorging als de bal de scheidsrechter raakte, vergelijkbaar met de situatie wanneer de bal tegen de paal of lat kwam. Deze regel is echter gewijzigd om onbedoelde verstoringen van het spel te minimaliseren.
Opleiding tot Scheidsrechter in Nederland en België
Nederland
In Nederland kunnen jongeren vanaf twaalf jaar starten met de cursus Pupillenscheidsrechter. Na het behalen hiervan kan de cursus Verenigingsscheidsrechter (VSR) worden gevolgd. Met een VSR-diploma mag de scheidsrechter wedstrijden binnen de eigen club leiden.
Na het behalen van het VSR-diploma en het opdoen van minimaal twee maanden of tien wedstrijden ervaring, kan men zich aanmelden voor de Scheidsrechtersopleiding III (SO III). Tijdens deze opleiding wordt de scheidsrechter door de KNVB aangesteld voor diverse wedstrijden en soms begeleid. De scheidsrechter start direct in de startgroep van de opleiding.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
Voor verdere progressie is de Scheidsrechtersopleiding II (SO II) vereist vanaf de derde klasse of de tweede jeugdgroep. Deze opleiding besteedt aandacht aan het begeleiden van andere scheidsrechters, voeding en training. Bij promotie naar de landelijke divisies in het seniorenvoetbal volgt de Scheidsrechtersopleiding I (SO I), waarbij samenwerking met neutrale assistenten en mediatraining aan bod komen. Scheidsrechters in de hogere groepen en talententrajecten moeten jaarlijks de FIFA-test afleggen.
België
In België kan men vanaf vijftien jaar scheidsrechter worden. Kandidaten moeten een cursus volgen en een examen afleggen (verdeeld over drie zaterdagen). Geslaagde kandidaten worden stagiair. De cursussen worden per provincie georganiseerd, met uitzondering van West- en Oost-Vlaanderen, waar ze per gewest worden aangeboden.
Stagiairs worden tijdens hun eerste drie wedstrijden begeleid door een peter, die hen ondersteunt en begeleidt.
Beoordeling en Onderricht
In Nederland worden scheidsrechters sinds het seizoen 2024/25 begeleid door begeleiders. Zij ontvangen een beoordeling die meetelt voor de eindrangschikking en schrijven een zelfreflectie waarop de begeleider feedback geeft. Tot en met 2024 werden scheidsrechters beoordeeld door rapporteurs die meerdere keren per seizoen wedstrijden bezochten. Het rapport werd meegenomen in de eindrangschikking.
In België worden scheidsrechters regelmatig beoordeeld, wat bepalend is voor hun aanduiding voor wedstrijden uit hogere categorieën en hun uiteindelijke categorie-indeling.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
Elk land heeft specifieke onderrichtingen voor voetbalscheidsrechters, gebaseerd op de algemene richtlijnen van de FIFA. Deze onderrichtingen kunnen per land verschillen.
Organisaties en Verenigingen
In België zijn er per gewest verenigingen voor scheidsrechters, bekend als vriendenkringen of SVK's. In Nederland zijn er scheidsrechtersverenigingen per stad of regio, met de COVS als overkoepelende organisatie. De vriendenkringen en scheidsrechtersverenigingen organiseren regelmatig vergaderingen en clubavonden waarop onderrichtingen van de provinciale scheidsrechterscommissie worden gedeeld en trainingsmogelijkheden worden besproken.
Scheidsrechterstenue
Scheidsrechters dragen een tenue dat hen onderscheidt van de spelers, meestal een shirt in een andere kleur dan de shirts van beide teams. In het begin van de 20e eeuw droegen scheidsrechters nog een blazer in plaats van een shirt. Traditioneel was het scheidsrechterstenue bijna altijd zwart.
Echter, in 1992 introduceerde de Premier League in Engeland groene shirts voor scheidsrechters om hen beter herkenbaar te maken op televisie. Sindsdien dragen scheidsrechters tenues in diverse kleuren, afhankelijk van het land, de competitie, het kledingmerk en het seizoen. De scheidsrechter kiest zelf een kleur die voldoende afwijkt van de tenues van de spelende clubs.
In Nederland dragen scheidsrechters in het betaald voetbal tenues van Nike, voorzien van het KNVB-logo en sponsoring op de arm. Sinds het seizoen 2012/13 is het Nike-logo duidelijk zichtbaar en kunnen particulieren deze tenues met KNVB-logo ook aanschaffen. Scheidsrechters en assistent-scheidsrechters in de hoogste regionen van het Nederlandse voetbal zijn verplicht om schoenen van Nike te dragen of de logo’s van andere fabrikanten zwart te maken. In lagere afdelingen is de keuze van het merk vrij.
Lees ook: Scheidsrechter niet aanwezig? Dit zijn de stappen
Hulpmiddelen en Technologie
Communicatie
Scheidsrechters maken gebruik van diverse hulpmiddelen om de communicatie en besluitvorming te verbeteren:
- Headsets: Om de communicatie tussen de scheidsrechter en assistent-scheidsrechters te bevorderen, zijn arbitrageteams in de eredivisie uitgerust met elektronische communicatiemiddelen, zoals headsets.
- Elektronische vlaggen: Assistent-scheidsrechters gebruiken elektronische vlaggen om sneller en effectiever te communiceren met de scheidsrechter.
Technologie
- Doellijntechnologie: Om discussies over wel of niet gescoorde doelpunten te voorkomen, wordt doellijntechnologie gebruikt.
- VAR (Video Assistant Referee): De VAR wordt ingezet om cruciale beslissingen te herzien en de scheidsrechter te assisteren bij het nemen van correcte beslissingen.
Vrije Trappen Spray
De scheidsrechters spray, ook wel bekend als vrije trappen spray, verdwijnspray of vanishing spray, werd uitgevonden door de Argentijnse journalist Pablo Silva. Deze spray wordt gebruikt om de positie van de vrije trap en de afstand die de verdedigende partij moet bewaren te markeren. De spray bestaat uit een mix van water, butaan en een oppervlakte-actieve stof en verdwijnt na 1 tot 2 minuten. De FIFA heeft de spray in maart 2012 officieel goedgekeurd.
Vrouwelijke Scheidsrechters
Begin jaren ‘60 was er in Nederland een groot tekort aan scheidsrechters, wat leidde tot afgelaste jeugdwedstrijden. In Alkmaar startte een campagne om nieuwe mensen aan te trekken, waarbij ook vrouwen zich mochten aanmelden. Het KNVB-bestuur was hier aanvankelijk tegen, maar bondsadministrateur Teun Bakker startte in 1961 in het geheim met de opleiding van drie vrouwelijke scheidsrechters uit Alkmaar: Ineke Boom (21), Klazina Laan (20) en Nel Rentenaar (20).
Sjoukje de Jong (1964) was de eerste vrouwelijke assistent-scheidsrechter in het betaald voetbal voor mannen. Op 10 november 2001 assisteerde ze scheidsrechter Hennie de Graaf bij de wedstrijd Go Ahead Eagles-VVV Venlo (2-0) in de Jupiler League.
Marianne van Leeuwen is de beoogde nieuwe directeur betaald voetbal bij de KNVB. Ze is de eerste vrouw op deze post in de geschiedenis van het professionele voetbal. Jan Smit, voorzitter van de Raad van Commissarissen, benadrukt haar onafhankelijke blik en de behoefte aan meer sterke vrouwen in belangrijke posities binnen het voetbal.
tags: #knvb #scheidsrechters #wikipedia