De KNVB Beker, officieel de TOTO KNVB Beker, is in Nederland hét bekertoernooi voor voetbalclubs. Het toernooi kent een knock-outsysteem en wordt al sinds 1898 gehouden. De beker heeft een rijke historie met diverse naamswijzigingen. De huidige beker staat bekend als de “dennenappel”.
Het Ontstaan van het Idee
Het idee voor een sfeeractie, hoe groot of klein dan ook, begint altijd met een brainstorm en het maken van een ontwerp. Het begint dus altijd met een idee. Zo ook bij de bekerfinale van 17 mei 2009, een dag die voor altijd in de geschiedenisboeken van SC Heerenveen zal staan. Die dag wonnen ze met de KNVB Beker hun eerste echte tastbare prijs. Bijzonder was deze dag echter niet alleen vanwege de wedstrijd en de afloop, maar ook vanwege de sfeeractie vooraf. Die had namelijk nogal wat voeten in de aarde.
Hak Holdert en de Holdertbeker
Dagbladuitgever en ondernemer Hak Holdert (1870-1944) stond aan de basis van het voetbaltoernooi. Naar voorbeeld van de Engelse FA Cup organiseerde hij in 1894 een eerste bekertoernooi. De animo was echter niet groot. Veel clubs meldden zich af en uiteindelijk werkten alleen de Haarlemsche Football Club en HFC Haarlem een wedstrijd af. Van een echt toernooi was dus geen sprake, maar deze Haarlemse derby wordt soms wel beschouwd als het allereerste bekerduel in de Nederlandse voetbalgeschiedenis.
In het seizoen 1898/1899 waagde men een nieuwe poging. Op initiatief van de Nederlandsche Voetbalbond (NVB), de voorganger van de huidige KNVB, werd een bekertoernooi voor voetbalteams georganiseerd. Hak Holdert was ook bij de organisatie betrokken en stelde een beker beschikbaar: de Holdertbeker. In de eerste jaren werd het bekertoernooi nog niet erg serieus genomen. Dat bleek bijvoorbeeld heel duidelijk in 1910 toen finalisten Quick en H.V.V. besloten de eindstrijd te laten afwerken door hun tweede elftallen. Het toernooi werd in de eerste decennia ook niet jaarlijks afgewerkt.
Problemen met de planning
Na het bedenken van een mooi idee zou het vanaf daar allemaal soepel moeten gaan lopen. Zou moeten, maar is niet altijd zo.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
De Overgang naar de KNVB Beker
De Holdertbeker wordt tegenwoordig niet meer uitgereikt. Deze beker raakte kwijt. Ter vervanging bood de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen in 1946 een nieuwe trofee aan. Deze cup wordt vaak liefkozend de ‘dennenappel’ genoemd, naar zijn bijzondere vorm. Tijdens de eerste na-oorlogse editie van het bekertoernooi, in 1948, werd de ‘dennenappel’ voor het eerst overhandigd aan een winnaar.
Het harde werk
Nadat je een idee op papier hebt begint het vaak pas. Daarna moet je alles dat je bedacht hebt ook daadwerkelijk gaan maken. Dit is altijd hard werken en dat was deze keer absoluut niet anders.
De Dennenappel en de Fusie van Voetbalbonden
In 1941 stelde de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen een nieuwe beker beschikbaar, zo schreef het Parool in 1946, nu bekend als de dennenappel. Deze vereniging was geen normale club, maar stelde zich ten doel ‘het Nederlandse voetbalspel te bevorderen door veredeling van zijn hoedanigheid’. Een zeer waarschijnlijke reden voor een andere opzet van het bekervoetbal met een nieuwe trofee is de fusie van alle verzuilde voetbalbonden in 1940 tot de huidige KNVB (in de oorlog trouwens nog als NVB). Vooral het katholieke voetbal was heel groot in de jaren 30, waardoor er opeens heel veel nieuwe clubs zich mochten inschrijven voor dit toernooi. Een nieuwe opzet ligt dan voor de hand, maar door de groeiende chaos in de oorlog kon dat voornemen niet worden uitgevoerd. Op 7 december 1946 was er bij een zitting van het Voetbalparlement van de KNVB de officiële overdracht van de nieuwe KNVB-beker. Namens de Zwaluwen overhandigde de heer Mundt ‘een enormen fraaien beker’. Tijdschrift Sportkroniek schreef in 1947: ‘De Zwaluwen kreeg (..) een aardig kassaldo, waarvan het onder meer dezer dagen een flink bedrag heeft besteed voor het aanschaffen van een prachtigen zilveren beker, dien men aan den K.N.V.B. De oude KNVB-beker vóór 1948 is nooit meer gevonden en dat is de reden waarom er nu replica’s worden gemaakt.
Het klaarleggen van de actie
Zodra alles is geschilderd, gemaakt en geproduceerd is het tijd om de actie klaar te gaan leggen in het stadion. Dit gebeurde deze keer niet in ons eigen Abe Lenstra Stadion, maar moest ter plaatse gebeuren in de Kuip te Rotterdam.
De KNVB: Van NVAB naar Koninklijke Bond
De KNVB heeft een rijke historie, waarin er meerdere naamswijzigingen zijn geweest. Op 8 december 1889 werd de Nederlandschen Voetbal- en Athletischen Bond (NVAB) opgericht door Pim Mulier. In 1895 veranderde de naam in Nederlandse Voetbalbond (NVB), nadat de atleten zich hadden afgescheiden. Enkele decennia later volgde wederom een naamswijziging. Ter ere van het veertigjarig jubileum kende koningin Wilhelmina de NVB in 1929 het predicaat 'koninklijk' toe. Daarmee was de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond een feit.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
Een dag om nooit te vergeten
Uiteindelijk was alles dan eindelijk klaar en was het matchday. Het moment suprême, tijd om te schitteren.
Memorabele Momenten en Ledengroei
Andere memorabele momenten uit de KNVB geschiedenis zijn onder meer de eerste interland van het Nederlands elftal in 1905 en de Europese titel in 1988 in West-Duitsland. Het Nederlands vrouwenelftal kroonde zich in 2017 in eigen land eveneens tot het beste team van Europa. Ook 1971 is een historisch jaartal. In dat jaar werd vrouwenvoetbal een officieel onderdeel van de KNVB.
Opmerkelijk is verder de enorme ledengroei door de jaren heen. In 1889 telde de net opgerichte voetbalbond 250 leden. Veertig jaar later - in 1929 - was dit aantal gegroeid tot ruim 65.000. In 1978, bijna een halve eeuw later, passeerden we als eerste sportbond van Nederland de legendarische grens van één miljoen leden. In 2016 stond de teller op 1.231.561 leden. Met dit aantal is de KNVB groter dan ooit. Het aantal vrouwelijke leden passeerde in 2016 voor het eerst de grens van 150.000.
De Bekerfinale in De Kuip
In de jaren hierna werd het toernooi vaak niet gespeeld. Nadat de UEFA in 1960 een toernooi voor bekerwinnaars in het leven riep, de Europa Cup II, nam de animo voor de Nederlandse beker snel toe. Aanvankelijk werden de finales op wisselende locaties afgewerkt. Tussen 1972 en 1976 was de Kuip in Rotterdam steeds gastheer voor de finale. Dit beviel velen, maar toch werd de finale hierna nog verschillende keren in andere stadions afgewerkt. In 1989 besloot men de bekerfinale voortaan altijd te spelen in De Kuip. Dat jaar werd ook officieel vastgelegd dat amateurclubs mogen deelnemen aan het knock-outsysteem. Tegenwoordig komen alleen amateurclubs uit de Tweede en de Derde divisie en clubs die in het seizoen daarvoor de halve finales van de regionale districtbekers hebben bereikt, in aanmerking voor deelname aan het toernooi.
Vrouwenvoetbal en Recordzeges
Sinds het seizoen 1980/81 heeft het toernooi ook een editie voor vrouwen. De grootste zege in het bekertoernooi dateert uit het seizoen 1903/04. Het snelste doelpunt in een bekerfinale staat op naam van Romário. De grootste uitslag in een bekerfinale dateert uit 1944.
Lees ook: Scheidsrechter niet aanwezig? Dit zijn de stappen
Overzicht van Winnaars
De KNVB Beker wordt lang niet altijd door een erkende topclub gewonnen. Vrij geregeld gaan ook clubs uit de subtop met de cup aan de haal. De traditionele top-3 voert echter wel de lijst met recordwinnaars aan: Ajax (20x), Feyenoord (14x) en PSV (11x).
Betaald Voetbal
Een belangrijke ontwikkeling binnen Nederland Voetballand was de intrede van het betaald voetbal. In de naoorlogse periode hield de KNVB aanvankelijk nog de boot af. Nederlandse topspelers kozen daarom steeds vaker voor een lucratief avontuur in een buitenlandse competitie waar wel betaald werd. Spelers die hun carrière over de grens vervolgden, kwamen niet in aanmerking voor het Nederlands elftal. Begin jaren vijftig werd de roep om de invoering van betaald voetbal in ons land steeds luider. Uit protest werd er zelfs een 'wilde' voetbalbond opgericht. Tien clubs namen sloten zich aan bij deze Nederlandse Beroeps Voetbal Bond (NBVB). Uiteindelijk ging de KNVB overstag.
Archief van de KNVB
Het archief van de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond en zijn afdelingen bevat onder ander stukken betreffende de organisatie en taakuitvoering van de bond en zijn afdelingen. Dit zijn onder ander notulen van vergaderingen, jaarverslagen en periodieken zoals "Het Sportblad", "De Sportkroniek", "Voetbal-Almanakken", en "Voetbal-Jaarboekjes". Daarnaast is er ruimschoots materiaal bewaard over bijvoorbeeld het spelen op zondag, de adresboekjes en verschillende handboeken. Verder bevat het een drietal fotoboeken van alle wedstrijden van het Nederlands elftal over de jaren 1894-1946 en diverse andere foto's en krantenknipsels. Het archief is te vinden in het Nationaal Archief in Den Haag.
De KNVB Campus in Zeist
De KNVB Campus in Zeist herbergt vele historische schatten uit het rijke verleden van de voetbalbond, opgericht in 1889. De KNVB viert op 8 december 1964 zijn 75-jarig bestaan. Namens alle leden van de bond gaat een cadeaucommissie onder leiding van J. Jaspers op zoek naar een passend cadeau. Men komt in contact met de Amsterdamse beeldhouwer A. Schalle, die een beeldengroep ontwerpt, bestaande uit drie voetballers in verschillende houdingen. De beeldengroep herinnert aan de opening van het KNVB Sportcentrum in 1965. Tussen 1961 en 1964 is keihard gewerkt aan de realisatie van het nationale voetbalcentrum op het voormalige landgoed Djimat. Er zijn - aan de hand van ontwerpen van architect G.P. de Bruijn en de Grontmij - drie voetbalvelden, een sporthal, een sportmedisch centrum, een slaappaviljoen en een studiepaviljoen aangelegd. Op 16 september 1965 verzamelen zich vele genodigden uit de sportwereld op het KNVB-sportcentrum. Tot de aanwezigen behoren Maarten Vrolijk (minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk), jonkheer Antoine Feith (voorzitter van de Nederlandse Sportfederatie) en Z.K.H. Prins Bernhard. Laatstgenoemde mag, door het onthullen van het jubileumgeschenk, de symbolische opening van het sportcentrum voltrekken. Bondsvoorzitter Toon Schröder spreekt tegelijkertijd de hoop uit dat “met name de voetbaljeugd van ons land zal beseffen, dat dit eigen KNVB-huis van enorme betekenis kan zijn. Het is van de bond, het is van de verenigingen.”
Ruim 50 jaar later is deze uitspraak nog steeds van kracht, ondanks of misschien wel mede door de enorme metamorfose die het KNVB-sportcentrum in de tussentijd heeft ondergaan. De KNVB Campus, zoals de nieuwe naam luidt, beschikt naast eerdergenoemde faciliteiten inmiddels ook over een hypermodern Voetbalmedisch centrum, een hightech kunstgrasveld en een nagelnieuw Trainingscentrum. Naast alle nieuwbouw hebben ook de drie voetballers gelukkig nog steeds een plek: op het grasveld tegenover het Voetbalmedisch centrum herinneren zij alle bezoekers aan de opening van het complex in 1965.
tags: #knvb #beker #ontwerp #geschiedenis