Het KNVB Assist Trainers Boekje is een hulpmiddel voor trainers in het jeugdvoetbal, vol informatie en praktische tips om jonge voetballers op een positieve en effectieve manier te begeleiden. Het boekje behandelt verschillende aspecten van het trainerschap, van het betrekken van ouders tot het samenstellen van een wedstrijdtraject.
Ouders: Een Onmisbare Schakel
Ouders spelen een cruciale rol in de voetbalbeleving van hun kinderen. Ze zijn vaak een bron van steun en aanmoediging, en kunnen ook helpen bij praktische zaken zoals het vervoer naar wedstrijden. Het is daarom belangrijk om ouders te betrekken bij het team en de vereniging.
Betrokkenheid Creëren
Voor kinderen is de interesse en betrokkenheid van hun ouders van groot belang. Stimuleer daarom het contact tussen ouders onderling door bijvoorbeeld regelmatig een praatje te maken. Als ouders moeilijk te benaderen zijn, kan een huisbezoek soms wonderen doen.
De Ouderbijeenkomst: Een Goed Begin
Organiseer aan het begin van het seizoen een ouderbijeenkomst om ouders op een positieve manier bij het voetbal te betrekken. Tijdens deze bijeenkomst kun je de rollen binnen het team en de vereniging toelichten: wie is verantwoordelijk voor de trainingen, de coaching en de begeleiding? Vertel ook iets over je eigen achtergrond en motivatie.
Praktische en Voetbalafspraken
Maak tijdens de ouderbijeenkomst duidelijke afspraken over praktische zaken, zoals de taken die ouders kunnen verdelen. Bespreek ook de afspraken die je met het team hebt gemaakt over gewenst en ongewenst gedrag, en leg uit hoe je beloont en straft. Denk hierbij aan afspraken over afmelden voor trainingen of wedstrijden.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
Bespreek ook de verwachtingen die je van de ouders hebt. Je bent blij met ouders die hun kind stimuleren om naar de training en wedstrijd te gaan en zelf ook regelmatig de wedstrijden bijwonen. Ze moedigen positief en plezierig aan, helpen met leren winnen en verliezen, met complimenten geven en troosten. Leg ze uit dat hun goede voorbeeld heel belangrijk is voor hun kind.
Ouders leren kinderen verantwoordelijkheid te nemen door ze bijvoorbeeld zelf de tas te laten dragen, door ze zelf spullen en rommel op te laten ruimen en door erop toe te zien dat ze bijdragen aan een goede sfeer in de groep. Houd rekening met ouders die zelf niet hebben gesport in verenigingsverband of niet bekend zijn met geschreven en ongeschreven regels. Vraag ook naar hun verwachtingen en wensen.
Omgaan met Kritische Vragen en Ongewenst Gedrag
Bereid je voor op kritische vragen van ouders, zoals "Waarom moet mijn zoon altijd keepen?" of "Waarom is mijn kind geen aanvoerder?". Als je niet meteen een antwoord weet, zeg dan dat je er op een ander moment op terugkomt.
Spreek een ouder die tijdens de wedstrijd buiten zijn boekje gaat kort aan. Leg duidelijk uit wat ze niet moeten doen en waarom niet. Ongewenst is het bemoeien met de opstelling (de coach is de baas), het meecoachen of instructies geven (spelers weten niet naar wie ze moeten luisteren), het eigen kind straffen of belachelijk maken bij een minder geslaagde actie. Blijf vooral rustig, herinner hem aan de afspraken, vraag hem na de wedstrijd even verder te spreken. ‘Ik begrijp dat u zo betrokken bent, maar ouders moedigen alleen aan.’
Kinderen en Jongeren uit Armere Gezinnen
Het is belangrijk om te beseffen dat niet alle kinderen dezelfde kansen hebben. Kinderen en jongeren uit gezinnen die rond moeten komen van een bestaansminimum, haken vanwege financiële redenen soms tegen hun zin in af bij een voetbalclub of kunnen vanwege de contributiekosten simpelweg geen lid worden.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
Het Jeugdfonds Sport & Cultuur
Als voetbalclub kun je deze kinderen en jongeren de kans geven om te gaan of blijven voetballen, ook als er thuis onvoldoende geld is. Het Jeugdfonds Sport & Cultuur kan helpen met een bijdrage in de contributie of de aanschaf van benodigde sportattributen. Je kunt ouders wijzen op de hulp van het Jeugdfonds Sport & Cultuur waardoor hun kinderen lid kunnen worden of blijven van de voetbalclub.
Vrouwen in Voetbaltechnische Functies
In verhouding tot het groeiend aantal vrouwelijke voetballende leden, blijft het aantal vrouwen in voetbaltechnische functies (VT-functies) nog achter. Cijfers uit 2018 laten zien dat 1,8% van de trainer-coaches met een licentie vrouw zijn. Over het startende actieve kader (meiden, vrouwen, voetbalmoeders) zonder diploma en/of licentie kan geen uitspraak worden gedaan. Dit wordt momenteel niet geregistreerd.
Mannelijke Norm
Uit onderzoek blijkt dat mannen vanuit de voetbalgeschiedenis de norm zijn. Het zit ingebakken in de organisatiecultuur van voetbal(verenigingen). Onbewust worden mannelijke eigenschappen toegewezen aan het trainerschap en in mindere mate aan vrouwelijke eigenschappen. Deze gender gerelateerde associaties hebben gevolgen voor het handelen in de praktijk. Op dit moment wordt bijvoorbeeld de werving van trainers (on)bewust ingezet op de man.
Wanneer we het bijvoorbeeld hebben over een voetbalvader en een voetbalmoeder, ontstaat er al snel een associatie met arbeidsverdeling in kaderfuncties. De voetbalvader wordt geassocieerd met de voetbaltrainer en de voetbalmoeder wordt geassocieerd met het wassen van de tenues. Anders gezegd wordt op basis van stereotypering het trainerschap toegekend aan mannelijke kwaliteiten/karaktereigenschappen. De beroepsruimte is volgens de voetbalmoeders bezet door vaders.
Gevolgen van de Mannelijke Norm
Hierdoor lijken vrouwen minder te passen bij de functie. Gevolg hiervan is dat vrouwen zelf niet in mogelijkheden van het trainerschap denken, zich niet capabel genoeg achten voor de functie, of zich zelfs terugtrekken uit dergelijke posities. Het gevolg van deze heersende norm, is dat vrouwen nauwelijks vertegenwoordigd (willen) zijn. Dit betekent dat het huidige kaderbestand geen afspiegeling is van de diversiteit binnen de samenleving, sport en vereniging.
Lees ook: Scheidsrechter niet aanwezig? Dit zijn de stappen
Vrouwen die wel actief zijn, voelen zich vaak een ‘space invader’. Een indringer in de mannelijke ruimte en zij vallen op door het afwijken van de norm. Vrouwen hebben hierdoor het gevoel dat ze minder serieus worden genomen en dat ze zich meer moeten bewijzen dan mannelijke collega’s.
Ontwikkelingen
Ondanks de nog steeds heersende norm, zijn er wel ontwikkelingen. Dé norm wordt de afgelopen jaren ter discussie gesteld. Kortom, er is beweging en er wordt meer acceptatie en respect ervaren. Uit resultaten blijkt dat gender een belangrijke rol speelt voor vrouwen in het verwerven en uitvoeren van een voetbaltechnische functie. Voetbal wordt door vrouwen gezien als een sport die vanuit historie voornamelijk door mannen werd beoefend. Het gevolg hiervan is dat er een mannelijke, somatische norm in het voetbal is ontstaan, welke ook in het trainerschap geldt.
De Wedstrijd: Het Hoogtepunt van de Week
Het hoogtepunt van de week voor elke jonge voetballer is natuurlijk de wedstrijd in het weekend. De rol van de trainer/coach bij dit wekelijkse hoogtepunt kan moeilijk overschat worden. Het is belangrijk dat hij/zij dit moment op de juiste manier begeleidt. Welke stijl van coachen en begeleiden heeft bij de vereniging de voorkeur? En hoe zorgt hij er voor dat de wedstrijd en de coaching op een positieve, veilige manier verloopt?
De Wedstrijd als Ontwikkelingsmiddel
De wedstrijd is ook een belangrijk middel om de ontwikkeling van de individuele jeugdspelers te verbeteren. Daarom neemt de manier waarop hij deze wedstrijd in zijn totaliteit begeleidt een belangrijke rol in het jeugdvoetbalbeleidsplan in.
Betekenis van de Wedstrijd in het Jeugdvoetbalbeleidsplan
In het jeugdvoetbalbeleidsplan staat welke betekenis de wedstrijd heeft in relatie tot de visie van de vereniging op het jeugdvoetbal, het ontwikkelen van de speelwijze, de manier waarop er wordt getraind en hoe de spelers worden begeleid bij de wedstrijd.
Denk hierbij meer specifiek aan: wat is de rol van de wedstrijd in de doorlopende leerlijn in het jeugdvoetballeerproces van de spelers? Hierbij wordt gekeken naar:
- Leeftijdscategorie: Met welke leeftijdsspecifieke kenmerken moet rekening worden gehouden? Hoe is dit te koppelen aan de kaderleden die betrokken zijn bij een leeftijdscategorie? Bijvoorbeeld: voor kaderleden die betrokken zijn bij O9-pupillen is het goed om een beeld te hebben van het voetballen van O9-pupillen. Voetballen is namelijk, in combinatie met de leeftijd typische kenmerken, het vertrekpunt voor de verdere ontwikkeling van O9-pupillen.
- De teamfuncties en teamtaken: Beschrijving van de teamfuncties aanvallen, verdedigen en omschakelen en de teamtaken opbouwen, scoren, verstoren van de opbouw en scoren.
- Teamorganisatie en basistaken: Uitwerking per leeftijdscategorie en positie, passend bij de visie van de vereniging op jeugdvoetbal en het ontwikkelen van de speelwijze.
- Voetbalhandelingen: Beschrijf de accenten van de voetbalhandelingen binnen de teamfuncties aanvallen, verdedigen en omschakelen passend bij de doorlopende leerlijn van de spelers. Wat kunnen spelers al en wat gaan ze leren?
- Het kijken naar de prestatie van jeugdspelers en het beoordelen van de bijdrage aan aanvallen, verdedigen en omschakelen.
Neem dit mee bij de teamindeling en het selectiebeleid en koppel het aan de plaats en functie die de wedstrijd heeft in de context van het totale jeugdvoetballeerproces. Bijvoorbeeld de spelbedoeling is winnen. De wedstrijd als middel zien om winst boeken ten aanzien van de ontwikkeling van de individuele spelers.
Welke rol speelt de wedstrijd in individuele ontwikkeling van spelers? Op welke wijze wil de vereniging dat de spelers begeleid worden tijdens de wedstrijd? Hoe is de speelwijze te beïnvloeden zodat deze in lijn is met de visie van de vereniging op het jeugdvoetbal? Op welke manier wordt er tijdens trainingen en wedstrijden invulling gegeven aan de speelwijze? Hoe wil de vereniging de speelwijze leerbaar maken?
Welke rol hebben de wedstrijden en trainingen in relatie tot het periodiseren? Jeugdspelers zijn actief in de competitie, in het bekertoernooi en in vriendschappelijke wedstrijden. Hierbij wordt de trainer/coach voor keuzes gesteld: verdeelt hij de speelminuten evenredig over de spelers? Welke rol speelt periodisering hierbij? Hoe zit het met de belasting en belastbaarheid van de jeugdspelers? Op welke manier wordt rekening gehouden met leeftijd-typische kenmerken spelers? Het is goed om hier vooraf goed over na te denken, keuzes af te stemmen en binnen de jeugdopleiding uniform toe te passen door ze in het beleidsplan op te nemen.
Het Wedstrijdtraject
In het jeugdvoetbalbeleidsplan staat het wedstrijdtraject benoemd. Hiermee wordt bedoeld: wat wordt er gedaan rondom de wedstrijd, op welk moment en hoe is dat te organiseren? Dat verloopt van de voorbespreking, de warming-up, tot en met de nabespreking van de wedstrijd.
Deze aanpak verschilt natuurlijk per leeftijdscategorie. Denk maar aan de plaats die de wedstrijdbespreking in het leerproces inneemt. Naarmate spelers zich verder ontwikkelen en het belang van het resultaat van de wedstrijd toeneemt, wordt de afstemming van de verschillende taken die spelers moeten uitvoeren steeds belangrijker. De wedstrijdbespreking is een hulpmiddel om alle spelers hetzelfde idee te laten krijgen over hoe er moet worden aangevallen, verdedigd en omgeschakeld. Het is uiteraard verstandig gebruik te maken van hulpmiddelen, zoals een flip-over of magneetbord.
Hanteer een wedstrijdchecklist, waarbij per leeftijdscategorie verschillende accenten worden gelegd. Hierbij moet stilgestaan worden bij:
- Welke stijl van coachen
- Positief coachen
- Afstemmen van het taalgebruik op de leeftijdsgroep
Voor de wedstrijd is er de warming-up. Bepaal welke rol en functie de warming-up heeft per leeftijdscategorie. En wat is de relatie tussen de wedstrijdbespreking en de warming-up?
Tips voor Nieuwe Vrijwilligers
Veel nieuwe vrijwilligers zijn dit seizoen weer aan de slag gegaan als trainer. Wekelijks staan er duizenden (jeugd)trainers op de velden. Maar aan het begin van het seizoen zijn er ook weer veel nieuwe vrijwilligers die bij hun club aan de slag gaan als trainer.
Tip 1: Weet wat de Vereniging van Jou Verwacht
Geen voetbalteam kan zonder een trainer. Je bent een centrale figuur in het team die contact onderhoudt met alle ouders en spelers, maar ook met de club én met andere teams en trainers. Om dat allemaal goed te kunnen combineren is het belangrijk om te weten wat er van je verwacht wordt, zoals:
- Heb je een functieprofiel?
- Welke verantwoordelijkheden en taken heb je?
- Wat is de visie op (leren) voetballen van de vereniging?
- Wat zijn de geldende missie, visie en de clubwaarden?
Tip 2: Wie is je Aanspreekpunt?
Zorg er ook voor dat je weet wie je aanspreekpunt is voor vragen op randvoorwaardelijk/ organisatorisch en voetbalinhoudelijk niveau.
Tip 4: Verdiep je in het Team
Ieder team is anders.
Tip 5: Gebruik RINUS, de Online Assistent-Trainer
Rinus is de online assistent-trainer voor alle jeugdtrainers in Nederland. Het bevat oefeningen, trainingen en meerweekse programma’s, allemaal ontwikkeld vanuit de voetbalvisie die de KNVB omarmt: met veel plezier beter leren voetballen in een veilige omgeving. Je kunt op dit platform terecht voor al jouw voetbaluitdagingen. Ga meteen aan de slag met Rinus, de online assistent-trainer voor trainers.