De discussie over kledingvoorschriften in de sport, met name voor vrouwelijke atleten, is de laatste tijd steeds meer op de voorgrond getreden. Verschillende recente gebeurtenissen hebben de noodzaak aangetoond om bestaande regels te herzien en aan te passen aan de behoeften en het comfort van de sporters. Van het Noorse beachhandbalteam dat protesteerde tegen de verplichte bikinibroekjes tot de Duitse turnsters die kozen voor pakken met lange pijpen, de roep om verandering is luid en duidelijk. Miniscule bikinibroekjes op het volleybalveld, hoog uitgesneden pakjes tijdens turnwedstrijden en korte tops bij vrouwen op de atletiekbaan. Beelden die we afgelopen jaren (overwegend) voor lief hebben genomen, maar waar steeds meer sporters - en supporters - zich tegen verzetten.
De Noorse Beachhandbal Zaak: Een Katalysator voor Verandering
Een belangrijk moment in deze discussie was de actie van het Noorse beachhandbalteam tijdens het EK beachhandbal. De Noorse damesploeg had geweigerd om de wedstrijd te spelen in een bikinibroekje. In plaats daarvan hadden ze een korte broek aangetrokken, net zoals hun mannelijke collega’s al jaren doen. Het team kreeg een boete van vijftienhonderd euro. Het Noorse beachhandbalteam besloot voor de wedstrijd om de bronzen medaille van het EK het 'gebruikelijke uniform', strakke bikinibroekjes, in te wisselen voor korte broeken. 'We dachten: nu gaan we het gewoon doen. Dan zullen we wel zien wat er gebeurt,' legde speelster Katinka Haltvik deze keuze uit. Om een beeld te schetsen: volgens het reglement moet het vrouwenteam beachvolleybal een bikini dragen waarvan de top een strakzittende sportbeha is met een diepe opening bij de armen. Het broekje mag niet meer dan tien centimeter aan beide kanten zijn. Voor mannen geldt een strakzittende tanktop en langere shorts 'die niet te baggy mogen zitten' en niet langer dan tien centimeter boven de knie mogen zijn.
Deze actie leidde tot een boete van 1500 euro per team, opgelegd door de Europese handbalbond (EHF) wegens ongepaste kleding. De tuchtcommissie nam het als een zaak van ongepaste kleding in behandeling. 'De tuchtcommissie heeft besloten een boete op te leggen van 150 euro per speelster, in totaal 1500 euro,' liet de European Handball Federation weten. De boete kwam niet onverwacht. De Noorse handbalbond had van te voren al aangegeven welke boete dan ook te zullen betalen. Haltvik legt uit dat het team met dit statement weg vrij hoopt te maken voor andere teams die zich ongemakkelijk voelen bij het uniform, maar zich geen boetes kunnen veroorloven. Ook liet speler Martine Welfler aan de New York Times weten: 'Ik zie niet in waarom wij niet in shorts kunnen spelen. Met zo veel body shaming deze dagen, zou je een beetje meer kleding moeten dragen wanneer je speelt.'
De reactie op de boete was overweldigend. Velen beschouwden de boete als een symbool van seksisme en bekrompenheid in de sportwereld. Zo heeft onder andere zangeres Pink aangeboden de boete voor haar rekening te nemen. Dat het voorval met de Noorse ploeg gestoeld is op seksistische regelgeving, is lastig te weerleggen. De International Handball Federation (IHF) ontving naast veel kritiek uit de sportwereld ook een verzoek vanuit de politiek. Uiteindelijk leidde de controverse tot een herziening van de kledingvoorschriften in het beachhandbal. De dames mogen vanaf 1 januari 2022 eindelijk een korte broek in plaats van een bikinibroekje dragen. Ook de lengte van de top is aangepast. Abid Raja, de voormalig Noorse minister van Cultuur en Gelijkheid, is nog niet echt enthousiast over de nieuwe dresscode.
De Duitse Turnsters: Comfort en Keuzevrijheid
Naast de beachhandbal kwestie, is er ook een discussie gaande in de turnwereld over de kledingvoorschriften. Traditioneel dragen turnsters korte, hoog opgesneden pakjes tijdens wedstrijden. Echter, sommige turnsters voelen zich hier ongemakkelijk bij, vooral tijdens de puberteit. Het thema krijgt de laatste tijd steeds meer aandacht, zegt een woordvoerder van de Koninlijke Nederlandse Gymnastiek Unie (KNGU). Ook in Nederland, en bij meerdere sporten. "De discussie rondom keuzevrijheid wordt heviger gevoerd. Bij de KNGU vinden wij dat de regie bij de sporter moet liggen en deze zich prettig moet voelen bij wat hij of zij draagt. Als een pakje een issue is, moet je je niet blind staren op de regels, maar bedenken hoe je het kunt oplossen."
Lees ook: Hockey: regels, kleding en sponsoring uitgelegd
De Duitse turnsters besloten om hier verandering in te brengen. Zo was het eerder dit jaar turnster Sarah Voss die tijdens het EK in Basel haar entree maakte in een turnpak met lange mouwen en pijpen. Een daad van verzet tegen de minipakjes in de turnwereld. Ze werd gesteund door de Duitse bond én haar teamgenoten volgden haar initiatief. Volgens Duits turnster Elisabeth Seitz moet de outfit vooral comfortabel zijn. En dus maak de Duitse ploeg tijdens deze Olympische Spelen in Tokio een vuist tegen de seksistische normen. De gehele ploeg draagt nieuwe pakken, mét pijpen tot de enkels. Germany first emerged in April at the European championships through Sarah Voss. Tijdens het EK in Bazel en de Olympische Spelen in Tokio droegen ze pakken met lange pijpen. Deze keuze werd gezien als een statement tegen de seksistische normen in de sport, en als een manier om het comfort en de keuzevrijheid van de turnsters te bevorderen. "Als kind vond ik de pakjes niet zo erg, maar toen ik in de puberteit kwam begon ik het wel ongemakkelijk te vinden. Je voelt je soms heel naakt", lichtte turnster Sarah Voss haar keuze toe. Een aantal van haar landgenoten sloot zich al snel bij Voss aan.
Historische Context en Huidige Regels
Traditioneel gezien waren de kledingvoorschriften in veel sporten gericht op het minimaliseren van de bedekking van het lichaam, vooral bij vrouwen. In beachvolleybal betekende dit vaak het dragen van een bikini waarvan de top een strakzittende sportbeha is met een diepe opening bij de armen. Het broekje mocht niet meer dan tien centimeter aan beide kanten zijn. Deze regels werden vaak gerechtvaardigd met het argument dat ze de prestaties zouden verbeteren of dat ze deel uitmaakten van de traditie van de sport.
Echter, de laatste tijd is er steeds meer kritiek op deze voorschriften. Atleten en supporters hebben aangevoerd dat de regels seksistisch en vernederend zijn, en dat ze geen rekening houden met de behoeften en het comfort van de sporters. Volgens gender en diversiteit onderzoeker Inge Claringbould van de Universiteit Utrecht worden vrouwen in het beachvolleybal al jaren 'verseksualiseerd'. Wetenschapper Claringbould verzet zich tegen stereotypes die binnen de sportwereld in stand worden gehouden. Volgens haar leidt de minimale kleding af van waar het over moet gaan: de prestaties. Sportpsycholoog Karin de Bruin bevindt zich in hetzelfde kamp. Eerder oppert ze in het AD het vraagstuk waarom vrouwelijke sprinters wél blote buiken hebben, terwijl de Usain Bolts op deze wereld met een bedekte torso rondlopen. En toch zal het emancipatieproces volgens sportsocioloog Agnes Elling niet snel verlopen. In de sportwereld spelen tradities volgens haar een grote rol. Er wordt makkelijk gezegd dat bepaalde kledingvoorschriften er 'nou eenmaal bijhoren'.
De Rol van Organisaties en Individuen
De discussie over kledingvoorschriften in de sport heeft geleid tot een grotere bewustwording van de kwestie en tot een grotere bereidheid om verandering te bewerkstelligen. Verschillende organisaties en individuen hebben een belangrijke rol gespeeld in dit proces.
- De Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie (KNGU) heeft de kledingvoorschriften al versoepeld, waardoor turnsters een broekje over hun gympakje mogen dragen. In 2018 treedt Marieke van der Plas aan als kersverse directeur van de Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie. Nadat verschillende (misbruik)schandalen binnen de turnsport aan het licht zijn gekomen, kleeft er een donkere rand aan de sport. Met haar komst gooit de progressieve directeur direct een aantal kledingvoorschriften over boord. Tijdens wedstrijden mag er nu een broekje over de turnpakken worden aangetrokken, wat eerder nog kon zorgen voor puntenaftrek.
- De internationale basketbalbond Fiba heeft de kledingvoorschriften veranderd zodat vrouwelijke spelers met een hoofddoek kunnen basketballen. Zo veranderde de internationale basketbalbond Fiba in 2017 de kledingvoorschriften zodat vrouwelijke spelers met een hoofddoek kunnen basketballen. In Tokio is nu voor het eerst een hoofddoek-dragende scheidsrechter te zien bij het 3x3-basketbal. De Egyptische Sarah Gamal zegt dat ze in haar carrière als scheidsrechter nooit commentaar heeft gekregen op haar hoofddoek.
- Sporters zelf, zoals de Noorse beachhandbalsters en de Duitse turnsters, hebben hun stem laten horen en hebben de discussie aangezwengeld.
- Bekende personen zoals Pink hebben hun steun betuigd en hebben bijgedragen aan de bewustwording van de kwestie. Gisteren werd bekend dat de Amerikaanse zangeres Pink die boetes ter waarde van 1500 euro wil betalen. Pink zegt trots te zijn op het team "dat protesteert tegen de heel seksistische regels omtrent hun uniform". Volgens de zangeres zou juist de Europese handbalbond beboet moeten worden wegens seksisme.
De Bredere Context: Seksuele Objectificatie en Racisme
De discussie over kledingvoorschriften in de sport moet worden gezien in een bredere context van seksuele objectificatie en racisme. In veel sporten worden vrouwen nog steeds beoordeeld op hun uiterlijk in plaats van op hun prestaties. Daarnaast zijn er ook voorbeelden van racisme in de sportkledingvoorschriften.
Lees ook: Verbeter Je Beachvolleybal Spel: Tactieken
Zo deelde Paralympisch atlete Olivia Breen een paar dagen geleden in een tweet geschokt te zijn nadat haar werd verteld dat haar sprintshorts juist 'ongepast' waren. Dit terwijl ze het type broekje al jarenlang draagt en die speciaal ontworpen is voor wedstrijden. Breen liet dan ook weten de shorts tijdens de Paralympische Spelen in Tokio te blijven dragen, maar vraagt zich af of een mannelijke deelnemer op dezelfde manier zou worden bekritiseerd. Dat Breen juist shorts wil dragen die korter zijn dan het reglement voorschrijft, benadrukt het probleem: dit gaat niet om sporters die niet kunnen dragen waar ze zin in hebben, omdat ze het leuk vinden, dit gaat om sporters die niet zelf mogen beslissen wat het best werkt voor hun lijf en dus voor hun prestaties. Zo zei Julia Sude, een van de Duitse beachvolleybalsters die het WK in Qatar in februari boycotte na een bikini-verbod: 'Het gaat er niet om of we veel of weinig kleding aanhebben. Het gaat erom dat we ons werk niet kunnen doen in onze werkkleding.' Na het protest werden de kledingvoorschriften weer aangepast.
Zo werd een speciaal voor afrohaar ontworpen badmuts niet toegestaan tijdens de Olympische Spelen, omdat het niet zou aansluiten bij de 'natuurlijke vorm' van het hoofd. Volgens de internationale zwemfederatie en het IOC zou de badmuts niet aansluiten bij de 'natuurlijke vorm' van het hoofd. "Het weigeren van de Soul Cap met de bijbehorende uitleg is niets anders dan onwetendheid en racisme", zei een van de ondertekenaars van de brief, Samira Rafaela (D66) tegen NRC.
Reacties en Opinies
De discussie over kledingvoorschriften heeft geleid tot uiteenlopende reacties. Aan de ene kant zijn er voorstanders van de traditionele regels, zoals de Nederlandse beachhandbalcoach Peter Portengen, die stelt dat sporters zich aan de criteria van een sport moeten voldoen. Aan de andere kant zijn er veel mensen die vinden dat de regels moeten worden herzien en aangepast aan de behoeften en het comfort van de sporters.
Juist daarom is het frappant hoe door de Nederlandse beachhandbalcoach, Peter Portengen, werd gereageerd op het statement van de Noorse beachhandbalsters. Portengen: 'Als je meedoet aan een sport, moet je aan de criteria daarvan voldoen. Dan moet je maar gewoon in die broekjes spelen. Als zij daar niet in willen spelen, moeten ze ervoor kiezen niet mee te doen.' Ook zegt Portengen dat 'voor zover hij weet niemand er bij ons [het Nederlandse team, red.] moeite mee heeft.' Opvallend is niet alleen de opmerking 'voor zover hij weet' (zou hij het aan zijn team hebben gevraagd?), maar ook dat Portengen het statement van de Noren niet ziet als een kans om de regels te heroverwegen, net zoals hoe de Duitse beachvolleyballers dit voor elkaar kregen in Qatar. Portengen kiest de kant van het achterhaalde reglement, niet de kant van de sporters en hun comfort - iets wat toch best opmerkelijk is voor een coach.
De uitspraak van Portengen doet denken aan Serena Williams, die te maken kreeg met een soortgelijk akkefietje tijdens tennistoernooi Roland Garros in 2018. De tennisster werd op de vingers getikt na het dragen van een catsuit, omdat het pak volgens de Franse baas van de tennisbond, Bernard Giudicelli, niet zou getuigen van respect voor de sport. Dat het ging om een form-fitting compressiepak dat Williams droeg om bloedstolling tijdens de wedstrijd te voorkomen (ze speelde - en won - de wedstrijd niet lang na haar bevalling) en niet om te provoceren, werd niet relevant gevonden.
Lees ook: Toernooi en Activiteiten in Breda
De Weg Voorwaarts: Naar Meer Inclusieve en Respectvolle Regels
Het is duidelijk dat er nog veel werk aan de winkel is om de kledingvoorschriften in de sport te verbeteren. Het is belangrijk dat de regels worden herzien en aangepast aan de behoeften en het comfort van de sporters, en dat er rekening wordt gehouden met de bredere context van seksuele objectificatie en racisme.
Nog vier jaar te gaan, en hopelijk kunnen dan alle vrouwen tijdens de Spelen zélf bepalen wat ze aantrekken. Wordt het niet hoog tijd dat er opnieuw wordt gekeken naar de dresscode tijdens sportevenementen? Het wordt tijd dat sportevenementen een frisse wind (of zeg maar gerust: orkaan) door de kledingvoorschriften laten gaan en alle vooringenomen regels worden geschrapt en heroverwegen. Want zonder de sporters zelf, beste Bernard en andere bestuurders, is er weinig te respecteren aan een sport.
Voorbeelden van Progressie
En al gaat het langzaam, we zien toch een klein beetje progressie tijdens de Spelen in Tokyo. De Duitse turnsters mogen zonder boetes hun benen bedekken en Egyptisch basketball scheidsrechter mag sinds 2017 haar hoofddoek dragen op het veld. Vanaf 2023 is het voor vrouwelijke tennisspelers bovendien niet meer verplicht om wit ondergoed te dragen, omdat de menstruatiecyclus geen probleem mag vormen tijdens een wedstrijd. De aanpassingen in het tennisreglement leken onvermijdelijk; in de afgelopen jaren werden er veel statements gemaakt. Bijvoorbeeld door Tatiana Golovin, die in plaats van wit ondergoed voor rood had gekozen.
Nederlandse Initiatieven
Ook in Nederland worden stappen gezet. Zo droegen de Nederlandse turnvrouwen dit voorjaar allemaal een broek tijdens een oefenwedstrijd in Heerenveen.
Dit is een heel belangrijk onderwerp en gaat over de elementen waarmee je een sportcultuur kunt veranderen. In 2018 werden bij de KNGU de kledingvoorschriften al versoepeld. "Je hoeft bij ons niet meer alleen een gympakje aan, een broekje eroverheen mag ook. Dit is een heel belangrijk onderwerp en gaat over de elementen waarmee je een sportcultuur kunt veranderen", zegt de woordvoerder.
Die verandering is nodig, gaat ze verder. "Vaak beginnen kinderen al heel jong aan een sport, ook op hoog niveau, zeker bij turnen. Je moet als bond heel bewust zijn van die essentiële ontwikkelingsfase en daar op de juiste manier mee omgaan. Als jij je fijn voelt, heeft dat effect op hoe je je sport uitoefent. Maar andersom ook."
De Nevobo en Mizuno werken al jarenlang intensief en succesvol samen, met name als het gaat om footwear. Speciaal voor de Olympische Spelen zijn de twee partijen met elkaar opgetrokken om de wedstrijdkleding voor de Nederlandse beachvolleyballers te ontwerpen. Alle outfits komen uit de Mizuno ‘Bespoke range’, wat betekent dat de kleding is gemaakt op basis van de wensen van de Nevobo. Elke pixel op de kleding kon aangepast worden, waardoor er een uniek design ontworpen is. De kleding heeft een subtiele print met de herkenbare TeamNL tulp afgebeeld in het design.
tags: #kledingvoorschriften #beachvolleybal #dames