In het voetbal, waar elke beslissing een wedstrijd kan maken of breken, spelen de regels rondom penalty's een cruciale rol. Niet alleen voor de spelers in het veld, maar ook voor de keeper gelden specifieke regels en verantwoordelijkheden. Dit artikel duikt diep in de wereld van de penaltyregels, met een speciale focus op de keeper en de recente wijzigingen die zijn positie en acties beïnvloeden.
Wanneer wordt een penalty toegekend?
Een penalty wordt toegekend wanneer een speler van de verdedigende ploeg een overtreding begaat binnen het eigen strafschopgebied. Deze overtredingen zijn gebaseerd op de officiële regels van de FIFA en kunnen variëren van een harde tackle zonder de bal te spelen tot het vasthouden of trekken van een tegenstander.
Hands: Een complex onderdeel van de penaltyregel
Een van de meest controversiële aspecten is hands. De FIFA heeft de handsregel de afgelopen jaren aangescherpt, maar er blijven grijze gebieden bestaan. Over het algemeen wordt een penalty toegekend als de hand of arm zich in een onnatuurlijke positie bevindt en het lichaamsoppervlak vergroot om de bal te blokkeren, of als de arm of hand opzettelijk wordt gebruikt om de bal te stoppen. Er zijn echter uitzonderingen, zoals wanneer de bal via het eigen lichaam tegen de hand of arm komt in een natuurlijke positie, of in een reflexsituatie waarbij de bal onverwacht van dichtbij wordt geschoten.
Andere overtredingen
Naast hands kunnen ook andere overtredingen leiden tot een penalty, zoals vasthouden of trekken van een tegenstander zonder naar de bal te kijken, en onvoorzichtig spel, bijvoorbeeld door een te laat ingezette tackle.
Wanneer mag een penalty NIET worden gegeven?
Niet elke overtreding in het strafschopgebied leidt automatisch tot een penalty. De scheidsrechter moet beoordelen of de overtreding significant genoeg was om een strafschop te rechtvaardigen. De VAR (Video Assistant Referee) wordt ingezet om te controleren of de scheidsrechter een overtreding in het strafschopgebied correct heeft beoordeeld. De VAR grijpt alleen in bij een "clear and obvious error".
Lees ook: Essentiële keepersuitrusting
De Keeper: Meer dan alleen een doelverdediger
De keeper is een cruciale speler binnen het voetbalteam. Als de veldspelers er niet in slagen de tegenstander tegen te houden, dan is daar de keeper. Binnen het 5-metergebied heeft de keeper een beschermende status. Naast het volgen van de spelregels hebben keepers nog een aantal taken, waaronder het voorkomen van tegengoals en het coachen van het team. De keeper heeft namelijk een volledig overzicht over het veld en kan spelers op de juiste plek neerzetten en duidelijk coachen, vooral bij corners.
Keepers moeten ook beschikken over de nodige voetbal kwaliteiten. Indien de verdediging de bal niet kwijt kan aan andere veldspelers, dan moet er altijd een optie zijn om de bal over te spelen naar de keeper.
Specifieke spelregels voor de keeper bij penalty's
De regels rondom de keeper bij penalty's zijn specifiek en hebben recentelijk wijzigingen ondergaan. De doelman moet op de doellijn staan en tussen de doelpalen, met zijn gezicht naar de strafschopnemer, en mag de lijn pas verlaten als de bal aangeraakt is. Als de doelman de bal terugkaatst, mogen alle spelers proberen in het bezit van de bal te komen en te scoren.
Nieuwe regels om tijdrekken te voorkomen
De officiële spelregelcommissie IFAB heeft besloten dat keepers de bal vanaf komend seizoen niet langer dan acht seconden in hun handen mogen houden. Hiermee hoopt de IFAB tijdrekken in het voetbal verder in te perken. Voorheen werden arbiters erop gewezen dat doelverdedigers een indirecte vrije trap tegen moesten krijgen bij het langer dan zes seconden vasthouden van een bal, maar deze maatregel werd de laatste jaren niet tot nauwelijks meer opgelegd.
Beperkingen op onsportief gedrag
Sinds de zomer van 2023 is het niet toegestaan dat een doelman of -vrouw bij een strafschop tegen de nemer uit zijn concentratie mag brengen door lang bij de bal te blijven staan. Keepers mogen zich niet gedragen op een manier die een strafschopnemer unfair beïnvloedt, zoals door het aantikken van paal en lat of door treuzelen.
Lees ook: Humphrey Mijnals in Oranje
Psychologische en tactische overwegingen
Naast de regels spelen ook psychologische en tactische overwegingen een rol bij penalty's. Spelers zullen soms proberen druk uit te oefenen op de scheidsrechter in de hoop een penalty te krijgen. Coaches en teams trainen ook specifiek op het creëren van situaties waarin de tegenstander fouten maakt binnen het strafschopgebied.
Andere straffen in het voetbal
Naast de penalty zijn er ook andere straffen in het voetbal, zoals de vrije trap, gele en rode kaarten.
Vrije trap
Een vrije trap wordt genomen vanaf een plek buiten het strafschopgebied nadat er een overtreding is gemaakt. Anders dan bij een penalty mag een vrije trap geblokt worden op afstand en mogen andere spelers tussen het doel en de keeper staan. Een vrije trap mag zowel direct als indirect genomen worden.
Rode en gele kaarten
In het voetbal kun je als speler bij een overtreding een gele of een rode kaart krijgen. Een gele kaart staat gelijk aan een officiële waarschuwing. Wanneer een speler een rode kaart krijgt, is deze verplicht het veld per direct te verlaten.
Strafschoppenreeksen
Penalty's worden niet alleen als straf gebruikt, maar ook om een gelijkspel te beslissen. Tijdens belangrijke toernooien wordt er eerst een verlenging gespeeld. Is er dan nog geen winnaar, dan gaan ze over naar een strafschoppenserie. Het team dat de meeste strafschoppen in het doel krijgt, is dan de winnaar.
Lees ook: De nasleep van het ongeluk: een analyse
Andere sporten
Het concept van straffen komt ook voor in andere sporten, zoals basketbal, waterpolo en ijshockey.
Basketbal
In basketbal wordt een strafworp toegekend als de verdediging van de ene partij de aanval van de andere partij op onreglementaire wijze hindert bij het schieten of een zeer ernstige overtreding begaat.
Waterpolo
Bij waterpolo worden lichte overtredingen bestraft met een vrije worp. Zware overtredingen worden bestraft met een U20, waarbij de bestrafte speler 20 seconden naar de hoek moet zwemmen. Wanneer een zware overtreding binnen de vijfmeter-zone plaatsvindt met een kans om te scoren, kent de scheidsrechter een vijfmeter-bal toe, vergelijkbaar met een penalty bij voetbal.
Ijshockey
Bij ijshockey heet een straf een 'penalty', die wordt uitgedrukt in strafminuten. Bij een zwaardere overtreding wordt een "Major Penalty" van vijf minuten opgelegd. Bij bepaalde overtredingen kan er een penaltyshot worden toegekend.