De Braziliaanse voetbalgeschiedenis is rijk aan iconische figuren en onvergetelijke momenten. Van het 'jogo bonito' tot de vijf wereldtitels, Brazilië heeft een onuitwisbare stempel gedrukt op het internationale voetbal. Binnen deze rijke historie is de rol van de keeper een complex en soms controversieel onderwerp. Dit artikel duikt in de geschiedenis van de Braziliaanse keeper in het nationale elftal, met bijzondere aandacht voor de trauma's, triomfen en transformaties die deze positie hebben gekenmerkt.
De Vroege Jaren en het Trauma van 1950
De Braziliaanse selectie speelde nooit meer in het nationale, witte shirt en verruilde dat voor een geel-groen tenue. De geschiedenis van de Braziliaanse keeper in het nationale elftal is onlosmakelijk verbonden met de 'Maracanazo', de traumatische finale van het WK 1950 in eigen land. Brazilië, dat het toernooi organiseerde, leek op weg naar de eerste wereldtitel. Met een aanvalslinie vol sterren en de steun van een uitzinnig thuispubliek, was het land in euforische stemming.
De opzet van het toernooi was bijzonder. De groepswinnaars kwamen samen in een nieuwe groep, en de winnaar van die groep mocht zich wereldkampioen noemen. Als gevolg hiervan speelden Uruguay en Brazilië de laatste wedstrijd van het toernooi.
Brazilië had aan een gelijkspel genoeg, omdat Uruguay eerder gelijk had gespeeld tegen Spanje. Maar liefst 170.000 mensen slagen erin een plekje te vinden in het Maracanã stadion in Rio de Janeiro. Niemand wil de eerste wereldtitel van het land missen.
Wie niet in het stadion zit, zit samen met anderen aandachtig te luisteren naar de uitzending op de radio. Maar de spelers van Uruguay zijn niet van plan om zomaar op te geven.
Lees ook: Essentiële keepersuitrusting
Onder leiding van aanvoerder Varela gaan zij op zoek naar de gelijkmaker. Die komt er, en dan krijgen zij het gevoel dat er meer te halen valt. De Brazilianen lijken onder de druk te bezwijken. Wanneer aanvaller Ghiggia over rechts gevaarlijk wordt, maakt keeper Barbosa een keuze.
Hij gaat uit van een voorzet, waardoor hij de korte hoek open laat. Ghiggia gaat verrassend voor het schot, en de reactie van Barbosa komt te laat. Hij duikt hierdoor over de bal heen. Brazilië heeft dan nog 11 minuten om tot de gelijkmaker te komen. Dat lukt niet. Het land is geschokt.
Uruguay is voor de tweede keer wereldkampioen. Brazilië leek de titel al binnen te hebben maar blijft achter met lege handen. Hoe kon dit gebeuren?
De wedstrijd tegen Uruguay werd een nationaal trauma, een collectieve ervaring die de Braziliaanse identiteit diepgaand beïnvloedde. Keeper Moacir Barbosa werd de zondebok. Zijn fout bij het winnende doelpunt werd hem tot aan zijn dood nagedragen.
Na de ‘Maracanãço,’ de shock van Maracanã, zou het vijfenveertig jaar duren voor Brazilië weer een zwarte keeper in de selectie opstelde. Barbosa stierf in 2000 als een berooide stakker, een tragisch slachtoffer van de Braziliaanse voetbalgekte.
Lees ook: Humphrey Mijnals in Oranje
Op het YouTube-kanaal van NOS Sport is een nieuwe aflevering van Samba da Holanda verschenen. Het is vandaag de honderdste geboortedag van Moacir Barbosa, de doelman van Brazilië op het WK van 1950. ‘Waar hij treedt, zal geen gras meer groeien’, is een oude maar populaire volkswijsheid in Brazilië. Het zegt alles over de status van de doelman in het Braziliaanse voetbal. De Braziliaanse voetballiefhebber heeft alleen respect voor de aanvallers. Moacir Nascimento Barbosa wilde daar verandering in brengen. Hij trainde zich te pletter en verhuisde van de sloppenwijken van Sao Paulo naar Rio de Janeiro om onder de lat te gaan staan bij Vasco da Gama. Barbosa arriveerde in 1945 in het Estadio Sao Januario. Tussen 1906 en 1944 werd drie keer de titel van de staat Rio de Janeiro, het belangrijkste kampioenschap, gewonnen. Met Barbosa in het doel werd Vasco da Gama vijf keer kampioen in acht jaar. De goalie van Vasco werd in 1948 een eerste keer geselecteerd voor het nationale elftal en werd al snel de nummer één van de Goddelijke Kanaries. Barbosa was op weg de eerste gekleurde topkeeper uit de voetbalgeschiedenis te worden. Het WK in eigen land moest het hoogtepunt van zijn carrière worden. De laatste wedstrijd (een echte finale was er niet) zou niet veel meer dan een formaliteit worden, dacht heel het land. Brazilië had tegen Uruguay immers genoeg aan een gelijkspel. Aanvankelijk verliep alles naar wens. Frica opende kort na de rust de score en op de tribunes werd het feest al ingezet. Schiaffino maakte in de 66ste minuut op een schaarse counter gelijk, maar er leek nog steeds geen man overboord. Elf minuten voor tijd werd Maracana echter in rouw gedompeld. Wie de beelden vandaag bekijkt, betwijfelt of de doelman echt in de fout ging,. Maracana dacht daar zeventig jaar terug anders over. Barbosa kon pas vele uren na de wedstrijd, verkleed als kindermeisje, zo heet het, de voetbaltempel ontvluchten. Bijna veertig jaar na het tragische doelpunt wilde hij, in de aanloop naar het WK van 1994, het oefenkamp van het Braziliaanse elftal bezoeken. Er werd hem echter de toegang geweigerd, omdat hij ongeluk zou brengen. ‘Een misdadiger ontvangt in Brazilië maximaal dertig jaar gevangenisstraf’, verklaarde hij. Maar het kon nog erger. ‘Het ergste wat ik ooit meemaakte, was twintig jaar na de finale’, vertelde hij kort voor zijn dood. De dag na ‘de noodlottige finale’ begon het zwartepieten. Letterlijk. De drie zondebokken waren Bigode, Juvenal en Barbosa. Niet toevallig de drie gekleurde spelers van het team. Bigode werd een lafaard genoemd en Juvenal een drinkebroer. De hoofdschuldige was doelman Barbosa. Een oud verhaal werd opnieuw opgerakeld. Bij zijn debuut in 1945 tegen Engeland incasseerde hij twee doelpunten in tien minuten. Barbosa werd tot het einde van zijn dagen behandeld als een paria en stierf in 2000 als een berooide stakker. De Brazilianen noemen het debacle van 1950 de ‘Maracanazo’ (de optater van Maracana). ‘In de tragedie van 1950 betaalden we voor alle zonden van de laatste 45 generaties’, noteerde toneelschrijver en voetbaljournalist Nelson Rodrigues. ‘Elk land heeft een nationale ramp die met niets uit te wissen valt, iets zoals Hiroshima. Onze catastrofe, ons Hiroshima, is de nederlaag tegen Uruguay van 1950. Ook de antropoloog Roberto DaMatta noemde het de grootste tragedie uit de hedendaagse geschiedenis van Brazilië. ‘Omdat het een collectieve ervaring was en tot het verenigde besef leidde dat een historische kans werd gemist. Het gebeurde bovendien aan het begin van een decennium waarin Brazilië zichzelf een mooie toekomst voorspelde.
De Zoektocht naar Verlossing en de Opkomst van Taffarel
Na de 'Maracanazo' worstelde Brazilië met het vinden van een waardige opvolger voor Barbosa. Jarenlang was de keeperspositie een bron van zorgen en onzekerheid. Pas in de late jaren 80 en vroege jaren 90 kwam er een einde aan deze periode van onrust met de opkomst van Claudio Taffarel.
Claudio Taffarel wordt beschouwd als de beste keeper in de geschiedenis van het Braziliaanse voetbal. Taffarel begon zijn carrière in Brazilië bij Internacional voordat hij in 1990 de overstap maakte naar Europa, waar hij uitkwam voor Parma in de Italiaanse Serie A. Bij Parma beleefde hij enkele succesvolle seizoenen. Later speelde hij ook voor clubs als Reggiana, Atlético Mineiro en Galatasaray. Zijn grootste prijzen won Taffarel als doelman van Brazilië. Hij vertegenwoordigde zijn land op drie WK’s (1990, 1994, 1998). Zijn meest gedenkwaardige WK was ongetwijfeld dat van 1994 in de Verenigde Staten, waar Brazilië er met de beker vandoor ging. Naast het WK won Taffarel ook de Copa America met Brazilië in 1989 en 1997. Taffarel won in zijn carrière één individuele prijs.
Taffarel was een betrouwbare en charismatische sluitpost die het Braziliaanse elftal naar de wereldtitel loodste in 1994. Zijn heldenrol in de penaltyserie tegen Italië in de finale bezorgde hem een legendarische status. Taffarel symboliseerde de verlossing van de Braziliaanse keeper, het einde van een lange periode van angst en onzekerheid.
Van Dida tot Alisson: Moderne Keepers met Internationale Allure
Na Taffarel kende Brazilië een aantal keepers van internationaal niveau, waaronder Dida, die met AC Milan de Champions League won, en Júlio César, die in 2010 de treble won met Inter Milan. Deze keepers stonden bekend om hun reflexen, leiderschap en vermogen om onder druk te presteren.
Lees ook: De nasleep van het ongeluk: een analyse
De huidige generatie Braziliaanse keepers wordt aangevoerd door Alisson Becker en Ederson Santana de Moraes, die beiden uitblinken in de Premier League.
De onbetwiste nummer 1 in het doel van Brazilië kan niet alleen fantastisch keepen, hij kan ook doelpunten maken als het moet. Op 15 mei 2021 rende Alisson Becker het vijandelijke strafschopgebied van West Bromwich Albion binnen in een wedstrijd waarin zijn club Liverpool gelijk stond en belangrijke punten dreigde te verliezen om zich te kwalificeren voor de Champions League. Becker kopte prachtig de winnende goal binnen. Nooit eerder maakte een doelman in de Premier League voor zijn team het winnende doelpunt en er had ook nog nooit een keeper met het hoofd gescoord. Het zegt wat over de status van Brazilie, dat zijn tweede keeper Ederson Santana de Moraes een absolute superster is. Hij werd geboren op 17 augustus 1993 in Osasco, de voorstad van São Paulo waar ook Braziliaans mede-international Antony vandaan komt. Al op zijn vijftiende al kaapte Benfica hem weg uit de jeugdopleiding van Sāo Paulo. Met zijn fabuleuze lange trappen kan hij medespelers snel voor het vijandelijke doel brengen.
Alisson en Ederson vertegenwoordigen een nieuwe generatie Braziliaanse keepers die niet alleen uitblinken in het traditionele keepwerk, maar ook over uitstekende voetballende kwaliteiten beschikken. Hun vermogen om mee te spelen met de verdediging en nauwkeurige passes te geven, maakt hen tot een essentieel onderdeel van het moderne Braziliaanse voetbal.
De Keeper als Zondebok: Een Cultureel Fenomeen
De geschiedenis van de Braziliaanse keeper is niet alleen een verhaal van sportieve prestaties, maar ook van culturele verwachtingen en maatschappelijke druk. In Brazilië, waar voetbal een obsessie is, wordt de keeper vaak gezien als de laatste linie, de persoon die verantwoordelijk is voor het voorkomen van doelpunten. Deze verantwoordelijkheid kan een zware last zijn, vooral in cruciale wedstrijden.
De keeper als zondebok is een terugkerend thema in de Braziliaanse voetbalgeschiedenis. Barbosa is het meest extreme voorbeeld, maar ook andere keepers hebben te maken gehad met kritiek en beschuldigingen na nederlagen. Dit fenomeen is deels te verklaren door de Braziliaanse voetbalcultuur, waarin aanvallend voetbal centraal staat en verdedigende aspecten vaak worden onderschat.
Louis van Gaal en zijn visie op het keepersvak
Louis van Gaal eist volgens Logtenborg perfectie en discipline van zichzelf en van zijn omgeving. Achter iedere oefening zit een idee en elke training wordt geëvalueerd. "Hij zorgt ervoor dat mensen prestaties leveren die ze zelf niet voor mogelijk hielden. Hij laat ze hun grenzen verleggen. Menselijkerwijs is het soms ondoenlijk. Medewerkers waren na het WK in Brazilië kapot. Een van de spelers vertelde me dat hij na het WK drie weken wezenloos op een stretcher had gelegen, omdat hij fysiek en mentaal stuk zat.''
Na negen weken Brazilië meldde Van Gaal zich drie dagen later bij Manchester United, zijn nieuwe club. "Ook voor hem moet het uitputtend zijn geweest. Ik denk niet dat het verstandig was om zo snel bij die topclub te beginnen. Dat zou niemand zo doen. Dat is zijn eerzucht.''
Zijn zwakheid is volgens Logtenberg zijn gebrek aan inlevingsvermogen bij critici. Dat zie je bijvoorbeeld in zijn omgang met de pers die moeizaam is. "Je moet zelf heel sterk zijn en je grenzen bewaken als je met hem werkt. Hij is zeer overtuigd van zijn eigen gelijk. Hij is ook een machtsdenker: hij is de baas. Stafleden verzuchtten weleens: er is plaats voor maar één ego, en dat is het ego van Van Gaal.''"
"Hij test je, kijkt of je een zwakkeling bent, maar hij kan ook over kleine dingen vallen. Hij was woedend toen Jasper Cillessen na de keeperswissel gefrustreerd een waterzakje omtrapte. Wij hebben begrip voor de frustratie van een doelman die net voor een penaltyreeks van het veld moet. Van Gaal niet. Waarom gaan zijn spelers en staf voor hem door het vuur?"
"Hij is aantoonbaar goed in wat hij doet. Hij neemt zijn mensen ook in bescherming tegen de buitenwereld. Hij overstelpt ze met aandacht. Zijn spelers moeten goed in hun vel zitten om goed te kunnen presteren'', somt Logtenborg op. Een Van Gaal truc is bijvoorbeeld om mensen in wie hij vertrouwen heeft met lof te overladen. Zo groeit zelfvertrouwen en verantwoordelijkheidsgevoel.
Sommige jonge spelers vonden zelfs dat hij magisch kon denken. "Zijn voorspellingen over hoe ze zouden moeten spelen in de volgende wedstrijd zijn vaak raak. Vaak komt dat omdat hij het spel van de tegenstander zo heeft geanalyseerd dat hij kan voorspellen wat er gebeurt. Dan weet hij bijvoorbeeld dat het Chileens elftal in de tweede helft zo vermoeid raakt dat er daardoor ruimte ontstaat voor bepaalde acties. Hij heeft voor jonge spelers het effect van een magiër, maar het is gewoon logica en soms een beetje geluk.''
Volgens Logtenborg is Van Gaal veel kleurrijker en meer gelaagd dan hij van te voren had ingeschat. "Hij is de man van de grondige voorbereiding, maar hij durft ook op zijn gevoel af te gaan. Hij zag dat de voetballers aan het begin van het toernooi stijf stonden van de stress. Hij liet regelen dat de spelersvrouwen met hun kinderen vierentwintig uur voor de volgende wedstrijd naar het hotel mochten komen. Dat had niemand van de strenge Van Gaal verwacht. Gebeurtenissen hebben soms niet te voorspellen gevolgen.
De Toekomst van de Braziliaanse Keeper
De toekomst van de Braziliaanse keeper ziet er rooskleurig uit. Met Alisson en Ederson heeft Brazilië twee keepers van wereldklasse die nog jarenlang mee kunnen. Daarnaast zijn er talentvolle jonge keepers die klaarstaan om hun kans te grijpen.
De uitdaging voor de toekomst is om de keepersopleiding in Brazilië verder te professionaliseren en te zorgen voor een betere balans tussen aanvallend en verdedigend voetbal. Alleen dan kan Brazilië de trauma's uit het verleden achter zich laten en de keeperspositie de status geven die het verdient.
tags: #keeper #nationaal #elftal #brazilie #geschiedenis